Cái nhìn trào lộng về đại dịch Covid-19 trong ‘Don’t Look Up’

PV22:52 05/01/2022

Qua 2 tiếng 28 phút, “Don’t Look Up” đã khéo léo châm biếm một “đại sự kiện” khiến hàng tỷ người phải khốn đốn suốt thời gian qua.

(*) Lưu ý: Bài viết tiết lộ một phần nội dung phim.

Sau Tick, Tick… Boom! và The Power of the Dog, Don’t Look Up (Đừng nhìn lên) là cái tên kế tiếp có mặt trong danh sách những bộ phim được cộng đồng yêu điện ảnh trông đợi.

Đứa con tinh thần của đạo diễn Adam McKay lấy cảm hứng từ The Uninhabitable Earth, cuốn sách cảnh báo về tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu do ký giả David Wallace-Wells chấp bút. Dự án quy tụ dàn diễn viên hùng hậu, chủ yếu bao gồm sao hạng A như Jennifer Lawrence, Leonardo DiCaprio, Meryl Streep, Cate Blanchett, Timothée Chalamet…

Dàn diễn viên của Don’t Look Up quy tụ nhiều ngôi sao hàng đầu.

Tiếng cười trào phúng châm biếm xã hội loài người

Một ngày nọ, nhà thiên văn học vô danh tiểu tốt Randall Mindy (Leonardo DiCaprio thủ vai) cùng nghiên cứu sinh Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence thủ vai) bỗng phát hiện ngôi sao chổi lớn ngoài sức tưởng tượng. Theo tính toán, với quỹ đạo di chuyển và kích thước khổng lồ, ngôi sao sẽ đâm vào Trái Đất và tiêu diệt mọi sự sống ở nơi đây trong 6 tháng tới.

Được tiến sĩ Oglethorpe (Rob Morgan thủ vai) tại NASA giúp đỡ, họ tức tốc tìm tới Washington, D.C để gặp trực tiếp người đứng đầu tòa Bạch ốc. Tuy nhiên, sau khi nhận thấy nữ Tổng thống Orlean (Meryl Streep thủ vai) và các thuộc cấp đều tỏ vẻ thờ ơ, cả ba quyết định công bố tin tức trên cho giới truyền thông, bất chấp phải trả giá vì dám tiết lộ bí mật quốc gia.

Mở màn với 10 phút phim căng tựa dây đàn, Don’t Look Up làm người xem lầm tưởng mình đang thưởng thức bom tấn về thảm họa, thiên tai đúng nghĩa. Thế nhưng, khán giả dần nhận ra điểm “bất thường” trong câu chuyện, khi vị tổng thống bắt 3 nhà khoa học phải ngồi chờ đợi trong một thời gian dài chỉ vì bà bận xử lý bê bối tình ái cá nhân.

Từ đây, bậc thầy thể loại hài đen Adam McKay bắt đầu khắc họa hành trình của hai thầy trò Randall dưới lăng kính trào lộng. Khác hẳn hai bộ phim trước là The Big Short và Vice, đứa con tinh thần mới nhất ông cầm trịch không chỉ dừng ở mức trào lộng đảng phái chính trị hay giới tư bản Mỹ.

Xuyên suốt 150 phút thời lượng, vị đạo diễn này không hề “buông tha” cho bất cứ ai từ đội ngũ cố vấn quan liêu tại Nhà Trắng, chương trình truyền hình phản cảm, khía cạnh giả tạo của một số ngôi sao đến toàn thể nhân loại. Tất cả nhân vật xuất hiện trong Don’t Look Up hoặc sở hữu ngoại hình kệch cỡm, hoặc có lối hành xử lố bịch, qua đó tạo nên vô số tình huống dở khóc dở cười.

Đơn cử, nhằm gửi lời cảnh báo tới công chúng, Randall đành chấp nhận xuất hiện trên một chương trình talk show ăn khách. Tuy nhiên, các biên tập viên đầy chiêu trò đã xếp ông lên sóng cùng lúc với Riley Bina (Ariana Grande thủ vai), nữ ca sĩ tuổi teen đang nổi đình đám vì mới chia tay bạn trai ngoại tình.

Kết quả, thông điệp khẩn thiết nhà thiên văn học muốn truyền tải hoàn toàn lọt thỏm giữa cơn bão hashtag #rileybina, còn biểu cảm bức xúc của nghiên cứu sinh Kate Dibiasky thì bị khán giả đem chế thành meme trên mạng xã hội.

Trớ trêu thay, cả hai phải nhờ nữ ca sĩ làm gương mặt đại diện cho chiến dịch tuyên truyền, nâng cao nhận thức về ngày tận thế của họ.

Hai nhân vật chính phải đối diện nhiều khó khăn khi cố gắng cảnh báo con người về thảm họa sắp tới.

Dù nội dung chính của Don’t Look Up kể về “một thảm họa chưa kịp xảy ra”, khán giả dễ dàng phát hiện bộ phim chứa không ít chi tiết gợi nhắc đến đại sự kiện đã, và hiện vẫn, khiến hàng tỷ người khốn đốn, lâm vào cảnh bần hàn suốt thời gian qua.

Nỗi buồn về một giai đoạn sóng gió

Thông qua chi tiết sao chổi va chạm Trái Đất được sử dụng như hình ảnh ẩn dụ, đạo diễn Adam Mckay phơi bày hàng loạt kiểu phản ứng khác nhau của nhân loại khi phải đối diện với chủng virus SARS-CoV-2. Nếu nhìn lại tình hình thế giới, khán giả dễ dàng nhận thấy chuỗi tình tiết tưởng chừng phi lý, điên rồ ở Don’t Look Up thực chất không hề xa rời thực tế.

Năm 2020, khi đại dịch còn ở khởi điểm, một số nguyên thủ từng mạnh miệng xem thường Covid-19, thậm chí dịch bệnh lan rộng bởi loạt quyết sách xử lý sai lầm. Tin giả và thuyết âm mưu bị đăng tải tràn lan trên mạng xã hội. Một số công ty dược, đơn vị phân phối dụng cụ y tế bước vào cuộc đua sản xuất vaccine công nghệ mới, hoặc âm thầm bán khống giá bộ dụng cụ kiểm tra kém chất lượng.

Khi ấy, ý kiến từ giới chuyên gia dịch tễ lại bị chính phủ nhiều nước ngó lơ. Với màn hóa thân ấn tượng, Leonardo DiCaprio đã diễn tả trọn vẹn nỗi đau của những người làm khoa học chân chính. Họ luôn cố gắng đấu tranh vì lẽ phải, nhưng dần trở nên bất lực trước đám đông thờ ơ, ích kỷ.

Thông qua việc mô tả cách các phe phái, tập đoàn tư bản lợi dụng thảm họa để trục lợi cá nhân thay vì nghiêm túc đưa ra kế hoạch ứng phó, Adam McKay thể hiện cái nhìn bi quan về tương lai của nhân loại. Cộng thêm cái kết táo bạo và đoạn after credit gây sốc, vị đạo diễn truyền tải thông điệp đầy chua chát – sự thiếu hiểu biết, thiếu đoàn kết sớm đẩy chúng ta tới bờ vực diệt vong.

Adam McKay thể hiện cái nhìn bi quan về tương lai nhân loại trong Don’t Look Up.

Chưa hoàn hảo nhưng đúng thời điểm

Trong mắt một số người hâm mộ của phim hàn lâm, Don’t Look Up cho thấy sự thua kém rõ rệt khi so sánh với The Big Short và Vice về độ thâm thúy. Màu sắc chế giễu ở hai tác phẩm trên không những khiến khán giả vừa bật cười, vừa suy ngẫm, mà còn khai thác sâu đến tận gốc rễ vấn đề.

Nếu The Big Short khơi dậy cảm giác ức chế, hãi hùng nhờ vạch trần nguyên nhân châm ngòi cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008, Vice lại đặt ra câu hỏi lý thú xoay quanh vị phó tổng thống quyền lực nhất lịch sử Mỹ.

Don’t Look Up không có được sự sắc bén ấy. Những chi tiết trào phúng, gây cười xuyên suốt câu chuyện chỉ mới chạm ngưỡng “cưỡi ngựa xem hoa”, diễn tả “bề nổi của tảng băng trôi”, chứ chưa đi vào phân tích một khía cạnh nào cụ thể.

Tuy nhiên, chính việc bình dân hóa phong cách châm biếm, kết hợp cùng thời điểm ra mắt hợp lý, đã giúp bộ phim ghi điểm trong mắt khán giả đại chúng. Tác phẩm không đòi hỏi người xem phải am tường tình hình kinh tế, chính trị thập niên 2000 hay hiểu biết hàng tá thuật ngữ chuyên môn. Ngược lại, hành trình của hai thầy trò Randall chỉ đề cập tới những thứ gần gũi với đời sống thường ngày, điển hình đại dịch Covid-19, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2020, sự chi phối ngày càng rõ rệt từ phương tiện mạng xã hội và tập đoàn công nghệ…

Trên hết, tác phẩm đã đánh “trúng tim đen” của hầu hết khán giả khi xoáy sâu vào cảm giác bế tắc, bất mãn sau hơn một năm trời bị giam cầm bởi đại dịch.

Lên sóng dịp cuối năm 2021, đứa con tinh thần của Adam McKay tựa như chương trình Táo Quân phiên bản quốc tế. Sở hữu nội dung dí dỏm, dễ hiểu nhưng vẫn đủ thâm thúy, kết hợp cùng dàn diễn viên toàn sao hạng A, Don’t Look Up đóng vai trò như bộ phim giúp khán giả giải tỏa áp lực trong cuộc sống.

Thời điểm phát hành hợp lý của Don’t Look Up giúp bộ phim ghi điểm trong mắt khán giả.

Trailer Don’t Look Up

'Don't Look Up' - Leonardo DiCaprio bụng phệ giải cứu thế giới

Bộ phim quy tụ những gương mặt hàng đầu tại Hollywood đã tổng kết một cách hài hước và sâu cay vấn đề của nước Mỹ nói riêng và thế giới nói chung trong những năm qua.

Đạo diễn: Adam McKay

Thể loại: Hài kịch, khoa học viễn tưởng, chính kịch

Diễn viên: Jennifer Lawrence, Leonardo DiCaprio, Meryl Streep

Hồi tháng 10/2020, Netflix từng khiến thế giới trầm trồ khi đầu tư sản xuất một dự án phim truyện với sự góp mặt của dàn diễn viên gồm Jennifer Lawrence, Leonardo DiCaprio, Meryl Streep, Cate Blanchett, Jonah Hill, Timothée Chalamet, Ariana Grande... Nói cách khác, những ngôi sao sáng nhất nhì bầu trời kinh đô điện ảnh thế giới đều quy tụ trong bộ phim giả tưởng nói về mối đe dọa đến từ ngoài vũ trụ.

Don't Look Up vẽ ra một thế giới giả tưởng nơi con người chẳng chóng thì chầy sẽ nối gót loài khủng long - tuyệt chủng sau khi một thiên thạch khổng lồ đâm xuống Trái Đất. Thông qua bộ phim, đạo diễn Adam McKay - chủ nhân tượng vàng Oscar 2016 cho Kịch bản chuyển thể xuất sắc - dường như đang thét vào mặt khán giả, cảnh báo với họ về mối nguy đã đến nơi chân trời. Anh có thể là nhà tiên tri, có thể là chú bé chăn cừu.

Phát hành trên nền tảng Netflix từ 24/12, Don't Look Up nhanh chóng chia cộng đồng khán giả và giới phê bình thành hai nửa. Kết quả này không gây bất ngờ. Bộ phim không phải cánh cửa đưa người xem thoát khỏi thế giới hiện thực. Nó khiến người xem thêm nhức đầu vì tình trạng quá nhiều vấn đề nhưng quá ít giải pháp mà thế giới đang trải qua. "Chia rẽ", "phân cực", "bất đồng" ngay từ đầu đã là các từ khóa gắn liền với bộ phim. Khán giả có thể thích, có thể ghét Don't Look Up, nhưng không ai buông nhận xét "Ôi cái thứ phim ảnh bốc phét".

"Thìa đường giúp nuốt trôi thuốc đắng"

Bộ phim bắt đầu vào một tối nọ, tại đài thiên văn của Đại học Michigan, cô sinh viên Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence) đã phát hiện một sao chổi mới. Nhưng niềm vui ngắn chẳng tày gang khi Kate và giảng viên của cô, giáo sư Randall Mindy (Leonardo DiCaprio), phát hiện ngôi sao chổi quý hóa - giờ đã được đặt theo tên Dibiasky - đang lao phăm phăm về phía Trái Đất.

Theo tính toán của họ, khối khoáng thạch vũ trụ to bằng đỉnh Everest sẽ va chạm với bề mặt Trái Đất sau hơn 6 tháng. Đó là sự kiện mang tính diệt chủng. Không sinh vật nào có thể sống sót sau thảm họa ấy. Hồn vía lên mây, hai thầy trò tìm cách cảnh báo các cơ quan đầu não Chính phủ về thảm họa trên.

89/202 bình luận từ các cây bút phê bình của Rotten Tomatoes chê phim. Don't Look Up nhận 14/46 nhận xét tích cực và 26/46 trung lập từ các chuyên gia trên Metacritic. 77% khán giả từ Rotten Tomatoes thích phim, con số là 82/153 trên Metacritic.

Cho đến lúc này, Don't Look Up và Armageddon (1998) vẫn đang đi chung một con đường. Sau khi công bố khám phá chết người, Kate, Randall cùng giáo sư Oglethorpe (Rob Morgan) từ NASA được đưa thẳng đến trước cửa văn phòng Tổng thống Orlean (Meryl Streep). Tại đây, hai thầy trò Dibiasky đối mặt một vấn đề mới, nghiêm trọng hơn bội phần, chính là việc chẳng ai quan tâm đến tảng thiên thạch.

Càng cố cảnh báo nhân loại về kết cục chết chóc, Kate và Randall càng cay đắng nhận ra họ đang tự biến mình thành trò hề trước truyền thông và cư dân mạng. Chiến dịch "truyền thông" về hiểm họa thiên thạch đưa hai thầy trò từ văn phòng tổng thống tới tòa soạn báo, xoay qua chương trình bản tin sáng và sau cùng, một điểm rơi vô định.

Chỉ trong 138 phút, Don't Look Up liên tục đưa khán giả (và các nhân vật) từ tuyệt vọng tới hy vọng và ngược lại. Phim cùng lúc chỉ trích sự hào nhoáng giả tạo của truyền thông, lòng tham của các tập đoàn kinh tế tư bản, sự mù quáng của đám đông hay cảm giác nhỏ bé, bất lực của những người thực sự hiểu chuyện gì đang xảy ra...

Quá nhiều vấn đề cùng lúc xuất hiện khiến không ít người hoài nghi đạo diễn quá ôm đồm. Mỗi yếu tố được kể tên bên trên đều kết nối chặt chẽ với những cái còn lại. Chúng tựa bảng màu cơ bản trong bức tranh bi kịch của con người trong xã hội đương đại - không thể thêm bớt.

Phim quy tụ dàn tài tử, minh tinh Hollywood đồ sộ.

Trong khuôn khổ một bộ phim với kết cấu ba hồi, Don't Look Up khó lòng thỏa mãn khán giả khi không ngừng vẽ thêm mâu thuẫn thay vì bận tâm tìm cách giải quyết một cách êm đẹp và trọn vẹn các tồn tại sẵn có. Don't Look Up đã có câu hỏi cho phần lớn vấn đề được đặt ra trong phim, đôi khi câu trả lời ấy lại là tung ra một vấn đề khác, chỉ là mỗi khán giả cảm thấy mình bị thuyết phục đến đâu.

Giải quyết một vấn đề đã có trước bằng cách tạo ra thêm nhiều vấn đề khác chưa bao giờ là lựa chọn thông minh. Nhưng đó là chiêu đánh lạc hướng hiệu quả - một "thìa đường giúp nuốt trôi thuốc đắng", một chiếc bánh vẽ ngon lành dụ dỗ hàng triệu người hân hoan lao đầu vào chỗ chết. Khi nói về việc này, rõ ràng ta không chỉ nói về Tổng thống Orlean và nội các của bà trên màn ảnh.

Diễn xuất ấn tượng của dàn tài tử, minh tinh

Cốt truyện Don't Look Up có sự xuất hiện của dàn nhân vật đồ sộ - tựa những viên chocolate trong chiếc hộp cuộc đời của Forrest Gump. Ngay cả khi cốt truyện Don't Look Up khiến nhiều khán giả thất vọng, họ cũng khó có thể phủ nhận tài diễn xuất "nói ít hiểu nhiều" của dàn tài tử, minh tinh. Trong đó, ấn tượng hơn cả chính là hai nhân vật Mindy của Leonardo DiCaprio và Tổng thống Orlean qua diễn xuất của Meryl Streep.

Randal và Kate là những nhà khoa học có tâm và có tài. Nhưng bên ngoài cánh cửa phòng nghiên cứu, họ lại chẳng khác gì những đứa trẻ lên ba, luôn bị người đối diện ném cho cái nhìn thương hại. Với Randal, Leonardo DiCaprio đã hóa thân thành một ông chú trung niên mong manh yếu đuối, luôn ở tình trạng bất an và sẵn sàng phát hoảng mỗi khi căng thẳng.

Tính cách và trạng thái tâm lý của anh bộc lộ rõ rệt qua ngữ điệu trong từng câu nói. Đầu phim, anh luôn nói bằng giọng nói thấp mỏng, bị hụt hơi và run nhẹ giữa các từ. Khoảnh khắc Mindy ăn nói gãy gọn, thậm chí lớn tiếng bày tỏ sự bất mãn của mình, ta biết anh đã từ số 0 tròn trĩnh trở thành một người anh hùng.

Don't Look Up dành thời lượng đáng kể để châm biếm Chính phủ Mỹ chạy theo lợi ich kinh tế thay vì tập trung vào quyền lợi của người dân.

Về phần Maryl Streep, minh tinh khiến nhân vật Orlean trở nên thật khó chịu đựng nổi từ trong ra ngoài. Mọi thứ thuộc về nữ tổng thống đều khoa trương: Những bộ trang phục màu đỏ chói gắt, cặp kính mắt mèo quá khổ, mái tóc chải chuốt cầu kỳ, lối hút thuốc và nhả khói đầy cường điệu...

Nếu ngoại hình nhân vật nhấn mạnh ấn tượng về một alpha woman luôn làm chủ tình huống, thì lối nói năng dông dài của bà, cùng vẻ mặt háo hức ngốc nghếch mỗi khi nghe Isherwell thao thao bất tuyệt lại mang đến ấn tượng trái ngược. Đặc biệt, chi tiết Orlean châm thuốc hút khi đứng ngay cạnh thùng nguyên liệu dễ cháy đã giết chết mọi hy vọng của người xem vào bà. Người nắm trong tay vận mệnh của nước Mỹ hóa ra chỉ là bà già tóc vàng hoe tham lam và ngạo mạn.

Nước Mỹ 2020

Chiến dịch tuyên truyền, kêu gọi mọi người nhận thức đúng đắn và phản ứng kịp thời với thảm họa thiên thạch sắp đâm vào Trái Đất của thầy trò Mindy chính là vở hài kịch lấy cảm hứng từ nước Mỹ 2020. Bộ phim tựa phiên bản Táo Quân 2020 do Hollywood sản xuất, nếu họ thực sự nghĩ đến kiểu format chương trình này.

Kate và Mindy muốn cảnh báo thế giời về hiểm họa thiên thạch. Thái độ thờ ơ của Orlean cùng giới truyền thông không phải khó khăn duy nhất họ gặp phải. Mindy nhận ra thứ mình phải đối mặt, ngay từ đầu đã không phải nội các mà là một xã hội bị phân hóa sâu sắc bởi quan điểm chính trị, thuyết âm mưu, sự hoài nghi, cảm giác bi quan...

Khó khăn không nằm ở việc tìm câu trả lời cho câu hỏi "Làm thế nào để ngăn chặn thiên thạch?" mà là phát hiện ra đây đó vẫn có những băn khoăn "Thiên thạch có thật hay không?". Câu hỏi này không thể hiện hoài nghi, nó là sự phủ nhận. Loài người có thể đi xa đến đâu khi họ còn chẳng thể thống nhất quan điểm về một vấn đề cơ bản nhất?

Mindy kêu gọi mọi người hãy nhìn lên trời (Look up). Ở đó, họ sẽ thấy ngôi sao chổi/tảng thiên thạch đang nhanh chóng tiến vào khí quyển Trái Đất. Đó là thực tế khách quan không thể thay đổi, là cái chết đang đếm ngược từng ngày.

Don't Look Up đã nhận ba đề cử Quả cầu Vàng 2022 cho nữ chính Jennifer Lawrence, nam chính Leonardo DiCaprio và đạo diễn Adam McKay.

Nhưng phía Orlean, đã dùng câu "Đừng nhìn lên" (Don't Look Up) để phủ nhận quan điểm của Mindy. Trớ trêu thay, bằng thông điệp "Don't Look Up", Orlean đã tự lật tẩy mình. "Look Up" không chỉ có nghĩa là nhìn lên, nó còn mang hàm nghĩa "mọi sự sẽ trở nên tốt đẹp". Đó đáng lẽ phải là cái đích mà cả thế giới phải hướng đến.

Don't Look Up được thiết kế để trở thành một bộ phim hài kịch. Nhưng cái cách bộ phim chọc cười khán giả cũng khiến họ cùng lúc muốn rơi nước mắt. Xuyên suốt tác phẩm, ta đã có nhiều hơn một ví dụ nực cười và kinh hoàng khi chính trị gia và doanh nhân muốn làm thay công việc của các nhà khoa học.

Trong một phân cảnh khác, để nội bộ gia đình khỏi lục đục vì quan điểm chính trị đối lập, nhị vị phụ huynh đáng kính nọ đã từ mặt người con đang chìm dưới đáy sâu tuyệt vọng của mình. Don't Look Up cũng cười nhạo mô-típ người anh hùng nước Mỹ thường được ca ngợi. Sau cùng, đó chỉ là một lão già với biểu hiện nam tính độc hại.

Sau cùng, Don't Look Up có thể được nhìn nhận như tác phẩm kêu gọi loài người sống có trách nhiệm hơn với cộng đồng và Trái Đất. Nhưng chỉ trong chớp mắt, nó có thể trở thành vở bi hài kịch châm biếm đầy màu sắc chính trị. Lựa chọn góc nhìn nào và thái độ, hành động ra sao, hóa ra lại là vấn đề của chính khán giả.

Trailer Don't Look Up

Leonardo DiCaprio tái xuất "bụng phệ" trong phim mới siêu lạ mà netizen vẫn phát cuồng, khen tới tấp vì chủ đề tận thế quá "thâm hiểm"! Khán giả Việt Nam đã có nhiều cảm xúc ấn tượng sau khi xem Don't Look Up - bom tấn mới nhất của Leonardo DiCaprio. Sau khi công chiếu trên Netflix vào đúng dịp Giáng sinh, phim điện ảnh Don't Look Up (Đừng Nhìn Lên) đã nhận về hàng loạt lời khen tích cực. Nhất là khi bàn về kịch bản chất lượng...