Chuyên gia cảnh báo cuộc chiến Israel – Iran có thể trở thành cơn ác mộng chế.t chóc
Trong bối cảnh các cuộc giao tranh ở Trung Đông liên tục leo thang, giới chuyên gia nhận định rằng khu vực này đang trên bờ vực của một cuộc xung đột rộng lớn hơn và rất nguy hiểm.
Hệ thống phòng không Israel tại thành phố Haifa đán.h chặn các tên lửa phóng từ Liban ngày 24/9/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Ông James Stavridis – chuyên gia bình luận của hãng tin Bloomberg, đô đốc Hải quân Mỹ đã nghỉ hưu, cựu chỉ huy liên minh tối cao của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) – nhấn mạnh Trung Đông đang đứng trên bờ vực nguy hiểm.
Ông Richard Haass, cựu chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ nhận định khu vực cũng đồng tình với nhận định trên. Ông nói rằng Trung Đông đang trải qua “bước ngoặt”. Trong khi đó, ông Thomas L. Friedman nhà bình luận của tờ New York Times thì tỏ ra lo ngại hơn. Ông cho rằng: “Đây là thời điểm báo động đỏ”.
Ngay cả trước khi Israel triển khai chiến dịch chống Hezbollah và Iran tiến hành trả đũa bằng tên lửa đạn đạo quy mô lớn, ông Stavridis iên tục được hỏi về khả năng Trung Đông bước vào một cuộc chiến khu vực. Ông Stavridis trả lời ngắn gọn là không ai rõ, nhưng khả năng xảy ra cuộc xung đột rộng lớn chưa bao giờ lớn hơn trong nhiều thập kỷ.
Vậy cuộc chiến khu vực thực sự ở Trung Đông sẽ như thế nào? Nó có thể diễn ra cụ thể ra sao – trên không, trên biển hay trên bộ? Và Mỹ có chắc chắn bị lôi kéo vào cuộc xung đột này không?
Kể từ khi Hamas bất ngờ tấ.n côn.g miền Nam Israel vào ngày 7/10/2023, khu vực này đã rơi vào vòng xoáy bạo lực và leo thang quân sự khó giải quyết giữa Israel và các lực lượng thân Iran và chính Tehran. Động thái tiếp theo trong cuộc chiến chế.t chóc này có thể sẽ là phản ứng mạnh mẽ của Israel đối với cuộc tấ.n côn.g bằng tên lửa của Iran vào tuần này.
Mặc dù cuộc tấ.n côn.g bằng tên lửa của Iran không gây thương vong hàng loạt, nhiều nhà lãnh đạo cấp cao của Israel vẫn cam kết – theo lời của Thủ tướng Benjamin Netanyahu – sẽ khiến Iran phải “trả giá”. Theo ông Stavridis, cuộc trả đũa của Irael có thể bao gồm các cuộc không kích tầm xa, trên khoảng 1.600km không phận tranh chấp, nhằm vào các yếu tố dễ bị tổn thương nhất của chương trình hạt nhân Iran, được phân bổ trên khắp quốc gia rộng lớn này.
Cựu đô đốc Hải quân Mỹ chỉ ra rằng để thực hiện cuộc tấ.n côn.g đó, cần phải có kỹ năng phức tạp để nạp bom phá boongke GBU-57 trên máy bay F-15 Strike Eagle đã cải tiến và tiếp nhiên liệu trên không một cách khó khăn. Ông Stavridis dự đoán Israel sẽ phải tấ.n côn.g nhiều địa điểm, 21 địa điểm đã được tiết lộ cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, bao gồm Natanz, Fordow, Arak và Parchin. Và chắc chắn có những địa điểm không được tiết lộ. Một cuộc không kích như vậy sẽ cần đến hàng chục, thậm chí là hàng trăm máy bay. Một số cơ sở hạt nhân nằm sâu hàng trăm mét dưới lòng đất.
Hiện trường một cuộc không kích của Israel xuống Dải Gaza. Ảnh: IRNA/TTXVN
Không quân Israel cũng sẽ cần máy bay chiến đấu chuyên dụng – như F-35 và máy bay tác chiến điện tử. Chuyê gia Stavridis cho rằng Tel Aviv sẽ không được cấp giấy phép bay qua các quốc gia trong khu vực, nghĩa là Lực lượng Phòng vệ Israel có thể phải đối phó với sự can thiệp của bên thứ ba – từ Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq hoặc Azerbaijan. Trong tình huống này, ông Stavridis nói hệ thống phòng không S-300 do Nga cung cấp cho Iran và các máy bay chiến đấu MiG-29 và F-14 thời Chiến tranh Lạnh của nước này không đáng gờm nhưng sẽ khiến cuộc tấ.n côn.g trở nên phức tạp hơn.
Nếu Israel tiến hành các cuộc tấ.n côn.g trên không, phản ứng của Iran sẽ rất lớn. Hezbollah chắc chắn sẽ được lệnh phóng càng nhiều tên lửa đất đối đất càng tốt. Theo chuyên gia bình luận của Bloomberg, khoảng 1/3 trong số 130.000 tên lửa của Hezbollah trước xung đột đã bị Israel bắ.n hoặc phá hủy trong những tuần gần đây. Nhưng nếu chỉ một nửa số tên lửa còn lại được bắ.n theo từng đợt về phía Tel Aviv, Haifa, các cơ sở quân sự, cơ quan tình báo Israel (Mossad) và các trung tâm chính trị ở Jerusalem, thì thiệt hại và thương vong của dân thường sẽ rất lớn – ngay cả khi Israel sở hữu các hệ thống phòng không đáng gờm.
Ngoài ra, cuộc tấ.n côn.g của Israel vào Iran có thể khiến Hamas hành quyết những con tin còn lại mà phong trào này đã bắt giữ từ cuộc tấ.n côn.g ngày 7/10/2023. Phong trào này cũng có thể thực hiện nhiều cuộc tấ.n côn.g riêng lẻ bên trong Israel. Lực lượng Houthi ở Yemen cũng có thể tăng cường các cuộc tấ.n côn.g bằng tên lửa tầm xa để trả đũa các cuộc tấ.n côn.g của Tel Aviv.
Nhưng mối đ.e dọ.a lớn hơn cả chính là cuộc tấ.n côn.g bằng tên lửa đạn đạo đáp trả của Iran vào Israel. Theo ông Stavridis, cuộc tấ.n côn.g được thực hiện bằng phần lớn trong số 3.000 tên lửa đạn đạo trong kho vũ khí của Iran sẽ áp đảo hệ thống phòng không của Israel. Khi đó các bệnh viện của nước này sẽ bị quá tải vì số lượng thương vong lớn. Trong khi khả năng duy trì và nhắm mục tiêu của Iran còn là một ẩn số, các nhà phân tích cho rằng số lượng tên lửa có thể bù đắp cho các sự cố bắ.n không chính xác hoặc tên lửa bị lỗi.
Đồng thời, Iran có thể sẽ tiến hành các cuộc tấ.n côn.g bằng thiết bị bay không người lái – do lực lượng dân quân Shiite Iran ở Syria hoặc miền tây Iraq dàn dựng – vào các cơ sở hạt nhân bí mật của Israel và lực lượng không quân của IDF. Những cuộc tấ.n côn.g này có thể kết hợp với các cuộc tấ.n côn.g mạng.
Hải quân Iran, mặc dù không phải là một lực lượng hùng mạnh, cũng thể tấ.n côn.g các tàu vận tải của phương Tây và trên hết là tìm cách đóng cửa Eo biển Hormuz. Điều này đòi hỏi Tehran phải sử dụng mìn, tàu cao tốc nhỏ và tàu ngầm. Iran có sẵn những thiết bị đó và thường xuyên huấn luyện cho nhiệm vụ này. Và trong kịch bàn này, tình trạng gián đoạn dòng chảy dầu khí có thể tàn phá nền kinh tế toàn cầu.
Video đang HOT
Cơ sở lọc dầu của Iran trên đảo Khark. Ảnh: IRNA/TTXVN
Theo chuyên gia Stavridis, các cuộc tấ.n côn.g trên bộ đáng kể không có khả năng xảy ra, ít nhất là trong giai đoạn đầu. Iran hiện có khoảng 1 triệu quân, khoảng 2/3 số binh sĩ này đang trong thời gian phục vụ. Nước này có dân số trẻ gần 90 triệu người có thể huy động thêm và Iran cũng có thể trông cậy vào một số đồng minh dân quân ở Syria và Liban. Họ có thể tiến hành một cuộc tấ.n côn.g trên bộ vào Israel, có thể là thông qua miền Nam Iraq và Syria không? Ông Stavridis cho rằng điều này rất khó xảy ra, nhưng không phải là không thể.
Trong khi đó, Mỹ gần như chắc chắn sẽ bị kéo vào một cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Iran. Israel sẽ muốn nhận được sự hỗ trợ chiến đấu đáng kể – như thông tin tình báo cấp cao nhất từ máy bay giám sát và vệ tinh, hỗ trợ chiến tranh mạng, đạn dược tiên tiến vàtiếp nhiên liệu trên không.
Và khi cuộc chiến rộng lớn xảy ra, các quốc gia Arab sẽ cố gắng duy trì sự trung lập. Khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là một “lá bài hoang dã”, nhưng có lẽ sẽ không cho phép bất kỳ bên nào quá cảnh hoặc tiếp cận các căn cứ của nước này.
Tóm lại, cuộc chiến khu vực giữa Israel và Iran có thể làm rạ.n nứ.t nền kinh tế toàn cầu, cướp đi mạng sống của nhiều người, gây hỗn loạn ngoại giao và cuốn Washington vào một cuộc xung đột mà họ không muốn bước vào.
Điểm lại những sự kiện quan trọng dẫn đến cuộc tấ.n côn.g tên lửa của Iran vào Israel
Nỗi lo bùng nổ cuộc chiến khu vực đã gia tăng khi Israel cam kết sẽ đáp trả vụ tấ.n côn.g bằng tên lửa của Iran vào tối ngày 2/10.
Khói bốc lên sau cuộc không kích của Israel tại Beirut, Liban. Ảnh: IRNA/TTXVN
Theo trang The Guardian (Anh), ngay sau cuộc tấ.n côn.g từ đối thủ hàng đầu, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cảnh báo Tehran đã "phạm một sai lầm lớn".
Iran cho biết nước này đã khai hoả khoảng 180 tên lửa đạn đạo vào Israel để đáp trả vụ á.m sá.t các thủ lĩnh cấp cao của phong trào Hamas ở Palestine, Hezbollah ở Liban và Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC).
Một ngày trước đó, Israel đã phát động một cuộc tấ.n côn.g trên bộ vào miền Nam Liban, mặc dù Hezbollah phủ nhận các binh sĩ Israel đã vượt biên giới.
Vậy những yếu tố nào đã "châm ngòi" cho cuộc chiến của Israel ở Gaza gần một năm trước lan rộng thành cuộc xung đột hiện nay? Trang Al Jazeera đã điểm lại những sự kiện quan trọng dẫn đến sự leo thang mới nhất trong cuộc xung đột giữa Israel và các nước láng giềng trong khu vực.
Ngày 8/10/2023 - Hezbollah và Israel bắt đầu đọ sún.g
Chỉ một ngày sau khi phong trào Hamas tấ.n côn.g miền Nam Israel - cuộc giao tranh đã khiến 1.139 người thiệ.t mạn.g và trên 200 người bị bắt làm con tin - Israel và nhóm vũ trang Hezbollah ở Liban đã bắt đầu đọ sún.g qua biên giới. Kể từ đó, Tel Aviv đã dồn dập tấ.n côn.g Dải Gaza để trả đũa và cuộc chiến đã kéo dài gần một năm.
Cho đến nay, cuộc xung đột ở Dải Gaza đã khiến ít nhất 41.000 người Palestine thiệ.t mạn.g - phần lớn là phụ nữ và tr.ẻ e.m.
Ngày 8/10/2023, Hezbollah cho biết phong trào này đã phóng tên lửa dẫn đường và nã pháo vào ba căn cứ quân sự ở Shebaa Farms, khu vực biên giới, để thể hiện sự đoàn kết với người dân Palestine.
Shebaa Farms, khu vực Liban tuyên bố chủ quyền, đã bị Israel chiếm đóng trong Chiến tranh Sáu ngày năm 1967.
Quân đội Israel tuyên bố họ nã pháo đáp trả một khu vực của Liban, nơi đã xảy ra các cuộc khai hỏa xuyên biên giới.
Hỏa lực xuyên biên giới vẫn tiếp diễn gần như hàng ngày kể từ đó. Hezbollah - phong trào thành lập vào năm 1982 để chống lại cuộc xâm lược và chiếm đóng miền Nam Liban của Israel - cho biết họ sẽ chỉ ngừng tấ.n côn.g Israel sau khi Tel Aviv chấm dứt chiến tranh ở Gaza.
Theo Dữ liệu về Địa điểm và Sự kiện Xung đột Vũ trang (ACLED), từ ngày 7/10/2023 đến ngày 6/9 năm nay, trong số 7.845 cuộc tấ.n côn.g giữa hai lực lượng, có tới 82% cuộc tấ.n côn.g do lực lượng Israel thực hiện. Ít nhất 646 người Liban đã thiệ.t mạn.g trong thời gian diễn ra cuộc tấ.n côn.g. Hezbollah và các nhóm vũ trang khác chịu trách nhiệm đứng sau 1.768 vụ tấ.n côn.g khiến ít nhất 32 người Israel thiệ.t mạn.g.
Ngày 1/4 - Israel tấ.n côn.g lãnh sự quán Iran tại Damascus, Syria
Lực lượng cứu hộ khẩn cấp làm nhiệm vụ tại hiện trường vụ oanh tạc khu vực gần Đại sứ quán Iran ở Damascus, Syria ngày 1/4/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Lãnh sự quán Iran tại Damascus đã bị phá hủy trong cuộc tấ.n côn.g bằng tên lửa của Israel khiến 13 người thiệ.t mạn.g, bao gồm cả chỉ huy cấp cao IRGC, Thiếu tướng Mohammad Reza Zahedi và cấp phó của ông.
Israel từ lâu đã nhắm vào các cơ sở quân sự của Iran tại Syria, nhưng cuộc tấ.n côn.g này đán.h dấu lần đầu tiên TelAviv chọn mục tiêu là khu phức hợp ngoại giao. Iran đã thể sẽ đáp trả.
Ngày 13/4 - Iran phóng 300 tên lửa, thiết bị bay không người lái về phía Israel
Gần hai tuần sau vụ tấ.n côn.g khốc liệt vào lãnh sự quán Iran tại Syria, Iran đã phóng loạt tên lửa và thiết bị bay không người lái vào Israel. Đây là lần đầu tiên Iran nã tên lửa trực tiếp vào lãnh thổ Israel.
Tuy nhiên, theo quân đội Israel, phần lớn các quả đạn từ Iran đã bị chặn bên ngoài biên giới của quốc gia này với sự hỗ trợ của Mỹ, Vương quốc Anh và Pháp. Jordan cũng đã giúp bắ.n hạ một số tên lửa bay qua không phận của nướcnày.
Đáng chú ý, một b.é gá.i Israel 7 tuổ.i đã bị thương nặng do các mảnh vỡ tên lửa từ vụ tấ.n côn.g, một số người khác bị thương nhẹ. Theo các quan chức Mỹ, cuộc tấ.n côn.g trên không của Iran kéo dài 5 giờ.
Ngày 31/7 - Thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh bị á.m sá.t
Lãnh đạo Phong trào Hồi giáo Hamas, ông Ismail Haniyeh, trả lời phỏng vấn báo chí ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày 20/4/2024. Ảnh: Getty Images/TTXVN
Rạng sáng ngày 31/7, thủ lĩnh chính trị của phong trào Hamas, ông Ismail Haniyeh, đã bị á.m sá.t tại thủ đô Tehran của Iran, khi một cuộc không kích nhằm trúng tòa nhà nơi ông đang ở. Hamas và Iran đổ lỗi cho Israel đứng sau vụ á.m sá.t, xảy ra chỉ vài giờ sau khi Israel nhắm vào một thủ lĩnh cấp cao của Hezbollah tại Beirut.
Ông Haniyeh đã có mặt tại Tehran để tham dự lễ nhậm chức của Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian vào ngày hôm trước.
Cánh vũ trang của Hamas, Lữ đoàn Qassam, cho biết vụ á.m sá.t thủ lĩnh Haniyeh đã đưa cuộc chiến với Israel lên "mức độ mới" và cảnh báo về "hậu quả to lớn đối với toàn bộ khu vực".
Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei tuyên bố Tehran có "nhiệm vụ đáp trả" và thề sẽ "trừng phạt nghiêm khắc".
Ngày 23 đến 27/9 - Israel không kích Liban khiến trên 700 người thiệ.t mạn.g
Cảnh đổ nát sau cuộc không kích của Israel tại Beirut, Liban, ngày 28/9/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Vào ngày 23/9, quân đội Israel đã tiến hành hơn 650 cuộc không kích vào khoảng 1.600 mục tiêu của Hezbollah trên khắp Liban. Các cuộc không kích diễn ra trên khắp đất nước - từ Bint Jbeil và Aitaroun ở phía nam, cho đến Baalbek ở Thung lũng Bekaa phía bắc.
Chỉ trong bốn ngày, từ ngày 23 - 27/9, các cuộc không kích của lực lượng Israel đã khiến trên 700 người Liban thiệ.t mạn.g. Trong số đó, có 50 tr.ẻ e.m và 94 phụ nữ. Ngày 27/9, Israel tuyên bố thủ lĩnh kỳ cựu lãnh đạo phong trào Hamas suốt 32 năm, ông Hassan Nasrallah, đã thiệ.t mạn.g.
Theo truyền thông Israel, Quân đội nước này đã nhận trách nhiệm đứng sau vụ á.m sá.t, diễn ra trong một cuộc tập kích quy mô lớn vào khu dân cư ở vùng ngoại ô Beirut bằng 85 quả bom phá boongke. Công ước Geneva đã cấm sử dụng loại bom này ở các khu dân cư và các khu vực đông đúc.
Bộ Y tế Công cộng Liban thông báo ít nhất 1.835 người đã bị thương trong các cuộc tập kích của Israel.
Vào ngày 24/9, phong trào Hezbollah đã trả đũa bằng một cuộc không kích bằng thiết bị bay không người lái nhắm vào căn cứ hải quân Atlit của Israel ở phía nam Haifa.
Theo Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên hợp quốc (OCHA), các cuộc tấ.n côn.g của Israel vẫn tiếp diễn. Ít nhất một triệu người Liban đã phải sơ tán. Trong đó, 90% người dân đã di dời trong tuần trước ngày 1/10, nhiều người buộc phải sống trong cảnh "màn trời chiếu đất" - trên đường phố, bãi biển, công viên hoặc trong xe hơi.
Xung đột đã lan rộng như thế nào?
Ông Trita Parsi, Phó giám đốc điều hành viện nghiên cứu Quincy Institute tại Washington, bình luận nếu có nỗ lực thực sự nhằm đạt được lệnh ngừng bắ.n ở Gaza ngay từ đầu, tình huống này sẽ không diễn ra.
"Yếu tố quan trọng dẫn đến tình trạng leo thang hiện nay là lập trường của Mỹ trong việc tìm cách ngăn chặn Iran, các lực lượng uỷ nhiệm và các đối tác của nước này trong khu vực trả đũa Israel. Nhưng ngay từ đầu, họ đã không hành động để ngăn chặn Israel leo thang", ông nói.
Theo nhà phân tích này, nếu Tổng thống Mỹ Joe Biden gây áp lực buộc Israel không leo thang, thì nỗ lực ngăn chặn các nước khác leo thang của ông sẽ thành công hơn. Thay vào đó, ông Biden đã quyết định cho phép Israel leo thang và bảo vệ nước này.
Ông Denijal Jegic, Phó giáo sư tại Đại học Mỹ gốc Liban ở Beirut, đồng ý với quan điểm trên. Ông cho rằng Washington và nước đồng minh đang bảo vệ Israel khỏi mọi trách nhiệm giải trình. Theo ông, cộng đồng quốc tế đã thất bại trong việc can thiệp vào cuộc xung đột ở Gaza.
"Chính quyền Israel đã nói rõ rằng họ không có bất kỳ 'lằn ranh đỏ' nào. Họ tiếp tục leo thang vì họ có thể. Phản ứng có chừng mực của Iran không thể được hiểu là một sự leo thang - mà đúng hơn là một nỗ lực nhằm ngăn chặn các hành động leo thang liên tục, diễn ra hàng ngày của chính quyền Israel trong khu vực", ông Jegic nói.
Vụ tấ.n côn.g tên lửa của Iran vào Israel báo hiệu bùng nổ chiến tranh khu vực? Khoảnh khắc tên lửa Iran lao xuống Tel Aviv vào tối ngày 1/10 chính là tín hiệu rõ ràng nhất cho thấy cuộc xung đột khu vực được cảnh báo từ lâu cuối cùng đã nổ ra. Tên lửa phóng từ Iran bị hệ thống phòng không của Israel đán.h chặn trên bầu trời thành phố Nablus, Bờ Tây ngày 1/10/2024. Ảnh: THX/TTXVN...