Chiến dịch ‘Mạng nhện’ của Ukraine sẽ ảnh hưởng thế nào đến cuộc chiến?

“Đây là chiến dịch có phạm vi ảnh hưởng sâu rộng nhất của chúng tôi. Hành động của Ukraine chắc chắn sẽ được ghi vào sách giáo khoa lịch sử”, Tổng thống Ukraine Zelensky viết trên mạng Telegram vào cuối ngày 1/6.

Một cuộc tấn công chưa từng có, vào đêm trước các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt xung đột, đã làm suy yếu hình ảnh của Nga, các nhà quan sát cho biết. Trong ảnh, khói đen cuồn cuộn bốc lên từ một sân bay quân sự của Nga bị UAV tấn công. Ảnh: The Australian

Theo trang Al Jazeera, bất kỳ mô tả nào về các cuộc tấn công của Ukraine vào phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga đều có thể khiến người ta phải vội vã tìm kiếm những từ ngữ cường điệu.

Theo thông tin từ chính quyền và tình báo Ukraine , 41 máy bay – bao gồm các phi cơ ném bom tầm xa siêu thanh Tu-22M, “pháo đài bay” Tu-95 và máy bay chiến đấu cảnh báo sớm A-50 – đã bị tấn công và hư hại vào ngày Chủ nhật, 1/6, tại 5 sân bay, bao gồm một số sân bay ở Bắc Cực và Siberia.

Moskva không bình luận về thiệt hại đối với các máy bay nhưng xác nhận rằng các sân bay đã bị “các cuộc tấn công khủng bố của Ukraine” nhắm mục tiêu.

Trong khi đó, các video được đăng tải bởi Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), đơn vị đã lên kế hoạch và thực hiện chiến dịch có tên gọi là “Mạng nhện”, cũng chỉ cho thấy một số ít máy bay bị UAV liều chết tấn công.

Phi đội máy bay ném bom chiến lược là một trụ cột trong “bộ ba hạt nhân” của Moskva, bên cạnh lửa hạt nhân từ mặt đất và tàu chiến mang tên lửa hạt nhân. Trong cuộc xung đột tại Ukraine, các máy bay ném bom chiến lược đã được sử dụng để phóng tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình từ không phận Nga để tấn công các mục tiêu trên khắp Ukraine, gây ra thiệt hại và thương vong trên diện rộng.

Tổn hại hình ảnh Nga, nhưng không ảnh hưởng đến chiến tuyến Ukraine

Theo một số nhà quan sát, cuộc tấn công đã làm tổn hại đến hình ảnh của Nga về một siêu cường hạt nhân toàn cầu.

Cuộc tấn công vô tình “giúp phương Tây vì nó nhắm vào tiềm năng hạt nhân [của Nga]“, Trung tướng Ihor Romanenko, cựu Phó tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, nói với đài Al Jazeera.

Mặc dù cuộc tấn công làm giảm năng lực của Nga phóng tên lửa vào Ukraine, nhưng nó sẽ không ảnh hưởng đến các hoạt động thù địch trên bộ dọc theo tuyến đầu hình lưỡi liềm dài 1.200 km giữa hai nước – tướng Romanenko cho biết.

Ông Romanenko đã so sánh phạm vi và tính sáng tạo của chiến dịch “Mạng nhện” với một loạt các cuộc tấn công của Ukraine vào năm 2023 nhằm vào hạm đội Biển Đen của Nga, chủ yếu tập trung ở bán đảo Crimea, nơi đã sáp nhập vào Nga.

Khi đó, nặc dù hải quân Ukraine chỉ bao gồm một số ít tàu chiến nhỏ, tuổi đời nhiều thập kỷ, vừa vặn trong một bến cảng có kích thước bằng sân bóng đá, nhưng Kiev đã tái tạo chiến tranh hải quân bằng cách tấn công và đánh chìm các tàu chiến và tàu ngầm của Nga bằng tên lửa và các phương tiện không người lái trên không và trên biển.

Moskva đã phải vội vã di dời hạm đội Biển Đen về phía đông đến cảng Novorossiysk và không còn sử dụng nó để chặn các tàu dân sự của Ukraine chở ngũ cốc và thép nữa.

Chiến dịch gây bất ngờ

“Mạng nhện” đã khiến các nhà chiến lược quân sự của Nga bất ngờ vì họ đã thiết kế hệ thống phòng không để ngăn chặn các cuộc tấn công bằng tên lửa hoặc thiết bị bay không người lái tấn công tầm xa nặng hơn.

Thay vào đó, SBU đã sử dụng 117 UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) giống như đồ chơi, mỗi chiếc chỉ có giá vài trăm đô la, được giấu trong các thùng gỗ chất lên xe tải, theo như SBU cho biết.

Những người lái xe không hề hay biết món hàng đã lái chúng đến ngay cạnh các sân bay, và đã vô cùng sửng sốt khi thấy chúng bay ra ngoài và gây ra thiệt hại lên tới 7 tỷ USD – theo tuyên bố của SBU.

“Người lái xe chạy vòng quanh trong hoảng loạn”, một người đàn ông Nga đã quay cảnh khói đen dày đặc bốc lên từ căn cứ không quân Olenegorsk ở vùng Bắc Cực Murmansk của Nga, giáp với Na Uy, cho biết.

Các video khác do SBU công bố được quay bằng thiết bị bay không người lái khi chúng đâm vào máy bay, gây ra tiếng nổ như sấm và những đám khói đen cao mù trời.

Hệ thống phòng không của Nga bảo vệ các sân bay không được thiết kế để phát hiện và bắn hạ các máy bay không người lái FPV nhỏ bé trong khi thiết bị gây nhiễu vô tuyến có thể khiến chúng đi chệch hướng đã không được bật hoặc trục trặc.

SBU còn công bố thêm một chi tiết là trung tâm chỉ huy của “Mạng nhện” nằm ở một địa điểm không được tiết lộ tại Nga gần một văn phòng của Cơ quan An ninh Liên bang (FSB), cơ quan tình báo chính của Moskva.

“Đây là một cái tát vào mặt Nga, FSB, và ông Putin”, tướng Romanenko nói.

Mục tiêu của Kiev

Tuy nhiên, Kiev không nhắm mục tiêu cụ thể vào trụ cột của bộ ba hạt nhân của Nga.

“Họ đang phá hủy không quân chiến lược của Nga không phải vì nó có khả năng mang tên lửa mang đầu đạn hạt nhân mà vì nó được sử dụng để phóng… tên lửa phi hạt nhân”, Nikolay Mitrokhin, một nhà nghiên cứu tại Đại học Bremen của Đức, nói với Al Jazeera.

Hình ảnh các máy bay Nga bị UAV tấn công. Ảnh cắt từ video

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết, chiến dịch này mất 18 tháng để lên kế hoạch và thực hiện, đã gây thiệt hại cho 1/3 phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga.

“Đây là chiến dịch có phạm vi ảnh hưởng sâu rộng nhất của chúng tôi. Hành động của Ukraine chắc chắn sẽ được ghi vào sách giáo khoa lịch sử”, ông viết trên Telegram vào cuối ngày 1/6. “Chúng tôi đang làm mọi thứ để khiến Nga cảm thấy cần phải chấm dứt cuộc chiến này”.

SBU đã sử dụng thuật toán trí tuệ nhân tạo để huấn luyện các UAV nhận dạng máy bay thời Liên Xô bằng cách sử dụng mẫu là loạt máy bay được trưng bày tại một bảo tàng hàng không ở miền trung Ukraine.

“Bản chất của quá trình đàm phán sẽ không thay đổi”

Cuộc tấn công diễn ra một ngày trước khi các nhà ngoại giao Ukraine và Nga nhóm họp tại Istanbul để nối lại các cuộc đàm phán hòa bình bị đình trệ từ lâu.

Nhưng nó sẽ không ảnh hưởng đến “logic” của các cuộc đàm phán, một nhà phân tích chính trị tại Kiev cho biết.

“Về mặt tình cảm, tâm lý và chính trị, hoạt động này củng cố vị thế của các nhà đàm phán Ukraine”, Volodymyr Fesenko, người đứng đầu nhóm nghiên cứu Penta, nói với Al Jazeera. “Nhưng chính logic của quá trình đàm phán sẽ không thay đổi”.

“Cả hai bên sẽ coi [Tổng thống Mỹ] Donald Trump là trọng tài, và bất kỳ ai là người đầu tiên rời khỏi cuộc đàm phán đều thua cuộc, phá hỏng vị thế đàm phán của mình với Mỹ”, ông Fesenko nói.

Một lần nữa, các cuộc đàm phán có thể sẽ cho thấy rằng các bên chưa sẵn sàng giải quyết vì Nga đang hy vọng sẽ kiểm soát thêm các lãnh thổ ở miền đông Ukraine, còn Kiev sẽ không đầu hàng.

Nga có khả năng sẽ đáp trả “Mạng nhện” bằng nhiều cuộc tấn công UAV và tên lửa lớn hơn vào các địa điểm dân sự.

“Tôi sợ rằng họ sẽ sử dụng Oreshnik một lần nữa”, ông Fesenko nói, ám chỉ đến tên lửa đạn đạo tiên tiến nhất của Nga, có thể đạt tốc độ lên tới 12.300 km/giờ, hay gấp 10 lần tốc độ âm thanh, và đã được sử dụng vào tháng 11 để tấn công một nhà máy ở miền đông Ukraine.