Chọc sàn tìm vợ, được “nhạc phụ” tiếp bằng…dao quắm

Pháy tỏ ra kiên trì, càng chọc mạnh hơn. Gã bảo chọc cho Tịt không ngủ được, phát tức mà phải mò xuống tiếp chuyện.

Ở các tỉnh miền núi phía Bắc, người Mông lấy vợ bằng cách cướp vợ, bắt vợ, người Dao thì ngủ thăm còn người Thái thì chọc sàn. Cùng là lấy vợ, xây dựng gia đình song mỗi dân tộc lại có những đặc trưng văn hóa riêng. Tục chọc sàn tìm vợ của người Thái vẫn còn tồn tại rải rác ở Sơn La là một nét đẹp hoang sơ về tình yêu.

Xã Mường Khoa (Bắc Yên, Sơn La) nằm bên sông Đà. Xã rộng mênh mang, với những dãy núi ngợp tầm mắt, những cánh rừng âm u, hoang thẳm. Xã chỉ có 4 bản, gồm bản Phố, bản Khoa, bản Khọc, bản Khằng.

Sông Đà đoạn chảy qua xã Mường Khoa.

Ở Tạ Khoa, Song Pe, Tà Xùa (Bắc Yên), Tân Phong, Nam Phong, Suối Tọ, Tân Lập (Phù Yên)… và rất nhiều nơi khác vẫn còn rải rác tục chọc sàn tìm vợ, song Mường Khoa còn bảo lưu rõ nét hơn cả.

Con đường từ trung tâm xã Mường Khoa vào đến bản Khằng, nói như người miền núi thì bằng 5 con dao quăng, thế nhưng, chúng tôi phải lái xe máy leo dốc mất nửa buổi mới tới nơi.

Nhờ anh Hà Văn Sơn, con trai của trưởng bản Khoa Hà Văn Nhọt, giới thiệu, chúng tôi tìm đến nhà Lường Văn Lủ và Lường Văn Pháy, chính hiệu dân thổ địa mà Sơn quen biết trong bản, đang ở độ tuổi chọc sàn tìm vợ.

Thiếu nữ Thái bên nhà sàn. (Ảnh minh họa).

Mặt trời lặn bên kia dãy núi, chúng tôi uống mấy chén rượu lấy dũng khí, để cả đêm ăn gió nằm sương, vác gậy đi chọc sàn kiếm vợ.

Tục “chọc sàn tìm vợ” của người Thái thế này: Người con trai thích cô gái nào thì phải mang gậy đi chọc nhà sàn. Nếu cô gái đó yêu, khi nghe thấy tiếng chọc sàn sẽ đi theo chàng trai ra bờ suối, bìa rừng để trò chuyện, không ưa thì có chọc thủng cả sàn nhà cũng không ra.

Chọc sàn vài bữa thấy hợp nhau, gia đình chàng trai mang bạc trắng, lễ vật đến để hỏi cô gái về làm vợ. Cô gái ôm cả chục chiếc chăn, gối, đệm, mà cô gái tự tay làm bằng bông lau lúc còn con gái đến nhà chồng làm dâu, thể hiện sự khéo léo, chịu khó, thương yêu gia đình chồng.

Thiếu nữ Thái tắm suối. (Ảnh minh họa).

Bản Khằng nằm lọt thỏm trong thung lũng, có con suối thơ mộng chảy qua. Ánh trăng không đủ sáng, chúng tôi phải mang theo đèn pin để soi đường, rồi cứ thế đi ngược con suối là lên đến sườn núi, nơi có mấy ngôi nhà sàn có con gái đang ở độ tuổi chờ người chọc sàn.

Sương đã xuống dày kín các con đường, đi một đoạn vuốt mặt lại thấy sương đọng thành giọt ở lòng bàn tay. Đêm ở bản chẳng có âm thanh gì ngoài tiếng suối róc rách buồn tẻ, đơn điệu.

Trong những ngôi nhà sàn to tướng, chỉ thấy leo lét ánh đèn dầu hoặc ánh điện máy phát tự chế chạy bằng sức nước, cùng ánh lửa bập bùng phát ra từ cái bếp ở góc nhà. Lủ và Pháy dòm từng ngôi nhà, ngắm từng cái bậu cửa, cầu thang như kẻ cắp rành nghề.

Xuống chợ.

Hai thanh niên ngó xem then cửa có cài không? Trong nhà có ai còn thức? Cô gái đến tuổi lấy chồng đang nằm ở chỗ nào? Nhà có mấy con chó?… Đó là điều mà chàng trai đi chọc sàn phải biết.

Sau khi dạo một vòng, chúng tôi quyết định chọc sàn nhà cô gái tên Lò Thị Tịt. Tịt sinh năm 1990. Ở tuổi này, chúng bạn đã có con bồng con bế cả rồi, vậy mà Tịt vẫn chưa ưng ai.

Pháy bảo Tịt đã yêu thầm, nhớ vụng một thầy giáo miền xuôi lên cắm bản dạy học. Nhưng thầy giáo lại đã có người tình trong mộng mãi tận miền xuôi. Yêu thầy rồi, Tịt không còn muốn trai bản nữa. Vì vậy mà Pháy và đám thanh niên trong bản đã chọc sàn từ khi Tịt mới 13-14 tuổi mà Tịt vẫn chưa mở cửa chạy theo ai.

Xuống núi.

Lủ được cử ra đứng chỗ cầu thang đi xuống để cảnh giới người nhà Tịt có thể đi ra, đi vào. Tôi soi đèn, Pháy cầm chiếc gậy dài hơn mét đã được dùng trong rất nhiều vụ chọc sàn mà chưa kiếm được vợ, lách qua chỗ 3 con trâu đang đứng chềnh ềnh nhai cỏ để tiến về góc nhà bên kia, nơi đặt chiếc giường của Tịt.

Tôi và Pháy ghé mắt qua khe hở của sàn nhà và nhìn rõ khuôn mặt ửng hồng của Tịt qua ánh điện leo lét. Cái khe sàn này dường như được bố mẹ của cô gái cố ý làm hở để con gái mình có thể nhìn thấy khuôn mặt chàng trai đến chọc sàn và ngược lại.

Tiếng chọc sàn của Pháy vang lên “cộp, cộp…”, rộn ràng, hồi hộp, mong chờ. Tịt đang ngồi một mình trên giường khâu chiếc chăn làm bằng bông lau trắng tinh. Tôi thấy ánh mắt của Tịt thỉnh thoảng lại len lén nhìn về phía khe hở của sàn nhà. Đôi mắt ấy lúc sáng rực rỡ, lúc dịu dàng sâu thẳm như đêm diễm lệ của đại ngàn.

Thiếu nữ Thái ưng bụng chàng trai, nghe tiếng chọc sàn, thì tìm nơi tâm sự.

Tiếng chọc sàn của Pháy mỗi lúc một gấp gáp, thế nhưng, Tịt tỏ ra không nghe thấy. Cô hạ màn, tắt đèn và chui vào trong chiếc màn trắng tinh, rồi tắt đèn, để lại chúng tôi bơ vơ dưới gầm căn nhà lạnh lẽo, hôi thối.

Pháy tỏ ra kiên trì, càng chọc mạnh hơn. Gã bảo chọc cho Tịt không ngủ được, phát tức mà phải mò xuống tiếp chuyện.

Một lát sau, thấy tiếng cót két của chiếc cửa chính phía cầu thang. Tôi và Pháy hồi hộp mong được gặp Tịt. Thế nhưng, bất chợt Pháy kêu lên hoảng hốt: “Chuồn mau!”.

Cả bọn chạy tán loạn, dẫm cả lên những bãi phân trâu to tướng, vẫn còn nóng ấm. Tôi ngoái lại, qua ánh đèn mờ mờ hắt ra thấy bố Tịt lăm lăm con dao quắm trong tay.

Theo ANTD