‘Cánh Cung’: Những thước phim đầy ý niệm chưa tìm ra lời giải của quái kiệt Kim Ki Duk

‘Cánh Cung’ khiến người ta lạc vào sự yên dịu của biển cả để rồi dậy sóng vì những ý niệm khó hiểu nó đặt ra.

Một chuyện tình trái luân lý và những biểu tượng khó lý giải

The Bow (Cánh Cung) lại là một bộ phim mang đậm cái tôi của Kim Ki Duk với những biểu tượng ẩn dụ nghệ thuật để biểu trưng cho các vấn đề nhạy cảm như đức tin, tôn giáo hay tình dục. Thật khó để đánh giá chất lượng của một tác phẩm do Kim Ki Duk đạo diễn vì nó vượt xa quy luật bình thường của phim ảnh, nhưng để so sánh với các tác phẩm khác, The Bow nhẹ nhàng, yên ắng và giảm thiểu yếu tố bạo lực đến mức tối đa. Nhưng không vì vậy mà tác phẩm này không gây nên nhiều trăn trở hơn.

Các nhân vật trong phim đều không có tên. Phim kể về một ngư dân 60 tuổi sống trên chiếc thuyền lênh đênh giữa đại dương cùng một cô gái gần mười bảy. Họ sống bằng cách cho các ngư dân có thuyền nhỏ thuê vị trí để câu cá và bói toán với phương thức đặc biệt: gã ngư dân để cô gái ngồi lên xích đu, di chuyển trước 1 tượng phật và ông đứng từ xa bắn tên về phía đó. Người ta truyền tai nhau rằng ông lượm cô gái về từ khi cô còn rất nhỏ, nuôi dạy và dự định kết hôn với cô vào sinh nhật thứ 17. Sự trông chờ của gã ngư dân rõ ràng đến mức chúng ta thấy hắn đang đếm lùi dần từng ngày trên tấm lịch duy nhất gắn trong căn phòng, những cái vuốt ve, lúc lần mò tìm nắm lấy đôi bàn tay khi họ nằm lần lượt trên chiếc giường tầng và vô số mũi tên đe dọa những người nhòm ngó cô gái trẻ.

C uộc sống gã ngư dân và cô gái trẻ diễn ra vô cùng bình thường, thậm chí là thuận lợi cho toan tính của người đàn ông 60 tuổi cho đến một ngày nọ, một ngư dân trẻ tuổi xuất hiện trên chiếc tàu và quyến rũ cô gái trẻ. Mâu thuẫn, ghen tuông, giành giật nổi dậy giữa ba người, đẩy họ vào tình trạng buộc phải cấu xé để rời xa nhau. Đến tận lúc chàng trai chiến thắng trong trận chiến tình yêu bằng cách tin vào kết quả bói toán thì gã ngư dân quyết định tự tử.

Bất ngờ bắt đầu diễn ra từ đây, khi mà cô gái sau khi nhận ra người đàn ông nuôi nấng mình suốt 17 năm sẽ chết nếu bản thân bọ đi, cô quay lại và đồng cưới ông. Từ đó kéo đến một loạt những sự kiện kì quái, mang đậm tính biểu tượng về tình dục. Thậm chí, sự phức tạp của phân cảnh này đạt đến mức đến nay, vẫn chưa có một bài phân tích nào được đưa ra rành mạch, rõ ràng. Vì để hiểu phim của Kim Ki Duk, người ta cần nhiều tri thức và cảm quan nghệ thuật hơn cả.

Bên cạnh cái kết, xuyên suốt bộ phim là một loạt hình ảnh biểu tượng đầy tính triết lý. Dễ dàng nhận ra, mọi hình ảnh trong phim đều mang lại hai ý nghĩa đối lập. Từ tên gốc Hwal vừa là cây cung, vừa nghĩa đen là cúi đầu. Cây cung vừa là công cụ giết người, đe dọa những gã đàn ông khác muốn làm vấy bẩn cô gái, vừa là nhạc cụ tạo nên âm thanh não nề kéo dài, da diết suốt phim. Người đàn ông vừa là người cứu rỗi, bảo vệ cô gái, vừa là kẻ ác, đối xử với cô gái như tù nhân. Và cô gái vừa chán ghét sự kìm hãm, vừa hạnh phúc với những gì bản thân có được.

Một điều được thể hiện rất rõ trong The Bow là những biểu tượng dự báo về tương lai. Trong đó, phải kể đến bức tranh Phật giáo dùng để bói toán. Cô gái đung đưa ngay trước mặt bức tranh trong khi mũi tên của cây cung cứ phăng phăng lao đến, người đàn ông 60 tuổi là người đe dọa cô nàng, người đàn ông trẻ tuổi thì cố gắng cứu cô. Nhưng sau khi đằm mình xuống biển, lần đầu tiên kể từ khi cô bắt đầu được tập ngồi trên cái cung ấy, thì cô vẫn quay lại với người đàn ông hướng mũi tên vào bản thân. Rõ ràng, hai phe được phân ra ngay từ đầu và cái kết được định sẵn, nhưng Kim Ki Duk không muốn ta nhìn nó một cách rõ ràng, minh bạch như xem các tác phẩm bình thường. Và đó là cách The Bow cuốn lấy người xem.

Khả năng thao túng không gian và thời gian đầy thành thạo

Về mặt hình ảnh, The Bow vẫn rất đơn giản, nhưng chính xác thì điều này làm cho bộ phim trở nên rất ấn tượng. Kim Ki Duk không bao giờ theo đuổi những thước phim đẹp, điều ông theo đuổi là những thước phim giàu ý nghĩa. Trong The Bow , Kim Ki Duk đưa chúng ta ra ngoài đại dương, cô lập khán giả và các nhân vật bằng cách nhốt họ vào một không gian cô lập, mang đậm tính chiếm hữu của gã ngư dân. Từ đầu, đây đã là trận chiến trên căn nhà của lão già 60 tuổi, những người đến chỉ là vị khách ghé qua đến rồi đi. Thế nhưng cuối cùng, sau khi tâm niệm của lão ngư dân đã hoàn thành thì thuyền cũng chìm xuống,chỉ còn lại cái xuồng nhỏ cùng cô gái mang theo sự thỏa mãn về nhục dục. Trước đó ta cũng thấy cảnh cô dùng cung với thái độ đắc ý. Đó là dự báo về một ‘gã ngư dân’ thuộc về đại dương nữa ra đời, với con mắt hướng theo cánh cung lý tưởng, độc địa và cổ quái.

Như nhiều bộ phim khác của Kim Ki Duk, The Bow rất tiết chế thoại. Thậm chí, giữa hai nhân vật chính hoàn toàn không có thoại hay bất kì dạng ngôn ngữ nào dành cho nhau nhằm mục đích giao tiếp. Thay thế vào thoại, phim tập trung vào tiếng đàn được tạo ra từ cây cung. Cây cung mà ông già sử dụng cũng đóng vai trò như một nhạc cụ dẫn dắt nhịp điệu của tác phẩm (ngay cả khi âm nhạc không nhất thiết phải khớp với các chuyển động mà ông đã thấy) và báo hiệu nhiều cung bậc cảm xúc từ khao khát đến ngưỡng mộ đến thương hại. Đây có lẽ là bộ phim mang đậm tính âm nhạc nhất của Kim Ki Duk và nó sẽ trở thành dấu mốc đáng nhắc tới giữa muôn trùng tác phẩm khác trong kho tàng của ông.

Khi những ý niệm không tìm được điểm đến

Nhiều khán giả xem Kim Ki Duk là một nhà làm phim cực đoan, tuy nhiên với The Bow hay dấu ấn sự nghiệp – Xuân, Hạ, Thu, Đông… rồi lại Xuân , ông đã chứng minh điều ngược lại. Thật không may, so với Xuân, Hạ, Thu, Đông… rồi lại Xuân , The Bow ít được đón nhận hơn vì sự khó hiểu trong cách truyền tải thông điệp. Dẫu biết Kim Ki Duk từ trước đến nay vẫn luôn là nhà làm phim xem trọng cái tôi hơn hơn cảm nhận của khán giả, nhưng theo quy luật của nghệ thuật, người làm nghệ thuật cần kết nối được với khán giả thông qua tác phẩm của mình. Tức, tác phẩm là phương thức truyền tải tư tưởng của tác giả đến người xem, nếu nó không thể truyền tải, lý tưởng mất đi giá trị. Và The Bow mất đi cái chốt cuối cùng trong quá trình đó. Điều đó khiến The Bow không tạo được hiệu ứng lớn mạnh như các tác phẩm khác của Kim Ki Duk.

Thế nhưng The Bow suy cho cùng vẫn là một sản phẩm nghệ thuật giàu tính suy nghiệm, chất chứa cái tôi mạnh mẽ và đánh dấu bước chuyển mình của Kim Ki Duk trong nghệ thuật. Đến nay, những câu hỏi về hình ảnh biểu tượng, cái kết của The Bow vẫn liên tục nổ ra; trong khi đó, imdb của bộ phim này là 7.1 và rotten tomatoes là 86%. Điều đó chứng minh là sức nóng của tác phẩm này chưa bao giờ kết thúc. Và The Bow vấn đáng để xem, để suy ngẫm và tìm ra lời giải cho những câu đó mà Kim Ki Duk cài cắm vào.