Chinh phục đỉnh Pu Tó Cọ

Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, xã Mường Phăng (tỉnh Điện Biên) được chọn để xây dựng Sở Chỉ huy chiến dịch nằm trong khu rừng già dưới chân dãy núi Pú Đồn.

Trong đó, Pu Tó Cọ là đỉnh núi cao nhất của dãy núi Pú Đồn đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Bộ Tham mưu chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ chọn đặt đài quan sát để theo dõi, nắm bắt tình hình, diễn biến chiến trường lòng chảo Mường Thanh.

Du khách check-in trên đỉnh núi Pu Tó Cọ. Ảnh: Bình Nguyên

Đài quan sát chiến trường lòng chảo Mường Thanh

Theo tài liệu lịch sử, vào ngày 6-5-1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trực tiếp lên Đài quan sát trên đỉnh núi Pu Tó Cọ để nắm tình hình chiến sự. Cùng với những thông tin từ các đại đoàn trực tiếp tại mặt trận báo về, ại tướng Võ Nguyên Giáp đã ra mệnh lệnh tổng tiến công vào Tập đoàn cứ điểm iện Biên Phủ và thu về kết quả toàn thắng. Theo đó, cùng với Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ, Đài quan sát trên đỉnh núi Pu Tó Cọ đã trở thành di tích lịch sử gắn với thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Ngắm dãy núi Pú Đồn từ lưng chừng núi Pu Tó Cọ.

Dãy núi Pú Đồn có 3 đỉnh núi nằm liền kề nhau, nối với nhau bằng những vùng “yên ngựa” và các “sống khủng long” kỳ vĩ kéo dài cả cây số. Trong đó, đỉnh núi cao nhất là Pu Tó Cọ. Nơi đây, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Bộ Tham mưu chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ chọn đặt Đài quan sát chiến dịch.

Di tích Đài quan sát đặt trên đỉnh núi Pu Tó Cọ có diện tích 5 ngàn m2, độ cao 1,7 ngàn mét so với mực nước biển. Đỉnh núi Pu Tó Cọ nằm gần Sở Chỉ huy chiến dịch nên được giữ bí mật an toàn. Từ Đài quan sát có thể nhìn bao quát được thung lũng Mường Thanh, quan sát được toàn bộ cứ điểm Điện Biên Phủ. Do đó, Đài quan sát thường có lính trinh sát và chiến sĩ thông tin theo dõi cập nhật tình hình về Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong Đài quan sát có một chiếc mõ tre dùng để báo động khi có máy bay và cháy rừng. Khi một tiếng mõ vang lên là báo động cho những ai đang nấu nướng phải khẩn trương dập lửa ngay; khi tiếng mõ vang lên liên hồi là báo động có máy bay của quân Pháp bay qua, phải nhanh chóng vào hầm trú ẩn. Đài quan sát này đã theo dõi sát sao diễn biến từng trận đánh, báo thông tin về kịp thời để Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Bộ Tham mưu chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ ra quyết định ở từng trận đánh, góp phần quan trọng làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ vĩ đại.

Hiện nay, Đài quan sát Chiến dịch Điện Biên Phủ là di tích nằm trong quần thể Di tích lịch sử chiến trường Điện Biên Phủ (đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2009). Thời gian qua, những di tích lịch sử chiến trường Điện Biên Phủ đã thu hút rất đông du khách trong nước và quốc tế đến tham quan. Trong đó, Đài quan sát Pu Tó Cọ với những giá trị lịch sử vô giá là một điểm đến độc đáo rất nhiều người muốn được đặt chân đến.

Dãy núi Pú Đồn, trong đó có núi Pu Tó Cọ rất đa dạng các loài cây thuốc quý cũng như các loại rau rừng. Đặc biệt, trong rừng có rất nhiều loài hoa như: hoa mua, hoa chuối rừng, hoa bó phón, hoa sồi, hoa dẻ… Chính vì vậy, mật ong lấy từ nguồn hoa rừng cũng là đặc sản của vùng đất Điện Biên. Mật ong rừng có nhiều chủng loại, hương vị tùy vào từng vùng rừng, từng khu vực cũng như loài ong làm mật. Nhưng loại mật nào cũng có màu sắc đẹp, hương vị thanh khiết của hoa rừng thiên nhiên.

Khám phá hành trình leo núi Pu Tó Cọ

Hiện nay, chưa có đơn vị nào đứng ra tổ chức tour leo núi Pu Tó Cọ. Những ai muốn tham quan Di tích Đài quan sát đặt trên đỉnh núi Pu Tó Cọ có thể thuê người dẫn đường là người dân địa phương ở các bản làng sinh sống dưới dãy núi Pú Đồn. Hành trình khám phá leo núi Pu Tó Cọ đi theo lối mòn của người dân bản địa dài hơn 4km đường rừng, cây cối um tùm, nhiều đoạn chưa có đường mòn, người dẫn đường phải phát cây rừng tự mở lối. Càng gần đến đỉnh núi, đường đi có độ dốc càng cao, người đi phải bám vào thân cây, rễ cây để leo lên các đoạn dốc cao, trơn trượt. Do đó, hành trình leo núi Pu Tó Cọ tuy chỉ có vài km đường rừng nhưng với người leo núi nghiệp dư, nhanh thì mất hơn nửa ngày, thong thả và thăm thú thêm vài nơi khác có thể kéo dài cả ngày nên người leo núi phải tự chuẩn bị thức ăn, nước uống mang theo.

Trong chuyến hành trình khám phá Đài quan sát Pu Tó Cọ của chúng tôi, ông Khờm Văn Yến, người dân tộc Thái đen tại xã Mường Phăng là người dẫn đường. Ngoài nước uống nấu từ một loại lá rừng và thức ăn, ông Yến còn đem theo con dao đi rừng. Con dao này được ông sử dụng thường xuyên để phát cây rừng chắn lối, chặt cây chuối rừng lấy hoa về làm rau ăn hằng ngày.

Trại chăn nuôi hữu cơ nằm bình yên nơi góc núi Pu Tó Cọ với lối vào trại có cây táo mèo già cỗi đón khách.

Ông Khờm Văn Yến kể: Núi Pu Tó Cọ có nhiều dốc cao, cây cối rậm rạp khó đi nên hiếm có người bên ngoài đặt chân đến đây mà chỉ có một số người dân ở dưới chân núi thỉnh thoảng lên chăn thả gia súc, hái rau rừng hoặc các loại rau, cỏ làm thức ăn cho gia súc.

Đến triền núi cách đỉnh Pu Tó Cọ khoảng 1km có một ngôi nhà sàn cũ bỏ hoang, những ai leo núi thường chọn nơi đây làm nơi dừng chân nghỉ ngơi trước khi tiếp tục leo lên đoạn dốc cao lên đỉnh núi. Đây cũng là khoảng thời gian thong thả để người dẫn đường kể những câu chuyện thú vị về dãy núi Pú Đồn, về trại chăn nuôi hữu cơ nằm bình yên nơi góc núi.

Nếu biết để gọi điện đặt trước, du khách có thể đến đây thưởng thức các món đặc sản của núi rừng Tây Bắc chế biến từ rau rừng, thịt bản do người dân địa phương nuôi thả trên núi đồi cheo leo. Điều khá thú vị trên hành trình chinh phục đỉnh Pu Tó Cọ, tình cờ người khám phá sẽ phát hiện một cây chanh, cây đào, cây táo mèo, cây mắc cọp… do người dân địa phương trồng đang lặng lẽ nở hoa, kết trái ở lưng chừng núi; nghe người dẫn đường kể câu chuyện về cuộc sống, văn hóa của những dân tộc bản địa sinh sống dưới chân núi. Nhờ du lịch phát triển, người dân nơi đây đã bắt đầu biết đến mô hình du lịch cộng đồng, một số hộ dân nhận dịch vụ lưu trú, nấu các món ăn truyền thống của dân tộc giới thiệu đến du khách gần xa.

Leo núi vào hôm nắng ráo, trời quang, đứng trên đỉnh Pu Tó Cọ, chỉ bằng mắt thường, người quan sát có thể nhìn rõ Sân bay Điện Biện Phủ, toàn cảnh thung lũng Mường Thanh, hồ Pá Khoang; ở góc nhìn khác có thể nhìn thấy hồ thủy lợi Nậm Ngám rộng lớn “treo” mình trên cao trình hơn 1.130m so với mực nước biển… Những ngày thời tiết lạnh, người quan sát sẽ bắt gặp những biển mây bồng bềnh hay những dãy núi, thung lũng hiện lên mờ ảo dưới lớp sương mù.

Ông Khờm Văn Yến chia sẻ: “Ngày nay, người dân bản địa vẫn giữ thói quen đi rừng hái rau, hái hoa làm thực phẩm. Ẩm thực của họ thể hiện rất rõ các mùa trong năm, theo kiểu mùa nào thức ấy. Chúng tôi đi rừng chỉ cần mang theo gói xôi, muối đậu hoặc thịt nướng, còn rau ăn kèm thường hái ngay trong rừng”.