Chiến dịch mở rộng tuyển mộ nữ giới vào quân đội Ukraine

Việc Ukraine tuyển mộ nữ giới vào quân đội là bước đi mang tính lịch sử, phản ánh sự quyết tâm trong cuộc chiến với Nga.

Các phụ nữ tham gia một cuộc huấn luyện vũ khí tại Kiev hồi năm 2024 (Ảnh: Kyivindependent).

Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine kéo dài, ngày càng khốc liệt, Lực lượng Vũ trang Ukraine (AFU) đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Để giải quyết vấn đề này, Ukraine đã thực hiện bước đi chưa từng có là mở rộng chiến dịch tuyển mộ nữ giới vào quân đội, đặc biệt là các vị trí chiến đấu ở tiền tuyến.

Chiến dịch này không chỉ đánh dấu sự thay đổi trong chiến lược quân sự mà còn phản ánh những biến chuyển sâu sắc trong xã hội Ukraine.

Nhu cầu cấp bách về nhân lực

Xung đột Nga – Ukraine, bắt đầu từ năm 2022, đã chuyển sang cuộc chiến tranh tiêu hao, bước sang năm thứ ba với cường độ ngày càng gay gắt. Theo báo cáo từ Bộ Quốc phòng Ukraine, tính đến tháng 6, khoảng 70.000 phụ nữ đang phục vụ trong lực lượng vũ trang gần 1 triệu người của nước này. Con số này tăng đáng kể so với 65.000 vào năm 2021 và chỉ 45.000 vào năm 2023, cho thấy sự phụ thuộc ngày càng lớn vào nữ giới để duy trì sức mạnh quân sự.

Tình trạng thiếu hụt nhân lực trở thành vấn đề nghiêm trọng. Theo nghị sĩ Roman Kostenko, quân đội Ukraine cần huy động thêm ít nhất 500.000 binh sĩ để bù đắp tổn thất và luân chuyển các đơn vị mệt mỏi ở tiền tuyến. Trong khi đó, các chiến dịch tuyển quân truyền thống nhắm vào nam giới hiện gặp nhiều khó khăn, với tình trạng trốn tránh nghĩa vụ quân sự và tranh cãi về các chính sách bắt buộc. Một số khu vực, như tỉnh Lvov và Zhitomir, gần như đã cạn kiệt nam giới trong độ tuổi nhập ngũ.

Phóng viên chiến trường Nga Dmitry Steshin, trong bài viết trên KP, nhận định việc Ukraine tích cực tuyển mộ phụ nữ là nỗ lực nhằm “trì hoãn sự sụp đổ không thể tránh khỏi” ở tiền tuyến. Tuy nhiên, các chuyên gia Ukraine lại có cái nhìn khác.

Tổng tư lệnh AFU Oleksandr Syrskyi nhấn mạnh rằng việc mở rộng tuyển quân, bao gồm cả nữ giới, là một phần của chiến lược tổng thể để tăng cường khả năng chiến đấu và duy trì thế trận trước Nga. Ông cho rằng sự tham gia của phụ nữ không chỉ giúp bổ sung nhân lực mà còn mang lại những kỹ năng và tư duy chiến thuật đa dạng.

Chiến dịch tuyển mộ nữ giới

Một trong những cột mốc quan trọng trong nỗ lực này là chiến dịch tuyển mộ nữ giới đầu tiên trong lịch sử Ukraine, được khởi xướng bởi Lữ đoàn Khartiia vào đầu năm 2025. Theo Topwar, chiến dịch này nhắm đến việc thu hút phụ nữ vào các vai trò khác nhau, từ tác chiến tiền tuyến đến vận hành máy bay không người lái (UAV). Lữ đoàn Khartiia, một đơn vị được biết đến với tư duy tiến bộ, đã xây dựng một môi trường bình đẳng giới, phá vỡ các định kiến truyền thống trong quân đội.

Jess, một nữ binh sĩ của Khartiia, chia sẻ: “Ngay từ giai đoạn huấn luyện, tôi cảm nhận được sự bình đẳng. Khartiia không phân biệt giới tính, mà tập trung vào năng lực”.

Theo Volodymyr Dehtiarov, người phát ngôn của Lữ đoàn, chiến dịch đã thu hút hơn 5.500 phụ nữ vào các vị trí tiền tuyến tính đến tháng 6, tăng từ con số dưới 5.000 năm 2023. Các video quảng bá do chính nữ quân nhân thực hiện góp phần thay đổi nhận thức, giúp nhiều phụ nữ hiểu rõ hơn về vai trò của họ trong quân đội.

Chuyên gia quân sự Nga Mikhail Zvinchuk, nhận xét chiến dịch của Khartiia không chỉ nhằm bổ sung nhân lực mà còn mang tính biểu tượng, gửi thông điệp rằng Ukraine sẵn sàng huy động toàn bộ nguồn lực xã hội để đối phó với Nga. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng việc đưa phụ nữ vào các vị trí chiến đấu có thể làm gia tăng tổn thất nhân sự do thiếu kinh nghiệm tác chiến trong điều kiện khắc nghiệt.

Động lực thúc đẩy phụ nữ tham gia quân đội

Lý do phụ nữ Ukraine gia nhập quân đội rất đa dạng, từ lòng yêu nước đến các yếu tố thực tế hơn. Theo chuyên gia quân sự Oksana Grigorieva, một số phụ nữ tham gia để thay thế chồng hoặc người thân, giúp họ tránh nghĩa vụ quân sự bắt buộc. Điều này đặc biệt phổ biến trong bối cảnh luật huy động mới, hạ độ tuổi nhập ngũ từ 27 xuống 25, khiến nhiều gia đình phải đối mặt với áp lực lớn.

Bên cạnh đó, mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút thế hệ trẻ. Các đơn vị như Lữ đoàn Xung kích số 3 của Ukraine đã sử dụng các nền tảng như YouTube và Telegram để tạo ra những nội dung quảng bá hấp dẫn, trong đó hình ảnh nữ quân nhân mạnh mẽ, tự tin được nhấn mạnh. Kênh YouTube của Lữ đoàn này, với hơn 1,3 triệu người đăng ký, trở thành công cụ tuyển quân hiệu quả, đồng thời mang lại nguồn thu nhập đáng kể để hỗ trợ các chiến dịch truyền thông.

Các chương trình từ thiện cũng là kênh quan trọng để tuyển mộ phụ nữ lớn tuổi. Nhiều tổ chức như Veteranka, không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn tổ chức các chiến dịch nâng cao nhận thức về bình đẳng giới trong quân đội. Andriana, một nữ quân nhân và đồng sáng lập Veteranka, chia sẻ với trang BBC rằng cô cảm thấy “bị buộc phải quay lại tiền tuyến” vì kinh nghiệm chiến đấu của mình là tài sản quý giá. Cô cũng nhấn mạnh rằng phụ nữ thường có tâm lý vững vàng hơn trong một số tình huống chiến đấu, điều mà một số binh sĩ Nga cũng thừa nhận.

Tuy nhiên, chuyên gia Steshin lập luận rằng Ukraine đang sử dụng hình ảnh nữ quân nhân như “công cụ truyền thông” để thu hút viện trợ quốc tế và củng cố hình ảnh quốc gia tiến bộ, bình đẳng. Ông cho rằng việc này có thể mang lại lợi ích ngắn hạn như các khóa đào tạo ở nước ngoài nhưng không giải quyết được vấn đề cốt lõi về năng lực chiến đấu.

Thách thức và định kiến trong môi trường quân đội

Mặc dù có những bước tiến, môi trường quân đội Ukraine vẫn còn nhiều rào cản đối với nữ giới. Theo Bộ Quốc phòng Ukraine, nhiều nữ quân nhân phải đối mặt với định kiến, thiếu cơ hội thăng tiến và điều kiện làm việc chưa phù hợp. Ví dụ, Thứ trưởng Quốc phòng Hanna Malyar từng tiết lộ rằng đồng phục quân đội thường được thiết kế cho nam giới, gây khó khăn cho nữ quân nhân. Mặc dù một mẫu đồng phục dành riêng cho nữ đã được thử nghiệm, việc triển khai đại trà vẫn chưa rõ ràng.

Ngoài ra, các nữ quân nhân ở tiền tuyến như Tyanka, chỉ huy pháo binh 21 tuổi của Lữ đoàn Cơ giới số 32, thường đối mặt áp lực kép vừa chiến đấu, vừa chứng minh năng lực trong môi trường vốn coi trọng nam giới. Tyanka chia sẻ với Kyiv Independent: “Tôi phải làm việc gấp đôi để được công nhận. Nhưng khi bạn chỉ huy một khẩu đội pháo binh, không ai quan tâm bạn là nam hay nữ, chỉ cần bạn hoàn thành nhiệm vụ”.

Chuyên gia quân sự phương Tây, Jason Blazakis từ Trung tâm Soufan, nhận định rằng sự tham gia của phụ nữ có thể giúp Ukraine xây dựng một lực lượng linh hoạt hơn, nhưng cần đầu tư nhiều hơn vào huấn luyện và cơ sở hạ tầng để đảm bảo họ được hỗ trợ đầy đủ. Ông cảnh báo rằng nếu không giải quyết các vấn đề về định kiến và điều kiện làm việc, Ukraine có thể lãng phí nguồn nhân lực quý giá này.

Tác động đến cục diện chiến trường và xã hội Ukraine

Sự tham gia của phụ nữ vào AFU không chỉ là giải pháp tình thế mà còn có thể định hình lại cục diện chiến trường. Theo Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, việc huy động thêm nhân lực, gồm cả nữ giới, là cần thiết để đối phó với các đợt tấn công ngày càng mạnh mẽ của Nga, đặc biệt ở các mặt trận như Sumy và Donetsk. Các nữ quân nhân đã chứng minh năng lực trong nhiều vai trò, từ vận hành UAV đến chỉ huy xe tăng, giúp Ukraine duy trì khả năng phòng thủ và phản công.

Tuy nhiên, các nhà phân tích Nga như Dmitry Steshin, cho rằng việc này chỉ là “miếng vá tạm thời”, không thể thay đổi cán cân quyền lực khi Nga đang tăng cường sản xuất vũ khí và triển khai các công nghệ mới như UAV tích hợp AI. Trong khi đó, Tổng tư lệnh Syrskyi phản bác rằng sự tham gia của phụ nữ, kết hợp với viện trợ từ phương Tây, sẽ giúp Ukraine duy trì thế trận trong cuộc chiến tiêu hao.

Về xã hội, chiến dịch tuyển mộ nữ giới đang thay đổi nhận thức về vai trò của phụ nữ trong xã hội Ukraine. Tổ chức quốc tế Arm Women Now báo cáo rằng hơn 500 nữ quân nhân đã bị thương, 93 người thiệt mạng kể từ năm 2022, cho thấy sự hy sinh to lớn của họ. Những câu chuyện về các nữ anh hùng như “Charcoal” – lính bắn tỉa nổi tiếng, trở thành nguồn cảm hứng, thúc đẩy thế hệ trẻ tham gia bảo vệ đất nước.

Việc Ukraine tuyển mộ nữ giới vào quân đội là bước đi mang tính lịch sử, phản ánh sự quyết tâm trong cuộc chiến với Nga. Dù động lực xuất phát từ tình trạng thiếu nhân lực, chiến dịch này không chỉ bổ sung lực lượng mà còn gửi đi thông điệp về bình đẳng giới và tinh thần đoàn kết. Tuy nhiên, để thành công, Ukraine cần giải quyết các thách thức định kiến, điều kiện làm việc và hỗ trợ huấn luyện cho nữ quân nhân.

Như chuyên gia quân sự Oksana Grigorieva nhấn mạnh rằng: “Giống Israel, Ukraine phải chuẩn bị cho cuộc chiến dài hạn, điều đó có nghĩa là huy động cả nam lẫn nữ”. Trong bối cảnh chiến sự vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, sự tham gia của phụ nữ có thể là chìa khóa để Ukraine duy trì sức mạnh quân sự và tinh thần chiến đấu.