Cây bonsai là gì, nguồn gốc, phân loại và những loại cây đẹp

Cây bonsai hay cây cảnh mang nhiều ý nghĩa cả về vật chất và tinh thần, người trồng và chăm sóc loại cây này giống như một nghệ sĩ. Tổng hợp những kiểu dáng cây bonsai đẹp và phổ biến nhất hiện nay.

Những người chơi cây bonsai đòi hỏi rất nhiều tâm huyết và bàn tay nghệ thuật để tạo dựng những kiểu dáng cây đẹp, có hồn và mang một ý nghĩa nhất định. Mỗi cây được dựng hình, chế tác là sự kết hợp của nhiều yếu tố bao gồm cả đất, nước, cây xanh và đặc biệt là phần hồn của tác phẩm. Hoàn thiện xong thì cây cảnh bonsai như một đứa con tinh thần có giá trị to lớn. Không phải ai cũng có thể dễ dàng hoàn thiện được một tác phẩm bonsai có sức hút lớn trong làng cây cảnh.

Cây bonsai là gì

Cây bonsai là những cây được trồng trong chậu nhằm hạn chế sự sinh trưởng hoặc cho cây sinh trưởng chậm lại nhưng được tạo hình, uốn nắn theo nhiều hình dáng kỳ lạ bằng các kỹ thuật như bấm ngọn chồi, tỉa cành, nối gốc,…tuân theo truyền thống và nguyên tắc của Nhật Bản.

Cây bonsai giống như những cây cổ thụ lâu năm được thu nhỏ lại trồng ở trong chậu. Mục đích tạo ra cây bonsai là rèn luyện sự tập trung, ý chí và lòng kiên trì, sự khéo léo trong nghệ thuật tạo hình của các nghệ nhân để tạo ra các sản phẩm xuất sắc trưng bày làm cảnh cho người đời chiêm ngưỡng.

Lịch sử nguồn gốc cây bonsai

Hình thức cây cảnh nghệ thuật bonsai này có nguồn gốc từ một phong tục làm vườn cổ đại của Trung Quốc, một phần sau đó được phát triển lại dưới ảnh hưởng của Phật giáo Thiền Tông Nhật Bản.

Trong thời cổ đại, cây cảnh thường được giới quý tộc, thầy tu và những người có địa vị cao khác yêu thích, nhưng từ khoảng thế kỷ XVII, dân thường cũng bắt đầu thích chúng. Sau khi Nhật Bản chấm dứt ba thế kỷ bị cô lập vào năm 1868 và mở cửa với các nước phương Tây, cây cảnh được đánh giá cao như một sản phẩm nghệ thuật và mọi người bắt đầu trồng cây cảnh không chỉ như một thú vui mà còn là một nghệ thuật đỉnh cao. Các cuộc triển lãm cây cảnh bonsai quy mô lớn được tổ chức và những cuốn sách viết về kỹ thuật trồng cây bonsai cũng được xuất bản.

Phân loại kích thước cây bonsai

Mục tiêu cuối cùng của Bonsai là tạo ra một chậu cây mô phỏng chân thực cây cối hay cảnh cây rừng thiên nhiên. Dựa theo kích thước và hình dáng của cây bonsai thì các phân loại kích thước chính xác còn bị tranh cãi, tuy nhiên việc này chúng ta giúp hiểu được các khía cạnh thẩm mỹ và thực vật học của Bonsai.

Ba loại kích thước chính là cây bonsai thu nhỏ, trung bình và lớn.

Cây bonsai thu nhỏ

- Kenshitsubo bonsai: Đây là loại cây bonsai nhỏ nhất thế giới, thậm chí nhỏ chỉ bằng quả cà chua bi. Hiếm khi chúng có chiều cao hơn 2 đến 8cm. Chúng có thể được nâng lên bằng hai ngón tay một cách dễ dàng.

- Shito bonsai: Đây là những kích thước nhỏ chỉ bằng cây nấm linh chi nhưng vẫn lớn hơn Kenshitsubo. Cây có kích thước cao từ 3 đến 10cm.

- Shohin bonsai: Chúng phát triển chiều cao từ 3 đến 15cm. Chúng còn được gọi là cọ bonsai, vì chúng dễ dàng nằm gọn trong lòng bàn tay. Shohin và Shito được phân biệt với những cây bonsai nhỏ khác bởi kỹ thuật tạo ra chúng.

- Mame bonsai: Những cây bonsai này cao từ 10cm đến 20cm. Tổng kích thước của cây và chậu có thể cầm trên 1 tay.

- Komono bonsai: Còn được gọi là cây bonsai nhỏ nói chung, cây cảnh Komono phát triển trung bình từ 15cm đến 25cm.

Bonsai trung bình

- Katade-Mochi: Đây là loại bonsai có kích thước lớn nhất có thể nhấc được bằng một tay, cây cảnh Katade-Mochi có chiều cao từ 25 đến 36cm. Đây là kích thước cây phổ biến để bàn làm việc bởi kích thước không quá nhỏ cũng không quá lớn.

- Chumono và Chiu bonsai: Hai kích thước cây bonsai này gần như giống nhau. Cả hai đều được coi là hai cây bonsai có tay và đều phát triển chiều cao từ 40cm đến gần 1 mét. Tên hầu gọi có thể hoán đổi cho nhau.

Bonsai cỡ lớn

- Omono Bonsai: Những cây bonsai lớn này phát triển ở bất kỳ nơi nào có chiều cao từ 76cm đến 1,2 mét.

- Dai bonsai: Loại bonsai này có cùng kích thước và kiểu dáng với cây cảnh Omono. Sự khác biệt có lẽ chỉ những bậc thầy bonsai cổ đại của Nhật Bản mới biết.

Hachi-Uye bonsai: Đây là một trong những cây bonsai cỡ lớn. Chúng được gọi là cây sáu tay vì cần đến ba người để di chuyển cây trong chậu của nó. Chúng cao từ bốn mươi đến sáu mươi inch.

Imperial bonsai: Loại cây bonsai hoàng gia là cây lớn nhất và hùng vĩ nhất trong tất cả các cây Bonsai. Chúng cao từ 1,5 mét đến hơn 2 mét và được tìm thấy thường xuyên nhất trong các khu vườn của hoàng gia Nhật Bản. Chúng còn được gọi là bonsai tám tay do số lượng người cần thiết để di chuyển chúng.

Một số cây bonsai nổi tiếng thế giới

1. Cây bonsai 800 tuổi ở Shunkaen

Cây bonsai này rất được ưa chuộng không chỉ ở Nhật Bản mà còn trên toàn thế giới với vẻ đẹp nổi bật không tuổi. Cây bonsai Shunkaen được biết là đã 800 năm tuổi và vẫn tiếp tục phát triển.

Chủ nhân của nó, thầy Kobayashi, là một trong những nghệ sĩ Bonsai nổi tiếng nhất trên thế giới và đã giành được giải thưởng Prime Minister uy tín tại Nhật 4 lần. Cây cảnh Shunkaen được giữ trong vườn ươm Shunkaen ở Tokyo, nơi nó được một lượng lớn du khách ghé thăm hàng năm.

2. Goshin “người bảo vệ các linh hồn”của John Naka

John Naka đã trở thành một động lực rất quan trọng trong nghệ thuật Bonsai của Mỹ trong những năm 1950-60. Ông là động lực trong việc truyền bá việc cảm thụ nghệ thuật về cây Bonsai ở phương Tây và các nơi khác. Naka đã đi du lịch và giảng dạy nhiều nơi trên thế giới, tại các hội nghị và câu lạc bộ, nhưng từ chối tổ chức các lớp học ở Nhật Bản.

Tác phẩm Goshin (người bảo vệ linh hồn) là một cây bonsai được ông tạo ra bởi nghệ nhân John Y. Naka người Nhật Bản vào năm 1948. Chậu cây là tạo hình khu rừng Foemina Junipers gồm 11 cây, phần gốc được phủ rêu xanh phỏng khu rừng tự nhiên chân thực đến hoàn hảo. Nghệ nhân Naka đã tặng nó cho National Bonsai Foundation vào năm 1984, để trưng bày tại Vườn ươm Quốc gia Hoa Kỳ.

3. Cây bonsai nhỏ Shohin của Morten Albek

Morten Albek là một nghệ nhân bonsai được công nhận trên toàn thế giới và đã giành được nhiều giải thưởng. Ông cũng có tên trong cuốn sách Jubilee của Daizo Iwasaki và nằm trong danh sách nghệ sĩ Bonsai của Câu lạc bộ Bonsai Quốc tế.

Cây Rockspray Cotoneaster (Cotoneaster horisontalis) có tuổi đời 20 năm và đã được tạo dáng bonsai khoảng 10 năm. Cây cao 9,5cm và được nghệ nhân Albert được trồng trên một tảng đá thu. Chậu của cây này được tạo hình bởi John Pitt, một thợ gốm nổi tiếng

Hình ảnh chụp cây vào mùa xuân, ra hoa vào mùa hè và có quả mọng nước đỏ vào mùa đông.

4. Tác phẩm Pinus Silvestris của Stefano Frisoni

Cây bonsai được chế tác từ cây thông rừng, tạo hình các tầng mây của rừng thông cổ thụ. Một tác phẩm xuất sắc nổi tiếng thế giới được các nghệ nhân đánh giá cao.

5. Bonsai Trung Quốc phong cảnh (Penjing) của Yee-sun Wu

Nghệ nhân Yee-sun Wu đã làm nên tác phẩm tiểu cảnh bonsai tuyệt vời khiến giới chơi cây cảnh trầm trồ thán phục. Tiểu cảnh bonsai phong cảnh tuyệt vời này thuộc bộ sưu tập Man Lung ở Hồng Kông. Tạo hình khu rừng Mận Chim ở Trung Quốc khắc họa chân thực cả những chi tiết nhỏ nhất như rêu, đá cây cỏ và con vật. Điểm đặc biệt ở tác phẩm này là phần khay chậu được làm từ đá cẩm thạch là điểm nhấn cực kỳ tinh tế.

6. Bậc thầy cây cảnh Kimura

Bonsai sensei Masahiko Kimura. Bộ sưu tập cây Bonsai đa dạng của ông nổi tiếng thế giới, ông là một bậc thầy về Bonsai được công nhận rộng rãi. Phong cách bonsai của ông thực sự khác biệt khi kết hợp một phần thân gỗ thô mộc đã khô với một phần cây gỗ vẫn xanh tốt từ gốc đến ngọn để tạo ra tác phẩm có một không hai.