Cháy nhà thờ 119 tuổi Trung Lao: Cảnh báo trong bảo tồn di sản

Nhà thờ Trung Lao chưa được thừa nhận là di sản thế giới. Nhưng vụ cháy nhà thờ lúc gần nửa đêm hôm 5.8 vừa qua đáng được xem là một cảnh báo đối với một nơi đủ thời gian để được phong là đền thờ.

Có vẻ giống như vụ cháy nhà thờ xưa trong thời gian năm năm đổ lại đây trên khắp thế giới, đã không thấy thông tin gì về nguyên nhân, nhà thờ Trung Lao bị bà hoả phá huỷ chỉ trong một thời gian rất ngắn được cho là do chập điện.

Nhà thờ Trung Lao lúc chưa bị bà hỏa phá hủy mặt tiền đường được xây theo phái Gothic.

Chỉ có một điều là đám cháy mãi tới gần sáng mới dập được. Thời gian chống bà hoả kéo quá dài trên một diện tích kiến trúc biệt lập chỉ vỏn vẹn 800m2 (dài 50m x rộng 16m). Cơ hội để vớt vát khả năng trùng tu khi đám cháy kéo dài càng lúc càng mất đi. Cũng như nhiều nhà thờ xưa ở Việt Nam, mặt tiền đường của nhà thờ thường theo kiến trúc của châu Âu với những hoạ tiết không khác mấy so với những nhà thờ bên đó. Phần sau mặt tiền thường được kết cấu bằng gỗ theo kiểu truyền thống của bản xứ và cũng bằng vật liệu bản xứ: gỗ quý hoặc gỗ bền vững. Ở Trung Lao, theo thông tin từ các phương tiện truyền thông là gỗ lim.

Trở lại vụ cháy các nhà thờ xưa trên thế giới. Chữ xưa thường được biểu đạt bằng tiếng Anh trên báo chí là “historic”. Năm 2017, vào dịp lễ Phục sinh sau mùa chay, có tất cả bốn nhà thờ Chính thống giáo bị đốt. Một ở Manhattan, New York, Mỹ; một ở Sydney, một ở Melbourne, Úc; và một ở Nga, theo MailDaily. Tất cả chỉ có thông tin là nghi rằng bị đốt do xung đột tôn giáo (arson) vì Chính thống giáo phong thánh cho Hồng Y Croatia Aloysius Stepinac, được coi là từng ủng hộ phát xít, trong thời gian xứ này bị Đức quốc xã chiếm đóng. Sau đó không còn thông tin về nguyên nhân cháy nào nữa. Mà chỉ có thông tin mời nhân dân hợp tác để nhận diện “kẻ đốt đền” qua ảnh trong camera.

Cũng trong tháng 5, nhà thờ McDougall Memorial, 142 năm tuổi, ở Canada cũng bị đốt, và cũng nghi là xung đột tôn giáo.

Trước đó, chỉ có một nhà thờ tìm ra được nguyên nhân. Vào ngày Giáng sinh năm 2012 một ngọn lửa bùng phát bên trong đền thờ Ousley gần xa lộ 84. Ousley Temple vừa mừng sinh nhật lần thứ 129 hồi tháng 11 trước đó. Các nhân viên điều tra đã tìm thấy đầu mối đầu tiên sau khi tài sản bị đem cầm, hoặc bán tại một tiệm cầm đồ ở Valdosta. Họ phát hiện tài sản tìm lại được bị lấy từ một nhà thờ ở Morven. Cảnh sát ở quận Brooks và quận Thomas, thuộc địa phận Morven cùng vào cuộc tham gia điều tra. Theo ABC News, cảnh sát cho rằng vụ hoả hoạn nhà thờ Ousley không phải là do thù ghét, mà là hành động của Martavius Deshad Davis và Relandall Megal Samuel, sau khi ăn trộm tài sản. Davis và Samuel bị bắt. Trát bắt còn phát đến cho Archie Bryant Cone, Kelle Lawrence và Jessica McKeitchen. Họ bị cáo buộc sở hữu tài sản ăn cắp. Với dạng tội phạm đốt đền, ngày nay người ta gọi là “diệt chủng văn hoá”.

Khái niệm này ra đời sau khi Taliban đặt chất nổ phá huỷ hai tượng phật khổng lồ ở Bamiyan vào năm 2001, vì cho đó là những thần tượng bè rối…

Trong khi chờ đợi một điều tra sâu thêm và vụ cháy nhà thờ Trung Lao, chúng ta có thể coi đó là một cảnh báo về việc giữ gìn đối với những “bảo vật quốc gia”.

Theo Trần Bích (Thế Giới Tiếp Thị)