Cái chết thảm khốc của Gaddafi liệu có bị ‘chìm xuồng’?

Tròn 3 tháng đã trôi qua kể từ hôm 20/10/2011, ngày cả thế giới bàng hoàng nhìn thi thể Gaddafi bị đám đông giẫm đạp trong cơn cuồng nộ. Vừa đủ để những Syria, Iran, Bắc Triều Tiên và hàng loạt sự kiện nóng bỏng khác vùi lấp “vua của các vua” Châu Phi một thời vào quên lãng.
Nhưng với những người con của Gaddafi, nỗi đau đó vẫn luôn là hiện tại, và họ vẫn đang không ngừng đấu tranh đòi lại công lý cho cha mình. Dưới đây là cuộc trò chuyện giữa luật sư người Israel Nick Kaufman, đại diện pháp lý của cô tiểu thư Libya Aisha Gaddafi với RussiaToday.

RT: Vì sao ông nhận lời tham gia vụ kiện của Aisha Gaddafi?

Nick Kaufman: Tiểu thư Aisha có đơn khiếu nại hợp pháp. Cha của cô đã bị ám sát, bị giết một cách tàn bạo và cả thế giới đã chứng kiến điều đó.

Công tố viên của Tòa Hình sự Quốc tế có nghĩa vụ điều tra tất cả những khía cạnh của cuộc xung đột mà Hội đồng Bảo an đã chuyển cho họ, trong đó, tất nhiên bao gồm cả cái chết của Gaddafi. Đặc biệt là khi chính họ đã tuyên bố đây là một tội ác chiến tranh.

Vụ việc lúc này ra sao?

Tại thời điểm hiện tại, tôi đã viết một bức thư cho công tố viên để hỏi ông ta có ý định điều tra vụ việc này hay không. Câu trả lời của họ là: Chúng tôi đang quan sát và dành cho nhà cầm quyền Libya 5 tháng để xử lý vụ việc này và sẽ gửi báo cáo tiếp theo lên Hội đồng Bảo an.

Tôi cho rằng ở đây đã có sự trì hoãn một cách quá đáng. Trong một cuộc điều tra phức tạp như thế này, cần phải khám xét hiện trường, thực hiện phân tích pháp y, giám định vết đạn, điều tra khách quan từ nhân chứng. Tất cả những điều đó đều đòi hỏi phải được thực hiện ngay, chứ không phải là để đó và chờ đợi suốt 5 tháng trời.

Ông có cách nào để đẩy nhanh tốc độ điều tra không?

Tôi chỉ có thể tiếp tục “quấy rầy” công tố viên bằng các văn bản và chờ xem họ sẽ phản ứng thế nào. Bản thân Aisha cũng đã gửi đơn yêu cầu xác nhận tình trạng nạn nhân. Trong những tình huống cụ thể, cô ấy cũng có các quyền tố tụng của mình. Tôi đang tìm kiểm cơ sở pháp lý cho phép cô khởi kiện tại tòa để đẩy nhanh quá trình điều tra.

Vì sao ICC lại miễn cưỡng đến thế trong việc điều tra?

Nguyên tắc cơ bản của ICC là “quy tắc bổ sung”, có nghĩa là trong trường hợp các cơ quan điều tra trong nước có khả năng thực hiện nhiệm vụ thì họ sẽ ưu tiên khả năng đó. Tuy nhiên, trong tình huống này, chúng tôi không tin rằng các nhà chức trách Libya có đủ ý chí và năng lực để làm việc này, và đó là lí do mà chúng tôi phải kêu gọi ICC tiến hành điều tra ngay tức khắc.

Ông tương tác với Aisha như thế nào?

Tôi trao đổi với cô ấy hàng ngày, mặc dù tình hình hiện tại của cô khá phức tạp. Các hoạt động của cô không được hoàn toàn tự do. Mặt khác, cô phải chịu ơn các nhà chức trách Algeria vì đã dành cho cô một số hình thức bảo hộ nhân đạo. Cô bị tổn thương sâu sắc sau cái chết của cha và anh trai Mutassim, những người đã bị giết một cách tàn bạo và phơi bày cho cả thế giới xem qua các đoạn video.

Cô ấy có theo dõi những gì đang xảy ra với anh trai Saif al-Islam của mình không?

Tất nhiên, vì nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến cô. Cô thực sự bất bình vì Saif al-Islam chưa được đưa ra xét xử hợp pháp và mong chờ điều đó xảy ra trong tương lai gần. Cho đến giờ, chưa một nhà chức trách Libya nào đưa ra kế hoạch cụ thể về việc đưa Saif ra truy tố một cách công bằng và hợp pháp.

Ông có nghĩ Saif al-Islam sẽ được xét xử công bằng ở Libya?

Đó là một vấn đề rất nhạy cảm. Chẳng có cơ sở gì ở thời điểm hiện tại để tôi có thể tin rằng một phiên tòa công bằng và hiệu quả sẽ được tiến hành ở Libya. Họ cứ liên tiếp che giấu thông tin về tình trạng hiện tại của Saif, rồi viện lí do an ninh để trì hoãn phiên tòa. Tôi cho rằng nếu thực sự rơi vào tình trạng mất an ninh như vậy, sao họ không bàn giao anh ta cho tòa quốc tế?

Cần phải làm gì để tìm đến sự thật, và liệu có thể đạt được nó hay không?

Tất nhiên, chân tướng rồi sẽ được tìm ra. Điều quan trọng là văn phòng kiểm sát viên phải lập tức bắt tay vào điều tra, và phải thừa nhận bằng cả biên bản lẫn nhận thức rằng đó là một tội ác chiến tranh. Chúng ta không nên ngồi đây và giải thích vì sao các cuộc điều tra lại chưa diễn ra. Nó phải được bắt đầu ngay từ khi tội ác diễn ra, và Văn phòng Kiểm sát viên, nơi tập hợp những nhà điều tra giỏi nhất thế giới hoàn toàn có đủ điều kiện để làm việc đó.