Chuyển đổi số để Việt Nam vượt ‘bẫy’ thu nhập trung bình

Tiếp tục Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021 với chủ đề “Phục hồi và phát triển bền vững”, chiều 5/12, tại phiên chuyên đề 1 về: “Phối hợp các chính sách tài khóa, tiền tệ linh hoạt, hiệu quả, tạo nguồn lực ổn định kinh tế vĩ mô, phục hồi kinh tế”, các chuyên gia, đại biểu chia sẻ về dư địa chính sách tài khóa và phối hợp chính sách tài khóa – tiền tệ cho phục hồi, phát triển kinh tế Việt Nam; nỗ lực chuyển đổi số để bứt phá phát triển kinh tế – xã hội, giúp Việt Nam vượt bẫy thu nhập trung bình, đứng vào hàng các nước phát triển vào 2045.

Đẩy mạnh phối hợp chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ

PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính phát biểu. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN

Trình bày đề dẫn về “Dư địa chính sách tài khóa và phối hợp chính sách tài khóa – tiền tệ cho phục hồi và phát triển kinh tế trong bối cảnh bình thường mới”, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường, Kinh tế trưởng Viện công nghệ và phát triển tài chính (Học viện Tài chính) chia sẻ về một số nội dung chính: Đánh giá khái quát về thực trạng chính sách tài khóa những năm gần đây; khả năng nới lỏng chính sách tài khóa; vai trò, tầm quan trọng của việc phối hợp chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ; một số gợi ý, đề xuất về chính sách tài khóa và tiền tệ cho giai đoạn tới…

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường, trong những năm gần đây, ngân sách của Việt Nam đi theo chủ trương giảm dần quy mô thu ngân sách để “khoan sức dân” theo chủ trương chung của Đảng, Chính phủ về phát triển kinh tế. Do đó, tỷ lệ thu ngân sách có xu hướng giảm dần mặc dù số tiền vốn có xu hướng tăng lên. Qua phân tích cơ cấu thu ngân sách nhà nước, tỷ lệ thu nội địa tăng lên rất đáng kể, là một trong 3 nguồn thu ngân sách nhà nước chính, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường cho rằng: “Có thể thấy vai trò ngày càng tăng của các khoản thu từ nội địa trong khi thu từ dầu thô và thu từ hoạt động xuất nhập khẩu ngày càng giảm. Đây là điểm tích cực để chúng ta có thể có không gian tốt hơn cho việc cải thiện chính sách”.

Về các khoản chi ngân sách nhà nước, trong khoảng 3 năm trở lại đây, sự chênh lệch giữa dự toán và quyết toán ngân sách tương đối thấp, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường cho rằng, việc lập tự toán tốt hơn; tuy nhiên, về chi đầu tư vẫn còn một số điểm hạn chế nhất định so với tổng thể ngân sách, tạo ra những thách thức trong chính sách tài khóa. Bội chi ngân sách cần chú ý đến bội chi sơ cấp và bội chi tổng thể. Theo đó, sau khi giảm xuống trong giai đoạn 2015-2019, bội chi ngân sách trong giai đoạn 2020-2021 tăng rất mạnh, phản ánh rằng, sự hỗ trợ nhất định về chính sách tài khóa đã có tác động, ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước trong 2 năm này. Ví dụ năm 2020, số bội chi sơ cấp xấp xỉ 4% và bội chi tổng thể 7,53%, cao hơn con số trung bình của giai đoạn trước đó (bội chi sơ cấp 3% và bội chi tổng thể khoảng 4,5-4,7%). Năm 2021, ước tính, bội chi ngân sách cao hơn khoảng 2,4% so với mức trung bình giai đoạn trước.

“Điều đó cho thấy, dư địa tài khóa của Việt Nam còn nhưng vẫn còn nhiều điều cần chú ý. Về thuận lợi, trong vài năm gần đây, chính sách tài khóa đã thận trọng hơn, dư địa còn đã hỗ trợ cho tăng trưởng và phát triển. Thứ hai, tỷ lệ nợ công dưới ngưỡng nhiều; lãi suất kỳ hạn tăng lên, lãi suất trung bình khoản vay giảm xuống… Cùng với đó là những thách thức, thứ nhất là tính bất định của dịch COVID-19, nếu chúng ta sử dụng hết dư địa tài khóa sẽ có rủi ro, nên phải giữ lại để đề phòng. Theo ước tính, trung bình, chúng ta phải dành từ 0,8-1% GDP cho các chi phí về y tế, đặc biệt y tế dự phòng trong giai đoạn 2-3 năm tới, do đó, nếu sử dụng gói tài khóa quá lớn, dư địa còn lại không nhiều”, ông Vũ Sỹ Cường nhận định.
Bên cạnh những chia sẻ về vấn đề vay nợ và rủi ro vay nợ, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường cho biết, mặc dù chi nội địa có tăng lên nhưng tính bền vững nguồn thu còn có vấn đề khi nguồn thu từ đất đai chiếm tỷ lệ khá cao, từ 9-10% tổng thu ngân sách nhà nước. Như vậy, về dư địa thực hiện chính sách tài khóa của Việt Nam vẫn còn nhưng không quá lớn.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường cho rằng, việc phối hợp chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ nhằm tăng tính tiềm lực bởi mỗi chính sách có những đặc điểm, kỹ thuật khác nhau; khắc phục độ trễ chính sách; cho phép khắc phục hạn chế của cả 2 chính sách; tính linh hoạt của chính sách khi điều chỉnh; đảm bảo tính ổn định chính sách… Theo đó, việc hỗ trợ và thực hiện chính sách tài khóa cần cân nhắc tính bất định của giai đoạn tiếp theo, không nên có gói hỗ trợ tài khóa quá lớn, trong 2 năm chỉ khoảng 6%, chưa trừ những chính sách hỗ trợ về y tế và khoảng 4% nếu trừ khoản hỗ trợ y tế. Bên cạnh đó, cần phải có sự hỗ trợ với chính sách tiền tệ trong việc đảm bảo hài hòa chính sách; kịp thời có các kế hoạch, gói hỗ trợ tài khóa để đẩy mạnh khả năng giải ngân cũng như các khả năng liên quan đến việc thực hiện giải pháp hỗ trợ, thúc đẩy đầu tư công…

Ngoài các biện pháp điều chỉnh lãi suất tái cấp vốn, điều chỉnh lãi suất tái chiết khấu, một trong những biện pháp là thúc đẩy cạnh tranh giữa các ngân hàng, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Sỹ Cường cho rằng, chúng ta cũng có thể sử dụng các biện pháp kỹ thuật nhằm cho phép các ngân hàng có không gian rộng hơn cho việc trì hoãn một số chính sách liên quan đến tỷ lệ như sử dụng vốn ngắn hạn cho vay dài hạn…

“Nguyên nhân chính của việc sụt giảm và tác động đến kinh tế thời gian qua là do vấn đề y tế. Do đó, các chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ phải phối hợp rất chặt chẽ với chính sách y tế, trong đó, phải cụ thể hóa các kịch bản y tế để các doanh nghiệp giảm đi sự không chắc chắn trong kinh doanh ở giai đoạn tới. Chúng ta phải có chính sách trong các lĩnh vực, không chỉ lĩnh vực tiền tệ, để các doanh nghiệp có thể giảm đi tính bất định của các kế hoạch hoặc chiến lược kinh doanh”, Kinh tế trưởng Viện công nghệ và phát triển tài chính nhận định.

Chuyển đổi số để chiến thắng dịch bệnh

Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch tập đoàn FPT phát biểu. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN

Chia sẻ với chủ đề “Chuyển đổi số – Tìm cơ trong nguy, bứt phá để phát triển kinh tế”, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT cho biết, “muốn chiến thằng đại dịch COVID-19 chỉ có cách hành động nhanh hơn và không thể thắng mà không chuyển đổi số chống dịch”. Chúng ta cần đầy đủ dữ liệu tức thời và trí tuệ nhân tạo (AI) để người dân có thể điều chỉnh hành vi; tự và được chăm sóc, điều trị tại nhà; kết nối với chính quyền, cơ sở điều trị khi chuyển nặng; kết nối với lãnh đạo các cấp để đưa ra quyết sách kịp thời, chuẩn xác…

Được giao nhiệm vụ đồng hành cùng Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh chống dịch bằng chuyển đổi số, Chủ tịch Tập đoàn FPT cho biết, tập đoàn đã dùng AI để giao tiếp, giải đáp các thắc mắc của người dân và chuyển đến cấp có thẩm quyền để giải quyết. Ngoài ra, AI đóng vai trò trợ lý các lực lượng y tế gọi điện thăm hỏi, thu thập dữ liệu về sức khỏe thường xuyên, kịp thời để hướng dẫn chăm sóc để bác sỹ tập trung điều trị, nâng cao hàng chục lần số bệnh nhân/bác sỹ điều trị. AI đã thực hiện 2,6 triệu lượt gọi và hỗ trợ 1,6 triệu người dân trong đại dịch vừa qua.

Cùng với việc xây dựng giải pháp “Chỉ huy Xanh” để chỉ đạo của lãnh đạo Quận 7 tập trung, nhất quán, kịp thời, Tập đoàn FPT xây dựng giải pháp “vaccine công nghệ eCovax” giúp doanh nghiệp xanh đảm bảo kinh doanh không gián đoạn, tăng cao năng suất, hiệu quả và tính cạnh tranh; cùng ngân hàng để cho doanh nghiệp vay vốn nhanh, tiện lợi nhất; chuyển từ bán hàng trực tiếp sang trực tuyến… Bên cạnh đó, Tập đoàn FPT xây dựng giải pháp “Giáo dục xanh” nhằm tăng hứng khởi học tập hiệu quả cũng như có thiết bị phù hợp để học sinh học từ xa; đưa ra giải pháp “An sinh xanh” giúp công tác an sinh hiệu quả và minh bạch hơn…

Ông Trương Gia Bình chia sẻ, dịch COVID-19 gây đứt gãy chuỗi cung ứng, làm đình đốn sản xuất kinh doanh và đảo lộn cuộc sống; đồng thời cũng làm bộc lộ rõ những bất cập khác, trong đó có thiếu hụt về hạ tầng, trình độ nguồn nhân lực, công nghệ, đặc biệt công nghệ thông tin cũng như cơ hội phát triển của lĩnh vực này.

“Chuyển đổi số, bao gồm xây dựng chính quyền số, kinh tế số, xã hội số và thành phố thông minh, là lựa chọn duy nhất, là nhiệm vụ bao trùm trong giai đoạn 2021-2025 cho bứt phá phát triển kinh tế – xã hội, cải thiện cuộc sống của nhân dân, tạo môi trường phát triển doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh của từng doanh nghiệp, của từng địa phương và của cả quốc gia”, Chủ tịch Tập đoàn FPT nhấn mạnh.

Hiện nay, Tập doàn FPT đang đồng hành với 40 tỉnh, thành phố trong công cuộc chuyển đổi số nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, thúc đẩy tăng trưởng hơn nữa GRDP, cải thiện mạnh mẽ chỉ số cạnh tranh của địa phương PCI, mức độ hài lòng của người dân PAPI, cải cách hành chính PAR, chỉ số về chuyển đổi số DTI và năng lực đổi mới, sáng tạo tại địa phương.

Để đạt mục tiêu đó FPT và các địa phương song hành trong 7 chương trình lớn, bao gồm: Truyền thông và tổ chức sự kiện; đào tạo, tập huấn; thanh niên xung kích chuyển đổi số; xây dựng chính quyền số; xây dựng kinh tế số; xây dựng xã hội số; xây dựng hạ tầng và thành phố thông minh làm cơ sở cho công cuộc chuyển đổi số trước mắt cũng như hạ tầng cho phát triển kinh tế – xã hội trong Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

“Kết hợp sức mạnh của chiến tranh nhân dân và sức mạnh của chuyển đổi số, không thách thức, nguy cơ nào cản được bứt phá phát triển kinh tế – xã hội, giúp Việt Nam vượt bẫy thu nhập trung bình, đứng vào hàng các nước phát triển vào 2045″, ông Trương Gia Bình tin tưởng.