Châu Phi, Trung Quốc nỗ lực hòa giải xung đột Nga-Ukraine

Trong khi Trung Quốc thực hiện nỗ lực ngoại giao con thoi nhằm tìm cách đưa Moscow-Kiev trở lại bàn đàm phán hòa bình, 6 nước châu Phi mới đây cũng nhận được những “cái gật đầu” cần thiết nhằm thúc đẩy các cuộc thảo luận về một kế hoạch khả thi nhằm sớm chấm dứt xung đột ở Ukraine.

Đầu tháng 6/2023 tới, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa sẽ cùng ít nhất 5 người đồng cấp ở Zambia, Senegal, CH Congo, Uganda, Ai Cập thực hiện chuyến công du tập thể tới hai thủ đô Moscow và Kiev với kì vọng có thể tìm thấy những điều kiện cần thiết nhằm đưa phái đoàn cấp cao hai nước Nga-Ukraine trở lại bàn đàm phán, kết thúc chiến sự, hãng tin Bloomberg ngày 18/5 dẫn lời ông Zane Dangor, quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Nam Phi, xác nhận.Nội dung chi tiết về sáng kiến của các quốc gia châu Phi đang tiếp tục được hoàn thiện.

“Các nguyên thủ sẽ đi lại giữa hai thủ đô (của Nga và Ukraine) để tham gia hỗ trợ các cuộc đối thoại hòa bình, ít nhất là để có thể đạt được một lệnh ngừng bắn”, ông Dangor nói thêm.

Binh sĩ Ukraine khai hỏa pháo trong cuộc xung đột với Nga. Ảnh: New York Times

Đáng chú ý, ông Dangor khẳng định, cách tiếp cận của 6 nước châu Phi, do Nam Phi dẫn đầu, đã nhận được sự ủng hộ của Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres. “Chúng tôi cũng phối hợp với các bên khác, bao gồm Mỹ. Sáng kiến do Tổng thống Ramaphosa công bố nhìn chung nhận được sự ủng hộ rộng rãi”, ông Dangor nêu rõ, cho biết thêm, Ngoại trưởng Nam Phi Naledi Pandor dự kiến sẽ sớm gặp người đồng cấp Ukraine Dmytro Kuleba ở Bồ Đào Nha.

Tuyên bố trên được đưa ra sau khi Tổng thống Nam Phi Ramaphosa hôm 16/5 thông tin, các lãnh đạo Zambia, Senegal, CH Congo, Uganda, Ai Cập đều ngỏ ý sẵn sàng tham gia thúc đẩy sáng kiến hòa bình cùng Nam Phi. Ông Ramaphosa cho hay, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngỏ ý sẵn sàng đón tiếp các lãnh đạo châu Phi để “thảo luận về cách chấm dứt xung đột”.

Theo RT, Nam Phi là một thành viên tích cực của nhóm BRICS cùng với Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc. Nước này từ chối tham gia các lệnh trừng phạt chống Nga của phương Tây. Nam Phi cũng kiên định lập trường trung lập và cam kết không bị kéo vào cuộc cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc. Đối với Nga, việc một quốc gia duy trì thái độ trung lập là yếu tố tiên quyết để trở thành một nhà hòa giải.

Ngoài Nam Phi, Trung Quốc, một thành viên khác của BRICS, cũng đang nỗ lực thể hiện vai trò trung gian hòa giải xung đột Nga-Ukraine. Ông Lý Huy, đặc phái viên của Chính phủ Trung Quốc về các vấn đề Á-Âu và cựu Đại sứ Trung Quốc tại Nga đã vừa kết thúc chuyến thăm quan trọng tới Ukraine, nơi ông có cuộc gặp với Tổng thống Zelensky và nhiều quan chức cấp cao.

Reuters dẫn thông cáo ngày 17/5 của Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết, Kiev đã thể hiện quan điểm với đặc phái viên Trung Quốc rằng họ không chấp nhận bất cứ đề xuất hòa bình nào liên quan tới nhượng bộ lãnh thổ cho Nga.

Ở chiều ngược lại, thông cáo ngày 18/5 của Bộ Ngoại giao Trung Quốc trích lời ông Lý Huy mô tả “không có thuốc chữa bách bệnh cho cuộc khủng hoảng ở Ukraine mà tất cả các bên phải tích lũy lòng tin lẫn nhau và tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán hòa bình”.

Ông Lý Huy khẳng định, Trung Quốc sẵn sàng cùng cộng đồng quốc tế tìm kiếm “mẫu số chung” nhằm nối lại các cuộc đàm phán hòa bình, đồng thời “giữ vai trò xây dựng trong nỗ lực hạ nhiệt tình hình nhân đạo ở Ukraine và tiếp tục hỗ trợ Kiev trong khả năng”.

Rời Kiev, ông Lý sẽ đến Nga, Ba Lan, Pháp và Đức để bàn về giải pháp cho cuộc xung đột. Ba Lan là nước láng giềng ủng hộ Ukraine mạnh mẽ trong cuộc xung đột với Nga, còn Pháp và Đức là hai cường quốc có tiếng nói quan trọng nhất trong Liên minh châu Âu (EU).

Sau 15 tháng giao tranh ác liệt, chiến sự Nga-Ukraine có dấu hiệu leo thang dọc chiến tuyến kéo dài hơn 1.000km. Từ đầu tháng 5/2023, Nga đã tiến hành 9 đợt tập kích tên lửa quy mô lớn nhắm vào các mục tiêu quân sự ở Ukraine, trong bối cảnh phương Tây liên tiếp chuyển giao các hệ thống vũ khí tiên tiến mới cho Kiev.

Trong diễn biến được đánh giá là tích cực nhất xung quanh tình hình Ukraine, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan ngày 17/5 thông báo, các thỏa thuận xung quanh Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen được các bên nhất trí gia hạn thêm 2 tháng nữa “với sự hỗ trợ của những người bạn Nga và đóng góp của những người bạn Ukraine”. Từ khi sáng kiến được kí kết tháng 7/2022, Ukraine đã xuất khẩu được hàng chục triệu triệu tấn ngũ cốc các loại, giúp giải tỏa cơn khát lương thực trên toàn cầu và mang lại cho nông dân Ukraine nguồn thu quan trọng.

Nga lâu nay mô tả việc tham gia Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen là cử chỉ thiện chí vì mục đích nhân đạo. Tuy nhiên, Moscow cũng thúc giục các bên khẩn trương tìm cách dỡ bỏ những biện pháp hạn chế của phương Tây nhằm ngăn chặn hoạt động xuất khẩu nông sản và phân bón của Nga, coi đây là điều kiện để họ tiếp tục cân nhắc việc gia hạn các thỏa thuận.