Chính sách cứng rắn của Mỹ thách thức tham vọng xuất khẩu vũ khí của Ấn Độ

Tham vọng trở thành cường quốc xuất khẩu vũ khí của Ấn Độ đang vấp phải thách thức lớn từ chính sách cứng rắn của Mỹ, đe dọa làm chệch hướng chiến lược quốc phòng đầy tham vọng.

Ảnh: AFP/TTXVN

Dù tăng trưởng mạnh mẽ nhờ chiến dịch “Sản xuất tại Ấn Độ”, ngành quốc phòng nước này vẫn bị kìm hãm bởi áp lực từ Mỹ và sự cạnh tranh khốc liệt toàn cầu (trong ảnh: Tên lửa hành trình siêu vượt âm tầm xa BrahMos của Ấn Độ tham gia cuộc diễu binh nhân Ngày Quân đội ở New Delhi).

Theo tạp chí Geopolitical Monitor mới đây, tham vọng của Ấn Độ trong việc trở thành một nhân tố chủ chốt trên thị trường xuất khẩu vũ khí toàn cầu đang đối mặt với những thách thức đáng kể, đặc biệt là sau những thay đổi trong chính sách của Mỹ. Mặc dù New Delhi đã có những bước tiến đáng kể trong nỗ lực “Sản xuất tại Ấn Độ” (Made in India), nhưng căng thẳng ngoại giao với Washington đang tạo ra “cơn gió ngược” nguy hiểm, đe dọa làm chệch hướng lộ trình phát triển đầy tiềm năng này.

Kể từ khi chiến dịch “Sản xuất tại Ấn Độ” được khởi động vào năm 2014, ngành công nghiệp quốc phòng của nước này đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc. Kim ngạch xuất khẩu đã tăng gấp 34 lần, bao gồm nhiều sản phẩm từ áo giáp chống đạn, linh kiện điện tử hàng không đến tên lửa hành trình. Sau Chiến dịch Sindoor vào tháng 5/2025, Ấn Độ thậm chí còn tự tin tuyên bố các hệ thống phòng thủ nội địa đã “được thử nghiệm chiến đấu”, giúp chúng có vị thế tốt hơn để thu hút khách hàng quốc tế. Hệ thống tên lửa hành trình siêu vượt âm BrahMos, do Ấn Độ và Nga cùng phát triển, được cho là đã nhận được sự quan tâm từ ít nhất 15 quốc gia.

Tuy nhiên, dù đã có những tiến bộ, Ấn Độ vẫn chưa thể so sánh với các nhà cung cấp vũ khí tầm trung khác. Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), các quốc gia như Iran, Ukraine, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Jordan, CH Séc, Brazil và Nam Phi đều có thị phần lớn hơn, trong khi vị thế của Ấn Độ còn khiêm tốn.

Chính sách của Mỹ và những rủi ro trực tiếp

Những nỗ lực của Ấn Độ đang đứng trước một rủi ro mới lớn: sự thay đổi chính sách từ Mỹ. Gần đây, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ban hành sắc lệnh áp thuế 25% đối với hàng hóa Ấn Độ, có hiệu lực từ ngày 27/8. Mức thuế này, bên cạnh mức thuế 25% trước đó, được đưa ra như một phản ứng đối với việc New Delhi nhập khẩu dầu mỏ và thiết bị quân sự từ Nga, cũng như việc tham gia vào khối BRICS. Dù Mỹ không phải là khách hàng lớn của vũ khí Ấn Độ và các sắc thuế không trực tiếp nhắm vào xuất khẩu vũ khí, nhưng chúng phản ánh một sự căng thẳng ngoại giao sâu sắc, có nguy cơ lan rộng và ảnh hưởng tiêu cực đến lĩnh vực quốc phòng.

Một trong những đòn bẩy lớn nhất mà Washington nắm giữ là các luật kiểm soát xuất khẩu như Quy định về Buôn bán Vũ khí Quốc tế (ITAR). Luật này quy định việc chuyển giao các linh kiện quốc phòng, công nghệ và dữ liệu kỹ thuật từ Mỹ cho các đối tác nước ngoài, bao gồm cả Ấn Độ. Quan hệ đối tác công nghiệp như giữa Boeing với Hindustan Aeronautics Limited (HAL) hay việc GE Aerospace cung cấp động cơ cho máy bay chiến đấu Tejas đều phụ thuộc vào sự chấp thuận của Washington.

Nếu rạn nứt ngoại giao hiện tại không được giải quyết, các giấy phép và phê duyệt cho các dự án hợp tác quốc phòng có thể bị trì hoãn, làm kéo dài thời gian sản xuất một số nền tảng vũ khí chủ chốt của Ấn Độ. Việc GE Aerospace chậm cung cấp động cơ trong quá khứ đã từng gây ra sự chậm trễ trong sản xuất máy bay Tejas, khiến HAL gặp khó khăn ngay cả với các đơn hàng trong nước. Điều này có thể làm nản lòng các khách hàng tiềm năng. Dù Ấn Độ có kế hoạch hợp tác với một công ty Pháp để sản xuất động cơ nội địa, nhưng đây không phải là giải pháp thay thế tức thì cho nguồn cung từ Mỹ.

Áp lực từ CAATSA và cạnh tranh khốc liệt

Ngoài ra, Đạo luật Chống lại Kẻ thù của Mỹ thông qua Trừng phạt (CAATSA) là một công cụ mạnh mẽ khác mà Washington sẵn sàng sử dụng. Luật này cho phép áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với các thực thể giao dịch với các bên bị trừng phạt như Nga. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến tiềm năng xuất khẩu của các dự án liên quan đến Nga, điển hình là hệ thống tên lửa BrahMos . Cho đến nay, Ấn Độ mới chỉ đảm bảo được một thỏa thuận xuất khẩu BrahMos với Philippines, bất chấp các cuộc đàm phán nâng cao với nhiều quốc gia như Indonesia và UAE. Nỗi lo về các lệnh trừng phạt CAATSA là một trở ngại lớn, và những động thái gần đây đối với New Delhi có nguy cơ khiến người mua càng thêm e dè.

Thị trường vũ khí toàn cầu cũng vô cùng cạnh tranh, và những căng thẳng ngoại giao với Mỹ chỉ làm tình hình thêm phức tạp. Các ví dụ gần đây cho thấy, dù New Delhi đã nỗ lực, các khách hàng tiềm năng vẫn có thể chọn các nhà cung cấp khác. Chẳng hạn, Argentina đã chọn máy bay F-16 do Mỹ sản xuất thay vì Tejas của Ấn Độ. Tương tự, Brazil đã hủy bỏ thỏa thuận mua hệ thống tên lửa Akash để chuyển sang một hệ thống của NATO.

Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar xác nhận các cuộc đàm phán với Mỹ vẫn đang diễn ra, nhưng các nhà phân tích tỏ ra thận trọng. Tương lai tham vọng xuất khẩu vũ khí của Ấn Độ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm kết quả của các cuộc xung đột địa chính trị và khả năng của New Delhi trong việc cân bằng các liên minh và lợi ích. Kịch bản lạc quan nhất là quan hệ Mỹ – Ấn ấm lên, giúp nới lỏng các chuỗi cung ứng và mở rộng thị trường. Tuy nhiên, kịch bản xấu nhất có thể là sự rạn nứt hiện tại sẽ kéo dài, gây trở ngại cho mọi nỗ lực của Ấn Độ.

Kết lại, trong khi New Delhi đang nỗ lực hết mình để tự chủ quốc phòng và mở rộng thị trường, những căng thẳng với Washington đang tạo ra một “bài toán” hóc búa, yêu cầu Ấn Độ phải có những bước đi linh hoạt để bảo vệ lợi ích và đảm bảo tương lai của ngành công nghiệp quốc phòng đầy tiềm năng của mình.