Chính sách của Mỹ đẩy Trung Quốc và Ấn Độ xích lại gần nhau

Dưới áp lực từ chính sách “nước Mỹ trên hết”, hai nền kinh tế hàng đầu châu Á đang chuyển hướng từ đối đầu sang hợp tác .

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc gặp bên lề Hội nghị cấp cao BRICS ở Kazan, Nga, ngày 23/10/2024. Ảnh: ANI/TTXVN

Theo Wall Street Journal ngày 19/8, những động thái thương mại mạnh tay của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tạo ra hệ quả bất ngờ: thúc đẩy hai nền kinh tế lớn nhất châu Á tìm kiếm sự hợp tác sau nhiều năm căng thẳng biên giới.

Tín hiệu tan băng rõ ràng

Chuyến thăm New Delhi tuần này của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã mang đến những tín hiệu tích cực hiếm thấy trong mối quan hệ Trung – Ấn. Trong cuộc gặp với người đồng cấp Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar , ông Vương Nghị đã ngầm ám chỉ Mỹ khi nhấn mạnh hai nước châu Á cần tăng cường hợp tác trước “bắt nạt đơn phương” và các mối đe dọa quốc tế đối với thương mại tự do.

Theo tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ông Vương Nghị khẳng định Trung Quốc và Ấn Độ “nên coi nhau là đối tác và cơ hội chứ không phải là đối thủ hay mối đe dọa”. Phía Ấn Độ cũng có thái độ tích cực tương tự khi Ngoại trưởng Jaishankar cho biết các quốc gia đang tìm cách tiến lên sau “giai đoạn khó khăn trong mối quan hệ”.

Cuộc gặp giữa ông Vương Nghị với Thủ tướng Modi và Cố vấn An ninh Quốc gia Ajit Doval tại Ấn Độ đã mang lại những kết quả tích cực. Ấn Độ và Trung Quốc đã nhất trí hỗ trợ nhau tổ chức hội nghị thượng đỉnh BRICS – Trung Quốc hỗ trợ Ấn Độ đăng cai năm 2026, còn Ấn Độ hỗ trợ Trung Quốc năm 2027.

Thủ tướng Modi cũng xác nhận sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải tại Trung Quốc vào cuối tháng 8 năm nay – chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên sau 7 năm.

Áp lực từ Mỹ

Động lực chính thúc đẩy sự thay đổi trên chính là những biện pháp thuế quan quyết liệt mà Tổng thống Trump áp dụng. Cả Trung Quốc và Ấn Độ đều trở thành mục tiêu của thuế quan Mỹ. Trong những tuần gần đây, chính quyền Trump đã áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Ấn Độ và đe dọa tăng gấp đôi lên 50% – mức gần tương đương với thuế áp lên hàng hóa Trung Quốc.

Như tờ Washington Post nhận định, không ai khác ngoài chính Tổng thống Mỹ đang tác động đến những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ. Các nhà ngoại giao Ấn Độ đã nghỉ hưu chỉ ra những điều khiến Ấn Độ thất vọng trong các hành động của Mỹ. Trước hết, Tổng thống Trump đã gọi Ấn Độ là một nền kinh tế “bị tê liệt” và trừng phạt New Delhi bằng các mức thuế bổ sung vì mua dầu của Nga. Thứ hai, Ấn Độ bất bình trước việc Tổng thống Trump liên tục nhận công lao trong việc giải quyết cuộc đối đầu quân sự gần đây của nước này với Pakistan.

Harsh Pant, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu chiến lược tại Quỹ Nghiên cứu Observer ở New Delhi, nhận định: “Tổng thống Trump và hành động của ông ấy có thể đã khiến vấn đề này trở nên cấp bách hơn trước. Trung Quốc dường như đang tận dụng cơ hội này với thông điệp: ‘Chúng tôi là đối tác đáng tin cậy hơn’”.

Về phần mình, Long Xingchun, Giáo sư tại Khoa Quan hệ Quốc tế, Đại học Nghiên cứu Quốc tế Tứ Xuyên (Trung Quốc), nói với báo Nezavisimaya Gazeta (Nga) rằng, sự cải thiện gần đây trong quan hệ Trung Quốc – Ấn Độ bắt nguồn từ cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo hai nước tại hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Kazan vào cuối năm ngoái. Tuy nhiên, ông Long nhấn mạnh vẫn còn nhiều việc phải làm để bình thường hóa hoàn toàn. Cụ thể, ngoài việc giảm bớt căng thẳng biên giới, các chuyến bay chở khách trực tiếp cần được khôi phục và thủ tục cấp thị thực du lịch cần được đơn giản hóa.

Tiềm năng hợp tác

Kim ngạch thương mại Ấn Độ – Trung Quốc có giá trị gần 130 tỷ USD, gần tương đương với thương mại Mỹ – Ấn. Tuy nhiên, Ấn Độ mua hàng hóa từ Trung Quốc nhiều hơn từ Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất điện tử – nơi năng lực ngày càng tăng của Ấn Độ vẫn phụ thuộc rất nhiều vào các bộ phận từ Trung Quốc. Nhiều người Ấn Độ cho rằng cần hợp tác kinh tế nhiều hơn với Trung Quốc để thúc đẩy ngành sản xuất trong nước, đặc biệt khi Mỹ đang áp đặt những hạn chế thương mại ngày càng khắt khe.

Mối quan hệ Trung-Ấn đã trải qua giai đoạn tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ sau cuộc đụng độ biên giới năm 2020, khiến 20 binh sĩ Ấn Độ và 4 binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng. Cả hai bên đã tập trung hàng chục nghìn quân tại khu vực biên giới tranh chấp trong nhiều năm.

Bước đột phá đã đến vào tháng 10 năm ngoái khi hai nước đạt được thỏa thuận tuần tra biên giới, mở đường cho cuộc gặp giữa Thủ tướng Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Nga. Trong những tháng gần đây, Trung Quốc cho phép người hành hương Ấn Độ thăm các địa điểm linh thiêng ở Tây Tạng, trong khi Ấn Độ tuyên bố tiếp tục cấp thị thực du lịch cho công dân Trung Quốc.