Cây đi bộ ở Ecuador: Mỗi năm di chuyển tới 20 mét

Đây là loài cây thuộc họ cọ và nếu điều này là sự thực thì có lẽ đây là loài cây di động duy nhất trên hành tinh của chúng ta.

Socratea Exorrhiza, một loại cây mọc ở một vùng hẻo lánh của Ecuador, được cho là có thể đi bộ. Hệ thống rễ phức tạp của chúng được cho là đóng vai trò như những chiếc chân, giúp cây liên tục di chuyển về phía ánh sáng Mặt Trời khi chuyển mùa.

Những cây đi bộ này có thể di chuyển tới 2-3 cm mỗi ngày, tương đương 20 mét mỗi năm. Nghe có vẻ không nhiều, nhưng đó là thực sự là một điều đặc biệt đối với loài thực vật trên hành tinh của chúng ta.

Socratea Exorrhiza, cọ đi bộ hoặc cashapona, là một cây cọ có nguồn gốc từ rừng mưa nhiệt đới ở vùng Trung Mỹ và Nam Mỹ như Ecuador. Nó có thể cao tới 25 mét, với đường kính thân lên tới 16 cm, nhưng chúng thường cao hơn 15-20m và có đường kính khoảng 12 cm. Chúng được đặt biệt danh là “cây đi bộ” vì loài cây này sở hữu một bộ rễ đặc biệt khiến các nhà khoa học không giải thích nổi. Bộ rễ của cây phát triển mạnh mẽ một cách kì lạ.

Những hướng dẫn viên trong rừng nhiệt đới ở Ecuador từ lâu đã nói với khách du lịch về những cái cây biết đi đáng kinh ngạc này. Câu chuyện thường được kể nhất là loài cây này có thể từ từ “đi bộ” tìm kiếm ánh nắng Mặt Trời bằng cách mọc rễ mới hướng về phía ánh sáng trong khi rễ cũ của nó chết đi.

John H. Bodley đã gợi ý vào năm 1980 rằng chính rễ cây đã già cỗi của cây cho phép Socratea Exorrhiza “đi bộ” khỏi điểm nảy mầm. Cho dù điều đó có đúng hay không, thì bộ rễ bất thường của loài cây này cũng tách ra từ thân cây cách mặt đất khoảng 1 mét và làm tăng thêm “ảo giác” về cây có chân.

Peter Vrsansky, nhà cổ sinh vật học từ Học viện Khoa học Slovakia, người đã làm việc trong vài tháng tại Unesco Sumaco Biosphere, giải thích: “Khi đất xói mòn, cây sẽ mọc ra những rễ mới, dài và tìm đến mặt đất mới và vững chắc hơn. Sau đó, từ từ, khi rễ cây cố định trong đất mới, loài cây này sẽ tự uốn cong về phía rễ mới, rễ cũ từ từ teo dần và chết đi. Toàn bộ quá trình để cây di dời đến một nơi mới có ánh sáng Mặt Trời tốt hơn và nền đất vững chắc hơn có thể mất vài năm”.

Theo người dân địa phương, sở dĩ người ta đặt cho cây cái tên “cây đi bộ” bởi chúng có thể di chuyển từ nơi bóng râm ra ánh sáng mặt trời bằng cách cắm rễ mới theo hướng nó muốn di chuyển, còn các rễ già sẽ từ từ bật lên, khô lại và mục đi. Quá trình này có thể kéo dài vài năm, nhưng cũng có nhà cổ sinh học cho biết cây có thể “đi” được 2 hoặc 3cm mỗi ngày, tương đương 20 mét mỗi năm.

Tuy nhiên, các nhà khoa học khác lại có quan điểm khác. Theo một bài báo năm 2005 của nhà sinh vật học Gerardo Avalos, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Bền vững ở Atenas, Costa Rica, mặc dù cây Socratea Exorrhiza đôi khi ra rễ mới nhưng trên thực tế chúng vẫn tồn tại và cố định chắc chắn ở một nơi. Việc chúng mọc rễ mới không có nghĩa là chúng sử dụng những chiếc rễ này để di chuyển.

“Bài báo của tôi chứng minh rằng niềm tin về cây biết đi chỉ là những tin đồn thất thiệt”, Avalos nói với Live Science. “Việc loài cây này thực sự có thể di chuyển theo sự thay đổi ánh sáng trên các tầng rừng… là một huyền thoại mà các hướng dẫn viên du lịch tự nghĩ ra vì cảm thấy nó khá thú vị khi kể cho du khách đến thăm rừng nhiệt đới”.

Những cây “đi bộ” ở Ecuador có bộ rễ cao hơn những cây khác, bắt đầu từ gần cuối thân của chúng. Điều này làm cho cây trông giống như một cây chổi đang đi thẳng đứng hơn là một cái cây thực tế. Và, khi đất xung quanh chúng bị xói mòn, một số rễ trông kỳ lạ này sẽ chết đi, để lại không gian cho các rễ mới hình thành.

Các nhà khoa học chưa rõ về vai trò của những chiếc rễ mọc ra từ thân. Một số cho rằng chúng giúp cho cây vững chắc hơn, một số khác cho rằng chúng giúp cây mọc cao hơn mà không tăng đường kính thân cây. Những giả thuyết này đến nay vẫn chưa được chứng minh rõ ràng.

Vì vậy, sau tất cả, có lẽ chính vẻ ngoài đặc biệt của những cái cây này đã khiến các hướng dẫn viên du lịch bịa ra những câu chuyện rằng loài cây này có thể tự di chuyển, để thêm một chút gia vị cho bài thuyết trình của họ. Kết luận này được nhấn mạnh thêm bởi thực tế là, nếu bạn tìm kiếm nhanh, bạn sẽ không tìm thấy bất kỳ video tua nhanh thời gian nào cho thấy một trong những cái cây này thực sự đang “đi bộ”.

Nhiều loài biểu sinh khác nhau đã được tìm thấy để phát triển trên S. exorrhiza. Một nghiên cứu trên 118 cây riêng lẻ ở Panama đã tìm thấy 66 loài trong số 15 loài, sống trên đó. Rêu bryophytes bao phủ tới 30% thân cây, và độ che phủ tăng khi đường kính thân cây tăng. Khoảng một nửa số cây được nghiên cứu có mô mạch phát triển trên chúng. Có tới 85 cá thể từ 12 loài khác nhau được tìm thấy trên một cây cọ và một cây khác đã bị chiếm đóng bởi tổng số 16 loài khác nhau. Các loài biểu sinh phổ biến nhất là ba loài dương xỉ, Ananthacorus angustifolius, Elaphoglossum sporadolepis và Dicranoglossum panamense, chiếm 30% tổng số cá thể được ghi nhận. Các loài phổ biến khác, chiếm hơn 5% số cá thể được tìm thấy, bao gồm Scaphyglottis longicaulis (Họ Lan), Philodendron schottianum (Họ Ráy) và Guzmania subcorymbosa (Họ Dứa). Gần một nửa số loài được ghi nhận là rất hiếm, tuy nhiên, chỉ có từ 1 đến 3 cá thể được ghi nhận trên tất cả các S. exorrhiza.