Chuyên gia nói gì về nghi vấn biến chủng nCoV lây qua đường hàng hóa?
Các chuyên gia cho biết nhóm bốc xếp tại sân bay Tân Sơn Nhất có thể là nguồn bùng phát dịch tại TP.HCM. Tuy nhiên, nguồn lây của biến chủng này chưa rõ ràng.
Ngày 5/2, qua xét nghiệm tầm soát nhân viên làm việc tại sân bay Tân Sơn Nhất, ngành y tế TP.HCM vô tình phát hiện ổ dịch tại công ty bốc xếp. Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM báo cáo kết quả giải mã bộ gene của chủng SARS-CoV-2 từ các ca bệnh này thuộc nhóm A.23.1. Đây là chùm ca lây nhiễm bởi biến chủng lần đầu được phát hiện ở Việt Nam và Đông Nam Á.
Với chủng SARS-CoV-2 mới này, nhiều người đặt vấn đề về việc virus có thể xâm nhập Việt Nam qua đường hàng hóa tại sân bay Tân Sơn Nhất.
Chưa có bằng chứng nCoV lây qua hàng hóa
Theo Phó giáo sư, tiến sĩ Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng Sự kiện y tế công cộng, hiện nay, virus chủ yếu lây qua đường hô hấp và tiếp xúc.
Hiện chưa có nghiên cứu nào khẳng định virus lây qua đường hàng hóa. Vì vậy, người dân cần chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình, tuân thủ các khuyến cáo phòng bệnh, thực hiện biện pháp 5K, trong đó, đặc biệt chú ý đeo khẩu trang, sát khuẩn tay.
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), chuyên gia từng trải qua nhiều đợt dịch truyền nhiễm lớn, cho biết trường hợp chủng SARS-CoV-2 mới lây truyền vào Việt Nam qua đường hàng hóa là “không thể xảy ra”.
Xét nghiệm cho nhân viên sân bay Tân Sơn Nhất sau khi ổ dịch trong nhóm bốc xếp bùng phát. Ảnh: Duy Hiệu.
Thông thường, khả năng virus lưu trên bề mặt hàng hóa, hành lý và lây lan ở cộng đồng khác rất khó xảy ra, trừ trường hợp nhiệt độ thích hợp và đông người tiếp xúc. Hàng hóa, hành lý trên máy bay tồn tại tương tự bề mặt phẳng thông thường. Biến chủng mới được ghi nhận hiện tại cũng không có gì đặc biệt so với chủng từng công bố trước đây.
“Theo tôi, khả năng lớn nhất khiến một biến chủng xâm nhập và lây lan là đi theo con người. Do đó, người dân không nên quá hoang mang về việc SARS-CoV-2 có thể tồn tại âm thầm trên bề mặt hành lý. Hiện chưa có nghiên cứu nào ngoài Trung Quốc cho thấy có sự lây nhiễm này. Tuy vậy, để đảm bảo sự an toàn, công tác khử trùng hàng hóa, hành lý cũng cần được tiến hành”, bác sĩ Khanh cho biết.
Chuyên gia nhận định con đường mà biến chủng xâm nhập Việt Nam có thể từ nhóm nhập cảnh trái phép, vô tình tiếp xúc các nhân viên bốc xếp tại sân bay Tân Sơn Nhất và hình thành ổ dịch. Ngoài ra, virus có thể thâm nhập qua các chuyến bay từ một số quốc gia có lưu hành chủng này về Việt Nam.
Một chuyên gia của Bộ Y tế cho biết một số nghiên cứu của Trung Quốc có phát hiện virus SARS-CoV-2 trên đồ vật, thức ăn như thịt cá. Tuy nhiên, hiện chưa thấy nghiên cứu ngoài Trung Quốc có thông tin này.
“Khả năng biến chủng xâm nhập tại Tân Sơn Nhất qua đường hàng hóa khó có khả năng xảy ra. Tuy nhiên, chúng ta cần thêm bằng chứng để khẳng định điều này”, chuyên gia cho biết.
Biến chủng virus mới A.23.1 mới chỉ xuất hiện ở một số quốc gia, vùng lãnh thổ và chưa có nhiều dữ liệu về nó. Ảnh: NAIDS.
Ngoài ra, với các loại thực phẩm, tiền, giấy…, chuyên gia này cho biết tại, không có bằng chứng nào cho thấy chúng là trung gian làm lây lan virus gây bệnh Covid-19. Tuy nhiên, một người có thể mắc Covid-19 khi chạm vào bề mặt hoặc đồ vật, như bao bì đóng gói có virus và sau đó chạm vào miệng, mũi hoặc mắt.
Do vậy, trước khi chuẩn bị đồ ăn, điều quan trọng là phải luôn rửa tay bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây để đảm bảo an toàn thực phẩm nói chung.
Virus SARS-CoV-2 có khả năng bám trên bề mặt phẳng, bàn ghế, tay nắm cửa. Đồng thời, độ ẩm môi trường càng cao, nhiệt độ càng thấp, ánh sáng hạn chế…, virus có khả năng tồn tại lâu hơn.
“Hy vọng tương lai nCoV tương tự virus cúm mùa”
Theo tiến sĩ Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ rẫy (TP.HCM), qua tìm hiểu số ca mắc Covid-19 tại TP.HCM, ông nhận thấy duy nhất một trường hợp có triệu chứng. Đa số ca dương tính còn lại không có dấu hiệu lâm sàng dù giai đoạn nhiễm virus và phát hiện lây nhiễm kéo dài đủ thời gian phát bệnh.
Nhân viên y tế và bệnh nhân trong đại dịch cúm H1N1 năm 1918. Ảnh: CDC.
“Mỗi chu kỳ lây nhiễm thì virus lại biến chủng. Chủng có độc lực cao sẽ khiến cơ thể mệt mỏi, phát ra triệu chứng bệnh sớm. Với dòng biến chủng yếu hơn, chúng lây lan âm thầm để tồn tại trong cộng đồng. Đó là sự chọn lọc tự nhiên”, chuyên gia cho biết.
Ông nhấn mạnh sự biến chủng liên tục của SARS-CoV-2 có đặc tính lây lan nhanh nhưng không tăng độc lực. Sau một thời gian, khả năng cao chúng sẽ trở thành virus tương tự cúm mùa như trong trận dịch cúm năm 1918.
Đại dịch cúm năm 1918 liên quan virus cúm A H1N1. Vụ dịch khiến hơn 100 triệu người nhiễm và 50 triệu người tử vong. Đây là trận đại dịch khiến dân số thế giới tử vong nhiều nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên, sau 2 năm, virus này cũng trở thành cúm mùa do quá trình chọn lọc tự nhiên.
“Chủng mới không gây triệu chứng lâm sàng, không có ca nặng, cho phép chúng ta có hy vọng phải chăng đây là giai đoạn đầu nCoV chuyển thành biến chủng ‘hiền’ và tương tự cúm mùa. Nhận định này có vẻ hơi sớm nhưng chúng ta có thể hy vọng sau thời gian theo dõi ổ dịch bùng phát mới tại TP.HCM”, chuyên gia của Bộ Y tế chia sẻ quan điểm.
Bên trong nơi phát hiện biến chủng SARS-CoV-2 đầu tiên ở TP.HCM
Sau 36 giờ chạy mẫu liên tục, các kỹ thuật viên của Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM phát hiện biến chủng B117 trên mẫu phết họng của bệnh nhân quê Hải Dương.
Hai đặc điểm nổi bật của chùm ca bệnh tại sân bay Tân Sơn Nhất
Qua thời gian điều trị và kết quả xét nghiệm Covid-19, ngành y tế TP.HCM chưa ghi nhận trường hợp nào có dấu hiệu bệnh nặng.
Từ đợt bùng phát dịch tại Hải Dương (27/1) đến trưa ngày 14/2, TP.HCM ghi nhận tổng cộng 36 ca mắc Covid-19. Trong đó, 35 trường hợp là nhân viên sân bay Tân Sơn Nhất và người tiếp xúc gần.
Qua đánh giá lâm sàng và kết quả xét nghiệm của các ca dương tính, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC) đưa 2 nhận định cơ bản về ổ dịch này.
Đa số không có triệu chứng bệnh
Đánh giá ban đầu về chùm ca bệnh liên quan đến sân bay Tân Sơn Nhất, HCDC nhận định đa số bệnh nhân không triệu chứng hoặc biểu hiện rất nhẹ.
Trước đó, sau khi ca bệnh 1553 (nhân viên an ninh tại sân bay Vân Đồn) được xác định mắc Covid-19, ngành y tế TP.HCM đã chủ động xét nghiệm tầm soát cho toàn bộ nhân viên sân bay Tân Sơn Nhất. Từ đây, chùm ca bệnh tại ổ dịch lớn nhất thành phố tình cờ được phát hiện.
TP.HCM ghi nhận 35 ca Covid-19 trong cộng đồng liên quan nhóm bốc xếp tại sân bay Tân Sơn Nhất.
Từ ca chỉ điểm là BN1979 (nam, 28 tuổi, trú tại TP Thuận An, Bình Dương), thành phố đã tiến hành truy vết thần tốc tất cả người tiếp xúc bệnh nhân. Ngành y tế TP.HCM cũng mở rộng xét nghiệm ở cộng đồng để vừa giám sát chủ động ca bệnh vừa đánh giá toàn diện nguy cơ dịch bệnh tại thành phố. Từ đó, 34 ca mắc liên quan nhóm bốc xếp và người tiếp xúc gần được phát hiện.
Theo báo cáo từ việc theo dõi điều trị của Bệnh viện dã chiến Củ Chi, hầu hết bệnh nhân trong đợt bùng phát này đều không có triệu chứng. Một số ít người có triệu chứng rất nhẹ và không có trường hợp nào có dấu hiệu bệnh nặng.
Tiến sĩ Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM, cho biết các nghiên cứu dịch tễ học đã chứng minh người nhiễm virus tiền triệu chứng và người nhiễm virus không triệu chứng đều có khả năng lây truyền bệnh.
"Điều này cho thấy nguy cơ lây truyền bệnh trong cộng đồng là luôn tồn tại, đặc biệt là khi không phát hiện được bệnh nhân mới ở cộng đồng trong khoảng vài tuần. Khả năng phát tán virus tại thời điểm khởi phát bệnh được cho là mạnh nhất và sẽ giảm dần trong vài ngày đến vài tuần sau đó", tiến sĩ Hùng nói.
Đánh giá trên 240 bệnh nhân mắc Covid-19 liên quan virus SARS-CoV-2 biến chủng, Cục Y tế Dự phòng cho biết các triệu chứng điển hình bệnh nhân Covid-19 ở Việt Nam thường gặp là sốt, ho, khó thở, mất khả năng ngửi. Tuy nhiên, 71,31% người nhiễm SARS-CoV-2 chủng mới tại Việt Nam không có triệu chứng.
Xét nghiệm âm tính rất nhanh sau khi dương tính
Đây là tình huống mới xuất hiện với bệnh nhân Covid-19 trong đợt bùng phát này. Nhiều trường hợp đã có kết quả xét nghiệm âm tính với SARS-CoV-2 rất nhanh sau một thời gian ngắn được cách ly điều trị tại bệnh viện.
Ngày 10/2, Bệnh viện dã chiến Củ Chi xét nghiệm kiểm tra bệnh nhân Covid-19 sau 2 ngày nhập viện. Kết quả bất ngờ là nhiều trường hợp đã có xét nghiệm âm tính.
Một số chuỗi điển hình như bệnh nhân 2003 (nhân viên bốc xếp tại sân bay Tân Sơn Nhất) đã lây nhiễm cho 3 trường hợp sống trong cùng gia đình là BN2014, 2015, 2016. Kết quả xét nghiệm ngày 10/2 cho thấy chỉ còn bệnh nhân 2014 dương tính, 2 trường hợp còn lại (BN2015, 2016) đã có kết quả âm tính.
Nhiều bệnh nhân Covid-19 trong đợt bùng phát mới không triệu chứng, cho kết quả âm tính rất nhanh.
Tương tự, L.Q.Q. là nhân viên tại công ty bốc xếp, có kết quả xét nghiệm âm tính nhưng 3 trường hợp tiếp xúc cùng gia đình có xét nghiệm dương tính vào ngày 8/2, được công bố là bệnh nhân 2029, 2030 và 2031.
Kết quả xét nghiệm ngày 10/2 chỉ còn một trường hợp dương tính là bệnh nhân 2030, hai trường hợp còn lại là bệnh nhân 2029 và 2031 đều cho kết quả âm tính với SARS-CoV-2. Đến ngày 13/2, kết quả xét nghiệm cả 3 trường hợp là trên đều đã âm tính.
Khi phân tích riêng nhóm bệnh nhân này, HCDC nhận định bệnh nhân 1979 có triệu chứng ngày 3/2, kết quả xét nghiệm ngày 12/2 vẫn còn dương tính. Trong quá trình điều trị, người này hoàn toàn khỏe mạnh, không còn triệu chứng.
Ngược lại, bệnh nhân 2004, nhân viên sân bay, là người có triệu chứng đầu tiên trong nhóm này (ngày 29/1). Người này có kết quả dương tính ngày 7/2. Một tuần sau (13/2), xét nghiệm mẫu bệnh phẩm cho kết quả âm tính. Tình huống này xảy ra tương tự với bệnh nhân 2066 (cùng nhóm nhân viên bốc xếp tại sân bay).
"Đánh giá sơ bộ chùm 33 ca bệnh cho thấy diễn tiến lâm sàng rất nhẹ và âm tính nhanh. HCDC sẽ phối hợp với các bệnh viện điều trị và đơn vị chuyên môn, các chuyên gia để thu thập các dữ liệu về dịch tễ, dấu hiệu lâm sàng, kết quả xét nghiệm kháng nguyên, kháng thể, giải trình tự gene... để có thể đánh giá sâu hơn về chùm ca bệnh này", HCDC nhận định.
Trước đó, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP.HCM và đơn vị nghiên cứu lâm sàng của Đại học Oxford (OUCRU), thực hiện giải trình tự với bộ gen thu thập được từ 3 bệnh nhân trong đội bốc xếp tại sân bay, ghi nhận chủng virus liên quan đến ổ dịch này là chủng A.23.1.
Đây là chủng được phát hiện lần đầu ở Rwanda vào tháng 10/2020, sau đó cũng được phát hiện ở một số quốc gia khác. Tuy nhiên, chủng này chưa gây diễn tiến bất thường ở các quốc gia này. Ổ dịch tại sân bay Tân Sơn Nhất là nơi đầu tiên tại Việt Nam và Đông Nam Á ghi nhận sự lây lan của biến chủng mới này.
Tính từ sáng 10/2 đến ngày 14/2, TP.HCM chưa ghi nhận thêm ca nghi nhiễm mới. Hiện tại, chuỗi lây nhiễm tại sân bay đã ghi nhận tổng cộng 35 bệnh nhân. Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM nhận định chuỗi lây nhiễm này đã được cơ bản được kiểm soát.
Thành phố tiếp tục các biện pháp để cắt đứt hoàn toàn chuỗi lây nhiễm bên cạnh việc tiến hành hoạt động tầm soát rộng ở cộng đồng để đánh gia nguy cơ dịch bệnh.
Việt Nam sản xuất kit xét nghiệm nCoV như thế nào? Bốn đơn vị đang nghiên cứu và sản xuất kit xét nghiệm phục vụ mở cửa đường bay, trong đó Việt Á có thể cung ứng 100.000 bộ mỗi ngày. Các kit sẽ dùng xét nghiệm tại sân bay là loại tìm kháng nguyên, tầm soát sự hiện diện của virus gây bệnh tại thời điểm xét nghiệm, có giá trị khẳng định...