Chiến lược tối hậu của Mỹ để kiềm chế Trung Quốc

Trong khi khái niệm Không – Hải Chiến (ASB) vẫn còn nhiều mâu thuẫn và mơ hồ thì chiến lược “phong tỏa từ xa” có thể xem là giải pháp tối ưu cho Mỹ để kiềm chế Trung Quốc, theo một bài phân tích trên trang National Interest (Mỹ) mới đây.

Một chiếc tàu sân bay Mỹ – Ảnh: AFP

Trong những năm gần đây, sự trỗi dậy của Trung Quốc đã làm thay đổi hệ thống quốc tế và trực tiếp thách thức vai trò truyền thống của Mỹ ở Châu Á – Thái Bình Dương. Đặc biệt trong thời điểm Mỹ đang phải đối phó với các vấn đề ngân sách, hai cuộc chiến kéo dài chưa có hồi kết và sự chia rẽ chính trị trong nước.

Chính quyền của Tổng thống Barack Obama đã công bố chiến lược “tái cân bằng” để trấn an các đồng minh và đối tác, đồng thời truyền tải thông điệp Mỹ sẽ không bỏ qua những lợi ích lâu dài và vai trò cường quốc Thái Bình Dương của mình. Nhưng cho đến thời điểm hiện nay, Mỹ vẫn chưa có một tuyên bố chiến lược quân sự rõ ràng, trong đó nêu rõ vai trò của quân đội Mỹ đối với việc duy trì an ninh và thịnh vượng trong khu vực.

Mặc dù chiến tranh giữa Trung Quốc và Mỹ, Nhật hay Ấn Độ là rất khó xảy ra, nhưng cả Washington và Bắc Kinh đều hiểu rằng sức mạnh đang trỗi dậy và quyền lực thống trị về lâu dài có thể sẽ xung đột lẫn nhau. Ngoài ra, lịch sử Thế chiến I đã chứng minh rằng ngay cả các nước có quan hệ kinh tế chặt chẽ với nhau vẫn có thể đi đến chiến tranh.

Nhưng kinh nghiệm từ Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô cho thấy xung đột trên thực tế là một sự lựa chọn, vì thế nó vẫn có thể được ngăn chặn. Trong đó, giá trị răn đe của các lực lượng vũ trang NATO và một tuyên bố chiến lược quân sự rõ ràng là yếu tố cực kỳ quan trọng để chặn đứng nguy cơ xảy ra xung đột vũ trang, theo National Interest.

Giá trị răn đe của Không – Hải Chiến?

Được soạn thảo bởi Trung tâm Đánh giá Chiến lược và Ngân sách (CSBA) của Mỹ hồi năm 2010, khái niệm Không – Hải Chiến (ASB) đã mặc nhiên công nhận rằng trong trường hợp xảy ra cuộc chiến “khó tin” với Trung Quốc, quân đội Mỹ sẽ tấn công phủ đầu các hệ thống trinh sát và phòng không hợp nhất của Trung Quốc. Tiếp theo sau đó là chiến dịch đánh bom hạng nặng nhằm vào các hệ thống tên lửa đạn đạo và tên lửa đối hạm trên mặt đất của Trung Quốc để “chiếm lĩnh và duy trì thế chủ động trên không, trên biển và không gian mạng”.

Ngay sau khi công bố, ASB đã gây nhiều tranh cãi. Các nhà phê bình chủ yếu chia thành hai phe, một bên cho rằng đó là sự khiêu khích không cần thiết, và một bên xem đó chỉ đơn giản là cái cớ để giành phần lớn ngân sách quốc phòng cho Hải quân và Không quân trong thời điểm cạnh tranh khốc liệt vì chi tiêu quân sự bị cắt giảm nghiêm trọng.

Theo nội dung bài phân tích trên trang National Interest thì khái niệm Không – Hải Chiến vừa mang tính khiêu khích lại vừa không hiệu quả.

Đầu tiên là sự khiêu khích nguy hiểm, vì Quân đoàn Pháo binh số 2 của Trung Quốc chẳng những kiểm soát kho tên lửa quy ước mà còn kiểm soát luôn cả kho vũ khí hạt nhân. Một cuộc tấn công trực tiếp nhằm vào lực lượng tên lửa hạt nhân chiến lược của Trung Quốc có thể đẩy cuộc xung đột đến ngưỡng không thể kiểm soát.

Thứ hai là không khả thi, vì ASB cho rằng chỉ cần sử dụng một số lượng giới hạn các nguồn lực quân sự của Mỹ là đủ để chống lại sức mạnh của Trung Quốc bao gồm cả mạng lưới phòng không dày đặc đầy uy lực của nước này. Tài liệu của CSBA đã tính toán cả những năng lực cần thiết để phát hiện và tiêu diệt các hệ thống tên lửa cơ động của Trung Quốc.

Đây được xem là một nhiệm vụ cực kỳ khó khăn. Cụ thể trong chiến dịch Bão táp Sa mạc năm 1991, Mỹ đã hoàn toàn thất bại trong nhiệm vụ này.

Chiến đấu cơ Mỹ – Ảnh: AFP

Theo báo cáo điều tra của Không quân Mỹ trong cuộc chiến vùng Vịnh, Không lực Liên quân mặc dù đã phát hiện 42 vụ phóng tên lửa Scud của Iraq nhưng chỉ có thể can thiệp kịp thời được 8 vụ. Đó là trong trường hợp người Iraq phóng tên lửa từ địa hình sa mạc trống trải và quân đồng minh chiếm ưu thế tuyệt đối trên không với hàng trăm chiến đấu cơ hoạt động tự do.

Với hàng ngàn phi vụ của không quân, lực lượng mặt đất và hệ thống tình báo quốc gia, Liên quân đã thất bại trong nhiệm vụ triệt hạ một hệ thống cần ít nhất 30 phút để dựng lên, tiếp nhiên liệu và phóng.

Như vậy có thể nói nhiệm vụ “xuyên thủng” mạng lưới phòng thủ dày đặc ở duyên hải Trung Quốc là cực kỳ khó khăn. Đặc biệt các hệ thống phóng tên lửa cơ động có thể ẩn nấp trong các kho chứa, công trình xây dựng, hang động và đường hầm. Và chúng cũng có thể được ngụy trang thành xe dân sự khi di chuyển.

Ngoài ra còn một lý do khác là hệ thống nhiên liệu rắn cần ít thời gian chuẩn bị hơn so với loại Scud dùng nhiên liệu lỏng. Đó là chưa kể hàng trăm chiến đấu cơ của Mỹ phải thay phiên túc trực trên không phận tác chiến của Trung Quốc để tìm kiếm cơ hội. Và ngay cả khi có cơ hội thì phi công Mỹ cũng chỉ có được vài phút để khai hỏa.

Tuy nhiên, điều nguy hiểm thật sự của ASB là thiếu giá trị răn đe. Trong khi ASB phải phụ thuộc vào các hệ thống vệ tinh và không gian mạng, thì Bắc Kinh cũng tự tin là họ có thể làm suy yếu các hệ thống này, chỉ cần vừa đủ để làm tê liệt khả năng của ASB. Rõ ràng Trung Quốc đủ khả năng để phát động các cuộc tấn công “cứng” và “mềm” nhằm vào các vệ tinh và không gian mạng. Ít nhất, các vụ xâm nhập hệ thống mạng của Mỹ là những minh chứng.

Hơn nữa, Bắc Kinh cũng có thể tin rằng Mỹ không thể “kham” nổi ASB, hoặc ít nhất, sẽ không triển khai trong thập niên tới hoặc hơn nữa. Một khái niệm tác chiến dễ bị tổn thương sẽ ít có giá trị răn đe.

Ngoài ra ASB còn có điểm yếu về mặt chiến lược là gây cảm giác lo ngại cho các đồng minh của Mỹ nhiều hơn là cho đối thủ tiềm năng. Đó chính là sự nhầm lẫn giữa khái niệm của CSBA và ASB của Bộ Quốc phòng Mỹ.

Sau khi CSBA công bố khái niệm của mình, Lầu Năm Góc đã nhiều lần tuyên bố nó không đại diện cho chính sách của Mỹ. Cả Tham mưu trưởng Hải quân và Tham mưu trưởng Không quân đều tuyên bố ASB không phải là chiến lược của Mỹ và không nhằm vào Trung Quốc.

Tuy nhiên, Hội đồng Tham mưu Liên quân sau đó đã công bố tài liệu Khái niệm triển khai các chiến dịch hỗn hợp (JOAC), trong đó đưa ra học thuyết xâm nhập và hoạt động trong môi trường chống tiếp cận/khu vực cấm (A2/AD) và sử dụng nhiều ý tưởng từ tài liệu của CSBA. Ngoài ra, Lầu Năm Góc cũng đã thành lập một Văn phòng ASB.

Hầu hết công nghệ trong ASB thực tế của Bộ Quốc phòng đều xếp loại tuyệt mật. Ngay cả các quan chức hàng đầu của Mỹ cũng không thể thảo luận với các đồng minh thân cận của mình. Vì thế có thể nhiều đồng minh của Mỹ cho rằng ASB sẽ được thực hiện theo mô hình của CSBA, và có thể bắt đầu ngay lập tức các cuộc tấn công quy mô lớn trên lãnh thổ Trung Quốc.

Mỹ có thể yêu cầu các đồng minh cung cấp căn cứ nhưng lại không cho họ biết rõ ý định của mình. Rõ ràng, các đồng minh của Mỹ có lý do để lo ngại nếu Trung Quốc xem các cuộc tấn công đó là xuất phát từ lãnh thổ của họ, và sẽ trả đũa.

Chiến lược “phong tỏa từ xa”

Theo nhận định của bài phân tích trên trang National Interest thì chiến lược “phong tỏa từ xa” sẽ hiệu quả và ít tốn kém hơn so với khái niệm ASB trong một cuộc xung đột thông thường với Trung Quốc.

“Phong tỏa từ xa” hay “kiểm soát ngoài khơi” có nghĩa là Mỹ và đồng minh sẽ thiết lập một vòng tròn đồng tâm, trong đó chặn đứng khả năng sử dụng vùng biển bên trong chuỗi đảo thứ nhất của Trung Quốc, bảo vệ lãnh hải và không phận của các quốc gia nằm trong chuỗi đảo, và thống trị trên không và không gian biển bên ngoài.

Chiến lược này chủ yếu tận dụng lợi thế địa lý của Mỹ và đồng minh trong khu vực để phong tỏa các hoạt động nhập khẩu và xuất khẩu quan trọng của Trung Quốc, qua đó làm suy yếu nghiêm trọng nền kinh tế của nước này.

Quan trọng nhất là Mỹ và đồng minh sẽ không phát động các cuộc tấn công nhằm vào Trung Quốc đại lục, vì các chiến dịch như vậy có thể đẩy cuộc xung đột đến ngưỡng chiến tranh hạt nhân, và do đó khó chấm dứt hơn. Thay vào đó sẽ thiết lập một mạng lưới phòng thủ hợp nhất trên biển, trên không và trên mặt đất bên trong chuỗi đảo thứ nhất để đạt được lợi thế chiến thuật lớn đầu tiên trước lực lượng Trung Quốc.

Điều này sẽ phát huy thế mạnh của lực lượng đồng minh, trong đó chủ yếu tấn công bằng tàu ngầm, thủy lôi, tên lửa hành trình và một số lượng giới hạn phi vụ không quân bên trong chuỗi đảo thứ nhất. Khu vực này sẽ được tuyên bố là vùng đặc quyền hàng hải với những cảnh báo rằng tàu Trung Quốc trong khu vực sẽ bị tịch thu hoặc bị đánh chìm. Bất kỳ tài sản quân sự nào của Trung Quốc bên ngoài giới hạn 12 hải lý của đại lục đều sẽ bị tấn công.

Chiến lược này sẽ lật ngược những lợi thế A2/AD của Trung Quốc sang tay lực lượng đồng minh. Trung Quốc buộc phải tham chiến trên “sân khách” trong khi Mỹ và đồng minh chiến đấu bên trong vành đai phòng thủ hợp nhất trên lãnh thổ của mình.

Nếu Mỹ quản lý tốt các liên minh thì Trung Quốc sẽ bị cô lập trong hầu hết các kịch bản nói trên.

Các đảo nhỏ từ Nhật Bản đến Đài Loan đến Luzon và eo biển Malacca sẽ đóng vai trò là những căn cứ mặt đất cho Không quân và Hải quân đồng minh tổ chức phòng thủ và lấp đầy các khoảng trống bên trong chuỗi đảo thứ nhất.

Đặc biệt, Mỹ không được sử dụng các căn cứ của đồng minh để tấn công các lực lượng Trung Quốc. Thay vào đó chỉ yêu cầu các quốc gia này cho phép Mỹ đặt hệ thống phòng thủ của mình để giúp họ bảo vệ lãnh thổ. Ngoài ra, Mỹ còn có thể triển khai lực lượng hộ tống các đoàn xe chở hàng nhập khẩu và xuất khẩu quan trọng nếu chúng bị Trung Quốc tấn công.

Việc chặn đứng nguồn nhập khẩu năng lượng của Trung Quốc sẽ làm suy yếu nhưng không làm tê liệt nền kinh tế Trung Quốc. Vì nước này có thể đã và đang thực hiện kế hoạch giảm tác động của một cuộc phong tỏa nguồn năng lượng.

Nhưng xuất khẩu lại có tầm quan trọng lớn hơn đối với nền kinh tế Trung Quốc. Bắc Kinh có thể đối phó bằng cách thay đổi các tuyến hải trình, nhưng tất cả đều phải đi qua chuỗi đảo thứ nhất. Ngay cả khi Trung Quốc quản lý được một phần của chuỗi đảo, thì Mỹ và đồng minh vẫn có thể sử dụng các “nút cổ chai” xa hơn như eo biển Malacca, Lombok, Sunda và các tuyến đường phía nam của Úc. Về phía đông, Mỹ cần kiểm soát kênh đào Panama và eo biển Magellan, và có thể cả các tuyến hải trình qua ngã Bắc cực.

Biện pháp đối phó hiệu quả nhất của Trung Quốc để phá vỡ thế cô lập là xây dựng một lực lượng hải quân có khả năng hoạt động trên khắp thế giới, hoặc sử dụng các tuyến đường bộ thay thế.

Nhưng xây dựng năng lực hải quân lại khó thành công trong ngắn hạn và lại quá tốn kém. Trong thập niên qua, Trung Quốc đã phải đầu tư đến hàng trăm tỷ USD nhưng vẫn chưa theo kịp các cường quốc hải quân khác.

Còn việc sử dụng các tuyến đường bộ thì hầu như không khả thi. Cụ thể trong năm 2012, khối lượng xuất khẩu bằng đường biển của Trung Quốc lên đến 9,74 tỷ tấn hàng hóa. Nếu sử dụng đường bộ thì đồng nghĩa với khoảng 1.000 đoàn tàu mỗi ngày trên hai tuyến đường sắt liên kết Trung Quốc và châu Âu.

Cùng phát triển hay bị “cô lập”

Hiện nay Mỹ đã có đủ năng lực để triển khai chiến lược phong tỏa từ xa bất kỳ thời điểm nào. Đây là một lợi thế rất lớn nếu so với khái niệm ASB phải dựa vào các công nghệ quốc phòng bí mật và tốn kém.

Thách thức an ninh quan trọng nhất đối với Mỹ và các đối tác Thái Bình Dương là khuyến khích Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng và hội nhập sâu hơn với nền kinh tế thế giới, đồng thời ngăn chặn nước này sử dụng vũ lực để thay đổi hiện trạng trong khu vực.

Thay vì tấn công “niềm tự hào” của Trung Quốc là mạng lưới phòng không dày đặc và kho tên lửa loại “khủng”, chiến lược phong tỏa từ xa chỉ đơn giản là dùng quân sự để gây áp lực kinh tế. Khi phải đối mặt với mối đe dọa sụp đổ kinh tế, giới lãnh đạo Trung Quốc nhiều khả năng sẽ phải mặc cả.

Chiến lược này về mặt lý thuyết có thể không dẫn đến một chiến thắng quyết định về mặt quân sự, nhưng chắc chắn nó sẽ cung cấp một lộ trình thực tế hơn cho hòa bình và thực dụng hơn để hòa giải.

Ngoài ra, khi theo đuổi chiến lược này, Washington có thể đảm bảo với các đồng minh của mình rằng nước Mỹ có đủ ý chí và năng lực để tham gia một cuộc đối đầu quân sự. Đồng thời thuyết phục Bắc Kinh hiểu rằng sự đối đầu giữa các cường quốc là một lựa chọn tồi, vì đơn giản là chi phí chiến tranh quá tốn kém.

Ngược lại, sự hợp tác giữa các cường quốc có thể mang lại lợi ích tối đa cho Trung Quốc, Mỹ và phần còn lại của thế giới, theo National Interest.

Theo TNO