Chiến dịch tiêm vắc xin phòng, chống bệnh sởi

Do đặc điểm dịch tễ phức tạp của bệnh sởi có khả năng lây lan nhanh, rộng và phụ thuộc nhiều vào tiêm chủng nên việc tiêm chủng cần triển khai càng sớm, càng nhanh, càng tốt.

Lãnh đạo Trung tâm Y tế Đà Lạt kiểm tra việc tiêm vắc xin phòng bệnh sởi cho trẻ em tại Trạm Y tế Phường 4

Sở Y tế Lâm Đồng đã ban hành Kế hoạch triển khai chiến dịch tiêm vắc xin phòng, chống bệnh sởi cho trẻ từ đủ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tháng tuổi năm 2025. Mục tiêu nhằm tăng tỷ lệ miễn dịch phòng bệnh sởi trong cộng đồng để chủ động phòng, chống dịch, giảm tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh sởi trên địa bàn tỉnh. Đảm bảo 95% trẻ từ đủ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi trên địa bàn tỉnh được tiêm 1 mũi vắc xin chứa thành phần sởi và đảm bảo an toàn, hiệu quả và chất lượng tiêm chủng theo quy định.

Thời gian thực hiện trong tháng 3/2025 và triển khai tiêm cho đối tượng trẻ từ đủ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi tại thời điểm triển khai kế hoạch trên địa bàn tỉnh. Phạm vi triển khai tại tất cả các xã, phường, thị trấn trong tỉnh, dự kiến số trẻ từ đủ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi năm 2025 là 6.145 trẻ.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), lứa tuổi tiêm chủng vắc xin sởi ở những nước có bệnh sởi lưu hành là tiêm mũi sởi 1 từ 9 tháng tuổi, mũi 2 lúc 15 – 18 tháng tuổi, còn ở những nước đã loại trừ bệnh sởi, tiêm mũi thứ nhất lúc 12 tháng và tiêm mũi thứ 2 lúc 15 – 18 tháng tuổi. WHO cũng khuyến cáo việc tiêm bổ sung một mũi có chứa thành phần sởi cho trẻ từ 6 đến dưới 9 tháng tuổi trong những trường hợp sau: Khi đang bùng phát dịch sởi, trong các chiến dịch nơi mà nguy cơ mắc sởi ở trẻ dưới 9 tháng tuổi cao, sau đó trẻ tiếp tục được tiêm 2 mũi theo lịch của Chương trình tiêm chủng mở rộng (lưu ý mũi 1 cách mũi bổ sung ít nhất 4 tuần). Vắc xin sởi sử dụng cho trẻ dưới 9 tháng tuổi là an toàn và có hiệu quả trong việc phòng mắc bệnh sởi cho nhóm tuổi nhỏ khi có dịch bùng phát.

Năm 2024, cả nước ghi nhận 45.554 trường hợp sốt phát ban nghi sởi, trong đó 7.583 trường hợp dương tính và 16 trường hợp tử vong liên quan đến sởi. Độ tuổi của các ca dương tính sởi gia tăng ở nhóm tuổi dưới 9 tháng (chiếm khoảng 25%). Hầu hết các trường hợp mắc sởi là không tiêm chủng, chưa tiêm chủng đủ mũi vắc xin phòng bệnh sởi hoặc chưa đến độ tuổi tiêm chủng vắc xin sởi trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng.

Còn tại Lâm Đồng, năm 2024 ghi nhận 211 trường hợp sốt phát ban nghi sởi, 40 trường hợp dương tính. Trong đó, các trường hợp dương tính ở nhóm dưới 9 tháng tuổi là 14 trường hợp mắc sởi, chiếm 35%. Đầu năm 2025 đến nay, toàn tỉnh ghi nhận 264 trường hợp sốt phát ban nghi sởi lâm sàng, có 15 ca dương tính. Trong đó, các trường hợp dương tính ở nhóm dưới 9 tháng tuổi ghi nhận 4 trường hợp mắc sởi, chiếm 27%.

Sởi và rubella là những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút sởi và vi rút rubella gây ra, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng của trẻ như: viêm phổi , viêm màng não … Trẻ mắc hội chứng rubella bẩm sinh (CRS) có thể gặp nhiều dị tật bẩm sinh như: các bệnh tim bẩm sinh, đục thủy tinh thể, điếc bẩm sinh, chậm phát triển, đái tháo đường ở trẻ nhỏ, vàng da và xuất huyết, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và tinh thần. Vắc xin sởi và rubella đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả cao trong việc phòng ngừa bệnh. Trước đại dịch COVID-19, tỷ lệ tiêm mũi 1 vắc xin sởi trên toàn quốc hàng năm đạt trên 95% và tỷ lệ tiêm vắc xin sởi – rubella (MR) cho trẻ 18 tháng tuổi đạt trên 90%.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, chương trình tiêm chủng trên toàn cầu cũng như của Việt Nam bị ảnh hưởng, dẫn tới nhiều trẻ bị lỡ mũi tiêm, trong đó có vắc xin sởi và rubella. Ngoài ra, việc gián đoạn cung ứng tạm thời các vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng một số giai đoạn trong năm 2022 – 2023 đã ảnh hưởng đến tỷ lệ tiêm chủng các vắc xin bao gồm vắc xin sởi và rubella. Nhiều trẻ chưa được tiêm chủng đúng lịch hoặc chưa tiêm đủ các mũi vắc xin trong những năm gần đây dẫn đến nguy cơ các bệnh phòng được vắc xin quay trở lại và tiếp tục ghi nhận các ca mắc mới và các ổ dịch nếu không triển khai quyết liệt và liên tục các biện pháp phòng, chống và kiểm soát dịch, đặc biệt là công tác tiêm chủng vắc xin phòng bệnh.

Hiện nay, bệnh sởi đang có xu hướng gia tăng số ca mắc tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có khu vực châu Á – Thái Bình Dương, một số nước như Philippines, Malaysia dịch sởi đã xuất hiện trên diện rộng. WHO đánh giá nguy cơ bùng phát dịch sởi tại Việt Nam là rất cao, WHO cũng khuyến cáo tại các tỉnh, thành phố có nguy cơ cao và rất cao và những nơi hiện có chùm ca sởi (ghi nhận những trường hợp sởi chẩn đoán xác định), cần triển khai tiêm chủng chiến dịch; các tỉnh, thành phố còn lại có nguy cơ thấp và trung bình, cần tổ chức rà soát để tiêm bù, tiêm vét cho trẻ lỡ tiêm do đại dịch. Việc triển khai tiêm chiến dịch và tiêm bù, tiêm vét cần được thực hiện khẩn trương để ngăn chặn dịch xảy ra, đặc biệt ở những nơi có chùm ca bệnh không để dịch lan rộng.

Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm dễ gây thành dịch, lây trực tiếp qua đường không khí khi bệnh nhân ho, hắt hơi, nói chuyện do virus sởi gây nên. Bệnh thường xảy ra vào mùa đông xuân, hay gặp chủ yếu ở trẻ dưới 5 tuổi và những người chưa tiêm đủ mũi vắc xin phòng bệnh sởi.

Triệu chứng của bệnh sởi ở trẻ em và người lớn đều có đặc trưng là sốt, viêm long đường hô hấp trên, viêm kết mạc và phát ban. Khi bệnh nặng có thể dẫn đến nhiều biến chứng viêm phổi, viêm não, viêm tai giữa, viêm giác mạc, tiêu chảy, tử vong… Bệnh sởi thường diễn biến qua các giai đoạn sau: Giai đoạn ủ bệnh từ 7- 21 ngày, trung bình 10 ngày. Giai đoạn khởi phát (giai đoạn viêm long) 2 – 4 ngày: sốt cao, viêm long đường hô hấp trên, viêm kết mạc, đôi khi có viêm thanh quản cấp, có thể có hạt Koplik phía trong miệng ngang hàm trên. Giai đoạn toàn phát 2 – 5 ngày: Sau sốt 3 – 4 ngày người bệnh phát ban hồng rát sẩn từ sau tai, trán xuống ngực, lưng và cuối cùng xuống tới đùi và bàn chân. Giai đoạn hồi phục: Ban nhạt màu chuyển sang màu xám, bong vảy để lại vết thâm, vằn da hổ và mất dần.

Bệnh sởi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, dễ lây lan qua đường hô hấp qua các giọt bắn của người mắc bệnh hoặc có thể qua tiếp xúc trực tiếp, qua bàn tay bị nhiễm dịch tiết của người bệnh. Những nơi tập trung đông người như nơi công cộng, trường học… có nguy cơ rất cao lây lan dịch sởi. Tiêm vắc xin là biện pháp hữu hiệu để phòng bệnh. Chỉ có thể cắt được sự lây truyền bệnh khi tỷ lệ miễn dịch trong cộng đồng đạt trên 95%.

Vì vậy, để phòng chống bệnh sởi, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo: Chủ động đưa trẻ từ 9 tháng đến 2 tuổi chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ 2 mũi vắc xin sởi đi tiêm đầy đủ và đúng lịch. Không cho trẻ đến gần, tiếp xúc với các trẻ nghi mắc bệnh sởi; thường xuyên rửa tay bằng xà phòng khi chăm sóc trẻ. Giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng, mắt và răng miệng cho trẻ hàng ngày. Đảm bảo nhà ở và nhà vệ sinh thông thoáng, sạch sẽ. Tăng cường dinh dưỡng cho trẻ. Nhà trẻ, mẫu giáo, trường học nơi tập trung đông trẻ em cần giữ gìn vệ sinh sạch sẽ, thông thoáng; thường xuyên khử trùng đồ chơi, dụng cụ học tập và phòng học bằng các chất sát khuẩn thông thường. Khi phát hiện có các dấu hiệu sốt, ho, chảy nước mũi, phát ban cần sớm cách ly và đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, tư vấn điều trị kịp thời. Không nên đưa trẻ điều trị vượt tuyến khi không cần thiết để tránh quá tải bệnh viện và lây nhiễm chéo trong bệnh viện.