Chuyên gia kêu gọi đạt hiệp ước toàn cầu tham vọng về ô nhiễm nhựa tại Liên hợp quốc

Giáo sư Richard Thompson, chuyên gia hàng đầu về rác thải biển , kêu gọi các đại biểu đàm phán hiệp ước ô nhiễm nhựa ở Geneva đạt một thỏa thuận toàn cầu ràng buộc và tham vọng, nhằm bảo vệ sức khỏe con người và môi trường cho thế hệ tương lai.

Tác phẩm “The Thinker’s Burden” của nghệ sĩ Canada Benjamin Von Wong bên ngoài trụ sở Liên hợp quốc tại Geneva. Ảnh: AFP/Getty Images

Theo tờ The Guardian ngày 5/8, ông Thompson – người được tạp chí Time vinh danh là một trong 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất năm 2025 – nhấn mạnh sự cần thiết phải hành động quyết liệt trong bối cảnh sản xuất nhựa toàn cầu tăng nhanh, gây ra những tác động tiêu cực nghiêm trọng đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Hội nghị Geneva lần này có sự tham dự của hơn 170 quốc gia, với mục tiêu thu hẹp bất đồng về việc có đưa giới hạn sản xuất nhựa vào hiệp ước cuối cùng hay không. Trước đó, vòng đàm phán tháng 11/2024 tại Busan (Hàn Quốc) đã thất bại do chia rẽ sâu sắc giữa nhóm hơn 100 quốc gia ủng hộ cắt giảm sản xuất nhựa mang tính ràng buộc pháp lý và nhóm các nước có ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch lớn như Saudi Arabia, Trung Quốc, Nga, Iran phản đối, muốn tập trung vào quản lý và tái chế chất thải. Mỹ, dưới thời cả Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Donald Trump, đều ủng hộ một hiệp ước có mức độ tham vọng thấp hơn, không bao gồm cắt giảm sản lượng.

Báo cáo công bố ngày 4/8 cảnh báo thế giới đang trong “cuộc khủng hoảng nhựa ”, gây thiệt hại ít nhất 1.500 tỷ USD mỗi năm cho kinh tế toàn cầu và đe dọa sức khỏe con người từ khi còn trong bụng mẹ cho đến tuổi già. Sản lượng nhựa đã tăng hơn 200 lần kể từ năm 1950 và dự kiến gần gấp ba vào năm 2060, chủ yếu do nhu cầu đối với sản phẩm nhựa dùng một lần.

Giáo sư Thompson – người đặt ra thuật ngữ “ vi nhựa ” – cho biết các hạt nhựa siêu nhỏ này đã được tìm thấy ở đáy đại dương sâu nhất, trên các ngọn núi cao nhất và xuất hiện trong cơ thể con người ở nhiều giai đoạn của cuộc đời. Ông nhấn mạnh một hiệp ước hiệu quả cần bảo đảm chỉ sản xuất loại nhựa thiết yếu, giảm sử dụng hàng nghìn loại hóa chất, đồng thời thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn với tái sử dụng làm trọng tâm.

Kể từ khi Liên hợp quốc thông qua nghị quyết năm 2022 về xây dựng hiệp ước ràng buộc pháp lý nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa, đã có năm vòng đàm phán diễn ra nhưng chưa đạt được văn bản cuối cùng. Sự hiện diện ngày càng lớn của các nhà vận động hành lang trong ngành công nghiệp nhựa được coi là một trong những nguyên nhân chính. Riêng tại Busan năm 2024, có tới 220 đại diện từ ngành nhiên liệu hóa thạch và hóa chất tham dự, trong đó 16 người thuộc ngành công nghiệp nhựa là thành viên các đoàn đại biểu quốc gia.

Ông Thompson nhận định một số quốc gia lo ngại tác động kinh tế khi hạn chế sản xuất nhựa, nhưng khẳng định “hoạt động kinh doanh thông thường là không bền vững”. Theo ông, bằng chứng khoa học đã cho thấy cần phải giảm sản lượng toàn cầu để giải quyết triệt để ô nhiễm nhựa.

Ông Graham Forbes, Trưởng phái đoàn Greenpeace tại đàm phán, nhận định khoa học, đạo đức và kinh tế đều cho thấy cần thiết phải hành động. Ông cảnh báo: “Sản xuất nhựa không kiểm soát là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sự sống còn của con người. Cách duy nhất để chấm dứt ô nhiễm nhựa là ngừng sản xuất quá mức”. Ông kêu gọi các nhà lãnh đạo tại Geneva tận dụng cơ hội để đối mặt với ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch và thực hiện bước đi đầu tiên nhằm chấm dứt khủng hoảng nhựa, hướng tới một tương lai an toàn và bền vững.

Nếu được thông qua, hiệp ước toàn cầu về nhựa sẽ là văn kiện quốc tế ràng buộc pháp lý, đặt ra mục tiêu giảm và loại bỏ lượng nhựa thải ra môi trường, bao gồm khoảng 11 triệu tấn nhựa bị đổ xuống đại dương mỗi năm.