Cây đa ‘báo oán’ vì dám ‘tùng xẻo’ tế thần

Kể từ khi thoát khỏi án ‘tùng xẻo’ để làm vật tế thần, dù bị chặt hạ nhiều cành to lớn, chỉ còn trơ gốc, nhưng cây đa thiêng vẫn đâm chồi nảy lộc, phát triển một cách phi thường, đồng thời cũng không quên ‘độ trì’ cho người dân nơi đây làm ăn thuận lợi.

Còn những người trực tiếp ra tay đốn hạ cây đa thiêng ở làng bên cạnh thì bị “báo ứng”, bệnh tật liên miên, thậm chí có người đã bỏ mạng vì nghiệp cưa cây của mình (?).

Cây đa thiêng hơn 500 tuổi

Tự bao đời nay, cây đa cổ thụ (còn gọi cây sộp-PV) ở làng Trà Thung, xã Mỹ Châu, huyện Phù Mỹ (Bình Định), đã là niềm tự hào của người dân ở khu vực đầm Trà Ổ và các xã phía bắc huyện Phù Mỹ. Cây đa này nổi tiếng bởi tuổi thọ và sự linh thiêng của nó. Các cụ cao niên trong làng cho biết, từ khi sinh ra đã thấy cây đa này ngự trị ở đầu làng. Cây đa này vốn cao to, xum xuê, đứng ở khu vực đèo Nhông (cách hơn 10km) cũng đã nhìn thấy. Ngày xưa cạnh cây đa có đình làng lớn, nhà đãi (nhà đãi khách-PV) và còn có cả miếu đề tên Bạch Hổ. Mọi sinh hoạt cộng đồng của làng đều diễn ra tại gốc đa này.

Tất cả người dân trong vùng đều tin rằng cây đa thiêng ở làng mình có tuổi thọ hơn 500 tuổi. Bởi lẽ, trong sử liệu có ghi chép lại rằng vùng đất cư trú ven quanh đầm Trà Ổ (còn được gọi là đầm Châu Trúc), vốn là mảnh đất trù phú được thiên nhiên ban tặng nên nơi đây từng là điểm dừng chân định cư sinh sống của cư dân tiền sử từ 2.500 – 3.000 năm trước, tiếp đến là cư dân Chămpa và sau đến là cư dân Việt và Hoa.

Người Việt có mặt trên vùng đất Mỹ Châu khá sớm, ồ ạt nhất là vào thế kỷ 17 và 18, thành phần gồm các quan lại do Nhà nước cử vào trấn giữ vùng biên ải, sau đến là những người phạm tội và cuối cùng là tầng lớp di dân tự do. Khi đến cư trú trên vùng đất mới, họ vẫn luôn mang hình ảnh làng quê nơi họ ra đi, đó là “cây đa, bến nước, sân đình”. Do đó, khi vào định cư, lập làng, việc đầu tiên họ làm là lập đình thờ thần, phục vụ cho đời sống tâm linh của cộng đồng, sau đó là trồng cây đa, bởi nhìn vào hình ảnh cây đa, họ như thấy cả quê hương mình trong đó.

Cây đa tuy đã bị ‘tùng xẻo’ mất nhiều cành lớn nhưng đã nhanh chóng phát triển xanh tốt lấy lại vẻ cổ thụ của nó.

Trên tấm “bảng vàng” cội nguồn lịch sử được treo tại cây đa có ghi chép rằng: “Cây đa cổ thụ là nền tảng văn hóa cộng đồng từ năm 1471″. Giai đoạn từ năm 1884-1978, nơi này có đình làng Trà Thung và chợ Đầu Cầu. Trong kháng chiến chống Pháp, đình làng và cây đa cổ thụ từng là cơ sở cách mạng của ta. Trong giai đoạn 1945-1955, đình làng được trưng dụng làm nơi tổ chức các lớp bình dân học vụ, bổ túc văn hóa để đánh đuổi giặc dốt.

Sang kháng chiến chống Mỹ, du kích địa phương thường chọn cây đa treo cờ Mặt trận. Nơi đây từng xảy ra nhiều trận đánh ác liệt giữa ta và địch. Một chiến sỹ quân giải phóng đã hy sinh và được chôn tại cây đa, sau đó được bốc mộ về an táng tại nghĩa trang liệt sỹ xã.

Bảo vệ cây đa thiêng khỏi thành “vật tế thần”

Thế nhưng, cách đây gần chục năm (năm 2005), UBND xã Mỹ Châu được huyện Phù Mỹ cho quy hoạch khu dân cư, phân lô, cho đấu giá đất tại khu vực cây đa cổ thụ. Cho rằng cây đa chiếm nhiều diện tích (choán mất 2 lô đất), nên xã quyết bứng cây đa cổ thụ này tặng cho huyện để trồng vào khu tưởng niệm, còn mình thì lấy 2 lô đất. Tuy nhiên, khi xã thuê người cắt cành, chặt phá, thì người dân trong thôn Trà Thung đã đồng loạt đứng ra phản đối, ngăn cản, không cho địa phương xâm phạm đến “vật thiêng” của mình.

Cho đến nay, khi nhắc đến chuyện đấu tranh để giữ cây đa cổ thụ – một biểu tượng của làng, những bậc cao niên trong làng vẫn không sao quên được. Cụ Phạm Thanh Ba, là cán bộ hưu trí đang sinh sống trong thôn, nay đã bước sang tuổi 85 kể lại: “Lúc đó, khi tôi vào thăm con ở Tp. HCM, thì nghe người dân báo tin, tôi tức tốc đón xe về quê. Vừa đến đầu làng, thấy hàng chục người lố nhố cưa hạ gần hết phần ngọn, cây đa chỉ còn trơ gốc mà lòng đau như cắt. Về đến nhà, tôi liền họp bà con để làm việc với xã, vừa có kiến nghị với huyện, tỉnh để giữ lại cây đa cho dân làng”.

Trong một tuần liền, phải chứng kiến cảnh cây đa thiêng của làng bị đốn hạ, “tùng xẻo” từng chút một, nhiều người dân nơi đây cảm thấy đau đớn vô cùng. Càng thương tiếc cây thiêng bao nhiêu họ càng bức xúc, ra sức ngăn chặn bấy nhiêu, bởi hơn ai hết, họ hiểu rõ sự linh thiêng của cây cổ thụ này.

Trong suốt một tuần liền, thôn Trà Thung như sôi sục, gần như toàn bộ người dân trong thôn đều nhất loạt đứng lên phản đối việc bứng cây đa đi nơi khác của chính quyền xã. Cụ Võ Bá Cự, 84 tuổi chia sẻ, nếu lúc đó quy hoạch vị trí cây đa đang tồn tại để làm khu dân cư thì có thể thu cho ngân sách được vài chục triệu đồng, hoặc vài trăm triệu đồng. Thế nhưng, việc đánh mất hình ảnh cây cổ thụ linh thiêng này, chính quyền xã Mỹ Châu không thể nào bù đắp được giá trị tinh thần mà cây đa đã bám chắc gốc rễ vào tâm thức của dân làng Trà Thung.

“Báo oán” sau khi bị “tùng xẻo”(?)

Sau khi thoát án tùng xẻo, cho đến nay, cây đa cổ thụ ở làng Trà Thung vẫn phát triển xanh tốt mặc dù nhiều “cánh tay khổng lồ” của mình đã bị đốn hạ. Tuy đình làng tại đây không còn nữa, nhưng người dân vẫn lập một am nhỏ để thờ tự vì lâu nay cây đa này vốn dĩ rất linh thiêng. Nhiều người vẫn đinh ninh rằng, cách đây gần chục năm, một phần vì phản ứng quyết liệt của người dân, nhưng phần lớn vẫn nhờ cây đa linh thiêng nên dù chính quyền địa phương dùng quyền uy của mình để dời đi nhưng cũng đành bất lực.

Người dân làng Trà Thung cho biết: “Cây đa có thần” nên lâu nay, hễ ai trong làng có bệnh tật hay đau ốm gì, đến gốc đa thiêng cầu nguyện cũng đều tai qua nạn khỏi nên uy danh của cây đa trăm năm càng được người dân trân trọng. “Cũng chính uy danh linh thiêng ấy, nên không có ai dám đấu giá mua 2 lô đất mà xã đã chia cạnh gốc cây này. Thậm chí bỏ lâu ngày, chính quyền cho ai cần thì mượn làm nhà ở nhưng cũng chẳng người nào mượn ở vì sợ thần linh quở phạt. Do đó, sau này, 2 lô đất đó được xây dựng thành khu sinh hoạt cho người dân trong làng”".

Nhiều người còn kể lại, khi xã quyết định dời cây đa, phải cất công thuê mướn người rất lâu mới có người dám đến “tùng xẻo” cây vì người trong vùng, trong huyện ai cũng biết tiếng cây đa không dám nhận làm dù giá rất hời. Sau đó, có người ở làng bên cạnh, cách cây đa một con đường, không tin vào sự linh thiêng của cây nên đã đứng ra kêu thêm thợ đến để hạ cây. Thế rồi, sau lần chặt hạ cây thiêng ấy, những người này đều bị “báo ứng”, bệnh tật liên miên, thậm chí có người đã bỏ mạng vì nghiệp cưa cây của mình.

Cũng theo người dân nơi đây, từ khi cây đa thoát được kiếp làm vật tế thần, không còn bị làm “quà biếu” cho huyện nữa, dù bị chặt hạ nhiều cành to lớn, chỉ còn trơ gốc, nhưng cây đa vẫn đâm chồi nảy lộc, phát triển một cách phi thường. Hiện nay, cành lá đã bao phủ xanh tươi như một chiếc ô lớn che nắng che mưa cho một ngôi chợ mới được hình thành trên nền cũ của chợ Đầu Cầu khi xưa. Họ còn truyền nhau rằng, gần chục năm nay, năm nào cây đa cũng xanh tốt, chồi lá xum xuê thì y rằng năm đó, người dân làng mình làm ăn phát đạt, không bệnh tật đau ốm gì.

Đồn đại trong dân gian Trao đổi với PV, ông Đặng Thanh Nhàn, Chủ tịch UBND xã Mỹ Châu cho biết: “Đúng là lâu nay, vào các dịp lễ chạp, người dân ở thôn Trà Thung vẫn thường tổ chức cúng lễ tại cây đa trăm tuổi này. Tuy nhiên, việc cho rằng hễ cây đa xanh tốt thì làng làm ăn phát đạt còn làng bên thất bát thì chỉ là những đồn đại trong dân gian, không có ai kiểm chứng”.

Theo NĐT