Cậu bé nghèo vượt lên số phận bằng đam mê đọc sách

Từng bỏ học giữa chừng vì nghèo đói nhưng nhờ ham mê đọc sách, cậu bé 14 tuổi được tạp chí Time bình chọn là người thay đổi thế giới khi dưới 30 tuổi.

Cuốn sách Người thu gió do ETS – tủ sách giáo dục STEM (Alphabooks) phát hành là câu chuyện phi thường mà có thực về óc sáng tạo của con người và khả năng vượt qua nghịch cảnh.

Đây là một cuốn hồi ký, mà ở đó nhân vật chính – cũng là đồng tác giả – William Kamkwamba, đã kể về chặng đường đời từ cậu bé nghèo ở một quốc gia châu Phi kém phát triển trở thành một hình mẫu vượt lên số phận bằng lòng đam mê, việc đọc sách, và quan trọng hơn tất cả là bắt tay vào làm theo như tinh thần của giáo dục STEM (trang bị cho người học những kiến thức và kỹ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học).

William Kamkwamba bên sáng chế đầu tiên của mình.

Cậu bé thất học ham mê đọc sách

William Kamkwamba sinh ra và lớn lên ở Masitala, làng quê nhỏ bé và nghèo khó của nước Malawi (Châu Phi). Trước khi chế tạo cối xay gió, Kamkwamba nuôi ước mơ trở thành thợ chữa xe hơi.

14 tuổi, Kamkwamba buộc phải thôi học trường công lập vì gia đình cậu không thể chi trả khoản học phí 80 USD. Năm 2001 – lúc ấy cậu nghĩ cuộc đời mình sẽ chỉ mãi gắn bó với những cánh đồng. Nhưng hạn hán kéo đến khiến cả gia đình cậu và dân làng rơi vào cảnh đói kém. Hàng xóm và bạn bè của Kamkwamba lần lượt qua đời.

Vào mùa tiếp theo, trời có mưa và cây trồng dần tươi xanh trở lại nhưng gia đình Kamkwamba vẫn không có tiền đóng học phí. Cậu không được tới trường, thời gian rảnh, Kamkwamba bắt đầu đến thăm thư viện làng. Ở đó cậu đọc được hai cuốn sách giáo khoa viết về việc tạo ra điện. Hình ảnh những chiếc cối xay gió ở bìa cuốn sách gây ấn tượng đặc biệt cho Kamkwamba.

Sản phẩm đầu tay của anh Kamkwamba.

Kamkwamba nghĩ rằng một chiếc cối xay gió sẽ giải quyết được nhiều vấn đề cho bố mẹ cậu và sáu chị em gái. Cậu quyết định sẽ làm một chiếc cối xay gió với nguyên liệu là ống nhựa PVC, các bộ phận của chiếc xe hơi và xe đạp gỉ sắt. Ban đầu Kamkwamba làm một mô hình nhỏ. Sau đó cậu dành nhiều tuần lễ làm các bộ phận để tạo ra chiếc cối xay gió thật sự. Có cối xay gió, Kamkwamba có thể thức khuya đọc sách mà không phải đi ngủ từ lúc 7 giờ tối như đa số người dân Malawi.

Không chỉ tạo ra điện để tiết kiệm tiền cho gia đình và giảm những nguy cơ sức khỏe của việc thắp sáng bằng dầu hỏa, Kamkwamba còn dùng điện để bơm nước từ giếng sâu tưới cho cánh đồng ngô và thuốc lá của gia đình. Nhờ đó, gia đình Kamkwamba đỡ lo hơn trước sự tàn bạo của thiên nhiên và có thể trồng thêm một vụ mùa nữa.

Từ ý định khiêm tốn ban đầu, cuối cùng Kamkwamba đã có những thiết kế rất lớn lao. Hiện nay Kamkwamba chế tạo ra ba cối xay gió, đủ để tạo điện thắp sáng cho vài bóng đèn trong nhà, chạy đài và tivi, bơm nước cho các cánh đồng trong làng và cho sinh hoạt hằng ngày của các hộ dân.

Câu chuyện về Kamkwamba được lan rộng ra khỏi ngôi làng bé nhỏ và cuối năm 2006, một nhân viên giáo dục đến thăm cậu và rất sửng sốt khi biết Kamkwamba bỏ học suốt 5 năm qua. Nhân viên này sắp xếp cho Kamkwamba đi học trường cấp II theo chi trả của chính phủ và còn cử phóng viên đến viết bài về chiếc cối xay gió.

Năm 2007, khi cậu 19 tuổi, với vốn Tiếng Anh bập bẹ và ngại ngùng, Kamkwamba đã có bài nói chuyện đầu tiên trên TED Talk. Sau đó 2 năm, cũng trên chương trình này, Kamkwamba đã nói chuyện tự tin hơn rất nhiều. Năm 2013, Tạp chí TIMES đã đưa Kamkwamba vào danh sách những người thay đổi thế giới khi dưới 30 tuổi (30 People Under 30 Changing The World).

Sách sẽ hữu ích cho những người biết đọc

TS. Đặng Văn Sơn – Nghiên cứu viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội, Nhà sáng lập Học viện Sáng tạo S3 chia sẻ, có rất nhiều cách để sống qua khó khăn, đói kém, thất học. Có người bi quan, có người bỏ đi, có người vui vẻ chấp nhận. Nhưng cách của William Kamkwamka lại hoàn toàn khác: Tìm được niềm đam mê của mình là đọc sách và làm STEM.

Kamkwamba trở thành người truyền cảm hứng, như một sự nhắc nhở về văn hoá đọc với nhiều người.

“Ở đất nước châu Phi xa xôi ấy, cậu thiếu niên William không có đủ tiền để theo học tiếp, nền tảng tiếng Anh cũng rất yếu. Nhưng, vượt qua trở ngại, cậu vẫn đến thư viện, tìm đọc các cuốn sách khoa học cũ bằng tiếng Anh, tự tìm cách để dịch các từ tiếng Anh chuyên ngành. Chính những ngày bới cả bãi rác thải để tìm linh kiện trong khi dân làng và cả gia đình nghĩ rằng cậu có vấn đề về thần kinh lại là lúc mà năng lượng tích cực của William đang ở mức cao nhất, niềm đam mê không còn giới hạn”, TS. Đặng Văn Sơn chia sẻ.

Xét từ góc độ khoa học, chiếc máy phát điện gió của William không phải là sản phẩm của sự sáng tạo khoa học kỹ thuật quá cao, nhưng đối với một chàng thiếu niên 14-15 tuổi đó là cả một gia tài của sự đam mê và khao khát làm nên một điều gì đó có ích. Nhờ những cố gắng không mệt mỏi, thậm chí phải chấp nhận bị chế nhạo, nhờ sự chân thành và may mắn được các nhà khoa học, giới truyền thông và các tổ chức quốc tế quan tâm, chàng trai vô danh ở một vùng quê nghèo với vốn liếng tiếng Anh còn hạn chế, chưa có nổi một chiếc áo sơ mi trắng và chưa bao giờ được đi máy bay, ở khách sạn bỗng thành người của công chúng. Sự xuất hiện trên các phương tiện truyền thông biến anh thành người truyền cảm hứng.

Trong những thập kỷ gần đây, giáo dục STEM đã được đẩy mạnh tại các quốc gia phát triển và lan sang các quốc gia đang phát triển tại châu Á và châu Phi. Giáo dục STEM được thúc đẩy bởi đơn giản nó sẽ hỗ trợ và tạo động lực cho những con người như William Kamkwamka, nhân vật chính trong hồi ký Người thu gió.

“Người thu gió thực ra lại là người truyền năng lượng, một thứ năng lượng sống tích cực được soi bởi ánh sáng của khoa học và sưởi ấm bằng tinh thần nhân loại đẹp đẽ.

Thiết nghĩ, không phải chờ tới khi vào đại học, mà các bạn trẻ từ bậc trung học đã có thể tìm đến với cuốn sách này như một người bạn tin cậy, một người truyền cảm hứng. Và những người không còn trẻ, sẽ thấy bóng dáng của mình trong đó, để nuôi giữ những khát vọng và đam mê trong thông điệp về việc vượt lên số phận, sẻ chia, giúp đỡ con người trên khắp hành tinh này. Đó chẳng cũng chính là đích đến chung trong hành trình làm cho cuộc sống của mỗi người tốt và đẹp hơn sao?” , TS. Đặng Văn Sơn nói.

Cuốn ‘Người thu gió’ được nhiều trường đại học của Mỹ đưa vào danh mục sách cần đọc.

Cuốn Người thu gió được nhiều trường đại học của Mỹ đưa vào danh mục sách cần đọc cho tất cả sinh viên mới vào trường. Nó là nguồn cảm hứng cho bất cứ ai còn đang nghi ngại sức mạnh của khả năng có trong mỗi cá nhân để làm thay đổi cộng đồng của mình và mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho những người xung quanh.

Sách không bao giờ là thừa, và luôn hữu ích ở bất cứ nơi đâu miễn là có người biết đọc. Những vùng nghèo khó lại rất cần kiến thức về kỹ thuật.