Chiến lược không gian của Trung Quốc

Tháng trước, những tin đồn về việc Nga đang phát triển vũ khí hạt nhân trong không gian đã “gây bão” trên các phương tiện truyền thông.

Công nghệ này được Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ Mike Turner đánh giá là “mối đe dọa an ninh quốc gia nghiêm trọng”. Tuy nhiên, đối thủ đáng gờm nhất của Mỹ trong không gian hiện nay không phải là Nga mà là Trung Quốc.

Trung Quốc được đánh giá là quốc gia hoạt động mạnh mẽ nhất trong không gian. Quốc gia này có kế hoạch rất rõ ràng để chiếm ưu thế trong không gian và đang tiến về phía trước với sự hậu thuẫn mạnh mẽ của toàn bộ chính quyền.

Trạm vũ trụ Thiên Cung của Trung Quốc đi vào quỹ đạo Trái Đất tháng 4/2021 và kể từ đó đã tiếp đón 6 phi hành đoàn khác nhau. Nguồn: Getty Images

Chiến lược không gian của Trung Quốc liên quan tới rất nhiều hoạt động, từ khai thác tiểu hành tinh, tăng số lượng các vệ tinh do Trung Quốc triển khai, cho đến việc phát triển một đối thủ cạnh tranh với hệ thống định vị GPS của Mỹ. Tuy nhiên, mục tiêu cuối cùng của chiến lược này rất rõ ràng: củng cố sức mạnh toàn diện của quốc gia. Như chính Trung Quốc đã khẳng định: “Khám phá vũ trụ rộng lớn, phát triển ngành công nghiệp vũ trụ và xây dựng Trung Quốc thành một cường quốc không gian là giấc mơ vĩnh cửu của chúng tôi”.

Do đó, chương trình không gian của Trung Quốc đã có những bước tiến lớn trong những năm gần đây. Đáng chú ý nhất là việc trạm vũ trụ Thiên Cung của Trung Quốc đi vào quỹ đạo Trái Đất tháng 4/2021 và kể từ đó đã tiếp đón 6 phi hành đoàn khác nhau. Năm ngoái, Zhang Qiao, nhà nghiên cứu của Học viện Công nghệ vũ trụ Trung Quốc, tuyên bố rằng trạm này sẽ tăng gấp đôi quy mô trong tương lai để hỗ trợ hơn 100 dự án nghiên cứu khoa học đã hoặc đang diễn ra trên quỹ đạo. Ngoài ra, tàu Hằng Nga 5 của Trung Quốc đã thu thập thành công mẫu vật trên Mặt Trăng vào năm 2020, xe tự hành Zhurong (Chúc Dung) cũng của nước này đã đáp xuống Sao Hỏa vào năm 2022 và Trung Quốc đã hoàn thành kỷ lục 67 lần phóng có mục tiêu vào năm 2023.

Gần đây nhất, các nhà nghiên cứu từ Viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân (HIT) ở Đông Bắc Trung Quốc đã tiết lộ kế hoạch xây dựng một cơ sở thường xuyên có nhân viên trên Mặt Trăng. Một đoạn video được trình chiếu tại Hội nghị Khoa học vũ trụ thường niên lần thứ ba hồi tháng 10/2023, do Hiệp hội Nghiên cứu vũ trụ Trung Quốc và Hiệp hội Khoa học và Công nghệ tỉnh Chiết Giang đồng tổ chức, đã trình bày kế hoạch mở rộng lắp đặt trên Mặt Trăng. Căn cứ này có khu sinh hoạt dưới lòng đất, phòng thí nghiệm nghiên cứu, nhà kính, đội xe không người lái, hệ thống quang điện, hỗ trợ cuộc sống khép kín và nhiều thứ khác. Mục đích dự kiến của dự án này, do Kỹ sư trưởng HIT Mei Hongyuan đứng đầu, là nghiên cứu thành phần hóa học của bề mặt Mặt Trăng.

Đề xuất trong video chủ yếu dựa trên nghiên cứu trong một bài viết năm 2022 đăng trên “Tạp chí thám hiểm không gian sâu của Trung Quốc” có tựa đề “Nghiên cứu về thiết kế kế hoạch xây dựng căn cứ Mặt Trăng trong tương lai của Trung Quốc”. Bài viết này trình bày một số phương án thiết kế khác nhau cho cơ sở trên Mặt Trăng và nhấn mạnh thực tế rằng “Mặt Trăng là vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái Đất” và “các quốc gia phải thiết lập các căn cứ trên Mặt Trăng để tận dụng tài nguyên thiên nhiên của Mặt Trăng”.

Kế hoạch xây dựng căn cứ trên Mặt Trăng của Trung Quốc là chắc chắn sẽ thu hút sự quan tâm của Mỹ vì một số lý do. Trước tiên là bởi kế hoạch này có nhiều khả năng trở thành hiện thực. Như nhiều người đã biết, Trung Quốc không xa lạ gì với các công trình kiến trúc vĩ đại (Vạn Lý Trường Thành, Đại Vận Hà, Đập Tam Hiệp,…) và đã lên kế hoạch đưa phi hành gia lên Mặt Trăng vào năm 2030, sau đó là xây dựng một căn cứ thường trực ở đó vào năm 2036. Trong khi đó, uy tín của người thiết kế kế hoạch Căn cứ Mặt Trăng mới của Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh thực sự nghiêm túc. Ông Mei Hongyuan có kinh nghiệm chuyên môn trong việc thiết kế các cơ sở cho Thế vận hội Olympic mùa Đông 2022, Quốc vụ viện và Viện Cáp Nhĩ Tân. Do đó, kế hoạch thiết kế căn cứ Mặt Trăng của ông có độ tin cậy đáng kể.

Thứ hai, căn cứ trên Mặt Trăng của Trung Quốc sẽ là một thách thức kinh tế đối với lợi ích của Mỹ. Bề mặt Mặt Trăng là nơi chứa nhiều loại vật liệu quan trọng. Cụ thể hơn, Heli-3 – một đồng vị bền được tìm thấy với số lượng lớn trên bề mặt Mặt Trăng – có nhiều ứng dụng, đáng chú ý nhất là trong hoạt động của các lò phản ứng tổng hợp hạt nhân. Nhôm và Silicone cũng có rất nhiều trên bề mặt Mặt Trăng, có nghĩa là các kỹ sư Trung Quốc có thể sẽ sử dụng đất của Mặt Trăng để sản xuất các tấm pin Mặt Trời và cơ sở in 3D. Như nhà khoa học Mặt Trăng Trung Quốc Ouyang Ziyuan đã nói: “Mặt Trăng có thể đóng vai trò là nguồn cung cấp năng lượng và tài nguyên mới với số lượng lớn cho con người… Điều này rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững của loài người trên Trái Đất… Ai chinh phục Mặt Trăng trước tiên sẽ được hưởng lợi trước tiên”.

Nếu thành công, căn cứ trên Mặt Trăng của Trung Quốc sẽ đóng vai trò là một “vỉa” tài nguyên quan trọng và là “tấm bạt lò xo” để đưa Trung Quốc vào không gian sâu. Thực tế đó có thể khiến nhiều quốc gia cảm thấy bị đe dọa, đặc biệt là Mỹ. Hiện nay, nền tảng của các kế hoạch không gian của Mỹ – chương trình Artemis của NASA – ít tham vọng hơn nhiều so với đề xuất của Trung Quốc và thiếu tầm nhìn chiến lược phù hợp để biến đất nước này thành một quốc gia du hành vũ trụ.

Các kế hoạch của Trung Quốc trong không gian đã cho thấy “đồng hồ đang điểm”. Để không bị bỏ lại phía sau và tận dụng được các cơ hội chiến lược do việc phát triển trong không gian mang lại, các quốc gia khác sẽ cần phải bắt đầu suy nghĩ nhiều hơn và đầu tư mạnh hơn vào chiến lược không gian của riêng mình