Chỉ số PAPI 2014: Vì sao Đà Nẵng vào bảng đầu, Hà Nội ‘lọt’ bảng dưới?

Câu hỏi thú vị đặt ra ở đây là chính quyền Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh đã làm những gì khác với chính quyền ba thành phố trực thuộc trung ương còn lại.

Quản trị và hành chính công: Chúng ta đang dậm chân tại chỗ

Sáng ngày 14/4, dự án Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam (gọi tắt theo tên tiếng Anh là PAPI), do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển và Hỗ trợ Cộng đồng (CECODES) và Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) đồng thực hiện, đã công bố kết quả khảo sát của năm 2014.

Lần thứ 4 được triển khai cho tất cả các tỉnh thành trong cả nước, PAPI đã trở thành một công cụ giám sát chính sách đáng tin cậy, một cơ chế để người dân “cho điểm” chính quyền của tỉnh, thành phố của mình, và thể hiện mức độ hài lòng của mình với công việc của “các quan”.

PAPI 2014 cho thấy một bức tranh toàn cảnh “dậm chân tại chỗ” so với xuất phát điểm vào bốn năm trước, năm 2011. Trong sáu lĩnh vực được đo lường: sự tham gia của người dân, minh bạch, giải trình, kiểm soát tham nhũng, thủ tục hành chính công và cung ứng dịch vụ công, thì điểm trung bình của toàn quốc có phần suy giảm ở lĩnh vực đầu và chỉ tăng nhẹ hoặc giữ nguyên ở năm lĩnh vực còn lại. So với năm ngoái 2013, sự suy giảm còn rõ rệt hơn, xảy ra trong năm lĩnh vực, chỉ trừ lĩnh vực cung ứng dịch vụ công.

43% phải đưa phong bì để được chú ý hơn khi khám bệnh. Ảnh minh họa

Một số những quan sát đáng lo ngại được PAPI đưa ra từ cách đây 4 năm dường như vẫn chưa được giải quyết. Trên toàn quốc, chỉ 16% người dân biết tới thông tin về kế hoạch, quy hoạch sử dụng đất ở địa phương mình, mặc dù điều này đã được quy định rõ trong Pháp lệnh dân chủ cơ sở, và là một trong những mối quan tâm cơ bản nhất của người dân. Con số này đã giảm 20% so với 4 năm trước.

Đối với một nửa người dân, chất lượng môi trường là lo lắng số một hiện nay. Với một phần tư người dân, tham nhũng là vấn đề nóng bỏng nhất trong xã hội. An toàn vệ sinh thực phẩm, tệ nạn ma tuý và tai nạn giao thông là những vấn đề khác được người dân cho là đáng lo ngại nhất.

So với mấy năm trước, tình hình tham nhũng vặt có chiều gia tăng nhẹ. 49% người dân cho rằng phải hối lộ khi xin việc vào khu vực công. 43% phải đưa phong bì để được chú ý hơn khi khám bệnh. 33% cần “bôi trơn” khi đi làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. 30% phải đưa phong bì cho giáo viên để con em mình được quan tâm hơn.

Đặc biệt, đại đa số người dân (và gần như tất cả ở Hà Giang, Điện Biên, Khánh Hoà, Sóc Trăng) cho rằng có người thân quen là rất quan trọng nếu muốn được vào làm trong bộ máy chính quyền địa phương, ví dụ như vị trí công an xã, cán bộ địa chính, hay giáo viên tiểu học. Đây là những minh chứng hùng hồn cho mức độ phổ biến của hiện tượng “chạy chức chạy quyền”, ở từ mức chính quyền thấp nhất. Hệ luỵ của nó là bộ máy hành chính gạt ra ngoài những ứng viên có khả năng nhưng không quen biết, dẫn tới một đội ngũ công chức kém năng lực ở diện rộng.

Một điểm đáng quan ngại nữa là sự bất bình đẳng giữa các nhóm người khác nhau trong xã hội. Ở cùng một địa phương, người nghèo, người có học vấn thấp hơn, và người thiểu số có xu hướng đánh giá chất lượng của dịch vụ công và các khía cạnh khác của quản trị thấp hơn. Rõ ràng là ở đây có phân biệt đối xử, và có vẻ các công dân có “sức mạnh” hơn (qua học vấn hay thu nhập) thì nhận được một sự đối xử ưu ái hơn từ bộ máy công quyền.

So với năm ngoái, các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Vĩnh Long, Long An, Bà Rịa-Vũng Tầu vẫn giữ được vị trí của mình trong nhóm đứng đầu. Đặc biệt Vĩnh Long và Quảng Trị đã có những tiến bộ đáng kể về điểm số. Ở phân khúc giữa, Quảng Ngãi và Bình Dương cũng được ghi nhận những cải thiện tốt. Ninh Bình, Cà Mau và Hà Nam là những tỉnh thuộc nhóm yếu nhất trong năm ngoái, nhưng đã có những tiến bộ đáng kể năm nay.

Ngược lại, Cần Thơ, Hà Giang, Khánh Hoà, Cao Bằng, Điện Biên là những tỉnh mà mức độ hài lòng chung của người dân suy giảm nhiều so với 2013. Trong số những thành phố trung ương, Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh đứng ổn định trong nhóm đầu bảng. Hà Nội, Hải Phòng và Cần Thơ đều đứng ở nửa dưới của bảng và cũng thuộc vào những tỉnh bị sụt điểm khá nhiều. Câu hỏi thú vị đặt ra ở đây là chính quyền Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh đã làm những gì khác với chính quyền ba thành phố trực thuộc trung ương còn lại.

Những vụ việc gần đây như đình công của công nhân ở TP Hồ Chí Minh để phản đối Luật Bảo hiểm Xã hội, người dân địa phương phản đối dự án lấn sông Đồng Nai, dự án chặt 6.700 cây xanh ở Hà Nội, hay dự án cáp treo Sơn Đòong, đều chứng tỏ một nguyên lý hết sức cơ bản và quan trọng trong quản trị nhà nước, đó là chính quyền cần hỏi dân, tham vấn dân trong quá trình soạn thảo chính sách, và cần cung cấp thông tin minh bạch và kịp thời tới người dân trong quá trình thực thi chính sách.

Nếu nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” chỉ nằm trên giấy tờ mà không thực sự đi vào đời sống, niềm tin của người dân vào chính quyền sẽ lung lay, thậm chí xung đột giữa hai bên sẽ xẩy ra, vì người dân sẽ không có cảm nhận chính quyền địa phương là của họ, và chúng ta phải trả chi phí rất lớn cho những tổn thất kinh tế gây ra bởi những quyết định sai, và những mất mát chính trị từ việc chính quyền không được dân ủng hộ, xã hội bất an.

Trong bối cảnh này, dự án PAPI, hàng năm thông qua tiếng nói của 13.500 người dân trên cả nước về những vấn đề sát sườn nhất với họ, là một nỗ lực bền bỉ trao cho người dân vai trò giám sát, ghi nhận những kết quả đạt được của chính quyền, đồng thời đưa ra những cảnh báo về những thiếu sót để chính quyền có thể điều chỉnh kịp thời.

Ý thức được tác dụng của PAPI như một công cụ, cho tới nay, đã có hơn 30 tỉnh và thành phố có những hoạt động phổ biến kết quả PAPI của mình xuống cấp huyện, thậm chí cấp xã, và chỉ đạo, lập ban dự án làm việc cụ thể với những số liệu có được, nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động của chính quyền và cải thiện mức độ hài lòng của người dân. Đây là những bước đầu đáng khích lệ.

Tuy nhiên những kết quả của PAPI đã chỉ ra rằng 4 năm qua không đem lại được một tiến bộ rõ nét. Trong một thế giới nói chung và một khu vực nói riêng đang ngày càng phức tạp và mang tính cạnh tranh cao hơn, chúng ta đang mất đi những năm tháng quý báu. Người dân không muốn tiếp tục phải chờ đợi lâu hơn nữa.

Theo Vietnamnet