Căn bệnh quen thuộc tái xuất, khiến nhiều gia đình rơi vào căng thẳng

Tâm lý mau quên và sự lơ là dọn dẹp vật chứa nước của người dân là nguyên nhân chính khiến dịch sốt xuất huyết ‘đến hẹn lại lên’ và khó lòng dứt điểm.

Bệnh sốt xuất huyết vẫn là nỗi lo của ngành y tế. Ảnh: Duy Hiệu.

Chia sẻ với phóng viên ngày 3/12, ThS.BS Đinh Thị Hải Yến, Trưởng khoa truyền thông giáo dục sức khỏe , Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC), xác nhận tình hình sốt xuất huyết tại TP.HCM năm nay đang gia tăng, đúng theo dự báo về chu kỳ 10 năm dịch bệnh sẽ bùng phát trở lại.

“Năm nay sốt xuất huyết đang thực sự gia tăng tại TP.HCM, đặc biệt vào mùa mưa, cộng với thời tiết thất thường”, bác sĩ Yến cho biết.

Thách thức lớn nhất

Ngay từ đầu năm, thành phố đã chủ động lên kịch bản và phương án ứng phó. Nhờ đó, dù số ca mắc tăng, ngành y tế đã kiểm soát được và không để tình hình bùng phát quá cao. Trong những tuần gần đây, số ca mắc đã có xu hướng đi xuống, dù tốc độ giảm còn chậm.

Tuy nhiên, áp lực lên hệ thống y tế vẫn nặng nề. Bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1, miêu tả sốt xuất huyết là bệnh “đến hẹn lại lên”, khiến ngành y tế mỗi năm tới mùa cao điểm đều phải căng mình “chiến đấu”.

Bác sĩ Khanh cũng cảnh báo hiện tượng người lớn không qua khỏi vì sốt xuất huyết có xu hướng tăng do tâm lý ỷ y không đi khám hoặc chủ quan.

Theo các chuyên gia, thách thức lớn nhất trong phòng chống sốt xuất huyết không phải là thiếu giải pháp mà là hành vi của con người.

Các chuyên gia lý giải người dân Việt Nam có khuynh hướng mau quên đối với các nguy cơ dịch bệnh. Người dân chỉ tích cực thực hiện các biện pháp như diệt muỗi , diệt lăng quăng , ngủ mùng khi vào mùa dịch và nhanh chóng mất đi sự cảnh giác khi mối đe dọa không còn hiện hữu rõ ràng.

Theo bác sĩ Hải Yến, tâm lý chung của cộng đồng là chỉ chú trọng đối phó khi dịch bệnh đã bùng phát mạnh hoặc có người không qua khỏi. Người dân có xu hướng quan tâm sâu sắc đến cách xử lý bệnh và các biện pháp can thiệp tức thời như diệt muỗi trưởng thành mà chưa ưu tiên những hành động phòng ngừa gốc rễ như diệt lăng quăng.

Tỷ lệ không qua khỏi do sốt xuất huyết ở người trưởng thành có xu hướng tăng. Ảnh: Khương Nguyễn.

Biện pháp cốt lõi trong phòng chống dịch sốt xuất huyết

ThS.BS Đinh Thị Hải Yến, Trưởng khoa truyền thông giáo dục sức khỏe, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, chỉ ra rằng cốt lõi của công tác phòng bệnh theo khuyến cáo của HCDC là dành 15 phút mỗi tuần để dọn dẹp và loại bỏ các vật chứa nước, nơi muỗi đẻ trứng. Tuy nhiên, hành vi phòng ngừa này rất khó duy trì bền vững trong cộng đồng.

“Việc này khó thực hiện do thói quen sinh hoạt và sự bận rộn. Khi trở về nhà sau giờ làm việc mệt mỏi, người dân có xu hướng ưu tiên nghỉ ngơi và giải trí hơn là dành thời gian cho việc dọn dẹp vệ sinh nhà cửa và loại bỏ các ổ bọ gậy”, bác sĩ Yến nói.

Ngoài ra, bác sĩ Trương Hữu Khanh cho rằng chính đặc tính sinh học của muỗi vằn (Aedes aegypti) là yếu tố then chốt làm gia tăng mức độ phức tạp của công tác phòng chống dịch sốt xuất huyết.

Cụ thể, Aedes aegypti là loài muỗi nhà, chúng ưu tiên sinh sản trong môi trường nước sạch tại các khu vực sinh sống của con người, bao gồm các vật chứa nước bị lãng quên trong nhà và lân cận, thay vì các nguồn nước ô nhiễm. Đồng thời, hành vi chích đốt gián đoạn hút máu từng ít một trên nhiều cá thể khiến một con muỗi có khả năng lây truyền mầm bệnh cho nhiều người trong thời gian ngắn, đẩy nhanh tốc độ lây lan dịch bệnh.

Theo bác sĩ Hải Yến, do muỗi nhà đã thích nghi và tồn tại lâu dài trong môi trường đô thị, mục tiêu tiêu diệt tận gốc là không khả thi mà ngành y tế chỉ có thể hướng tới việc kiểm soát quần thể muỗi.

Chính vì vậy, vấn đề cốt lõi của công tác phòng chống vẫn là tập trung vào biện pháp phòng ngừa gốc rễ là diệt trừ lăng quăng . Theo bác sĩ Yến, việc diệt lăng quăng bằng cách loại bỏ vật chứa nước dễ thực hiện hơn nhiều so với việc cố gắng bắt muỗi trưởng thành.

Tuy nhiên, tính khả thi của khuyến nghị này đang bị cản trở bởi thói quen lơ là dọn dẹp và tâm lý “mau quên” của người dân. Chỉ khi những hành vi cộng đồng này được thay đổi và khắc phục, tình hình sốt xuất huyết mới có thể được kiểm soát ổn định, tránh diễn biến phức tạp.