Cải biên phim Việt: Cần dung hòa sáng tạo và lịch sử

PV10:21 30/12/2022

Sau 7 phiên tham luận tại ICHCHAA 2022 các nhà nghiên cứu đã có dịp ngồi lại để cùng thảo luận, chia sẻ thêm về vấn đề và giải pháp cho phim cải biên sử Việt.

Dưới con mắt của người nghiên cứu, điều gì khiến các phim điện ảnh Việt lấy đề tài lịch sử hoặc huyền sử chưa được yêu thích bởi số đông công chúng?

- TS. Hoàng Cẩm Giang: Là một người nghiên cứu, giảng dạy văn hóa, tôi đặc biệt yêu thích phim cải biên, chuyển thể từ chất liệu lịch sử Việt Nam.

Tuy nhiên, nhiều phim điện ảnh Việt lấy đề tài lịch sử, huyền sử chưa thực sự được công chúng đón nhận. Trong khi nhà phát hành Việt Nam tích cực nhập phim ngoại, công chúng Việt hào hứng tiếp nhận vô vàn sản phẩm giải trí từ nền công nghiệp Hollywood, truyền hình Trung Quốc, văn hóa manga – anime Nhật hay Hallyu… thì họ cũng mỗi lúc lại xa cách với quá khứ của chính cha ông mình.

Nguyên nhân có thể kể ra rất nhiều.

Nếu theo công thức Hollywood, có thể xem điện ảnh là ngành công nghiệp xa xỉ – đặc biệt với đề tài cổ trang, cổ sử, huyền sử – vốn đòi hỏi một kinh phí khổng lồ. Ở Việt Nam hiện tại gần như chưa có một quy chuẩn hoàn thiện và phần lớn các phim ra rạp đều nhận đầu tư của các đơn vị tư nhân là chính.

Ở khâu kịch bản, chúng ta cũng chưa có sự khai thác các đề tài có tính “đại tự sự” trong lịch sử dân tộc một cách gần gũi và duyên dáng, tạo sự thư giãn, sự xúc động hay tiếng cười cho người xem. Các yếu tố hư cấu và phi hư cấu chưa được kết hợp nhuần nhuyễn, nhất quán với tính cách và nội tâm nhân vật. Lựa chọn diễn viên chưa thực sự cân bằng được 2 yếu tố là độ thành thục, kinh nghiệm trong diễn xuất và khả năng đáp ứng yêu cầu của vai diễn, nhất là trong các phim lịch sử. Ngoài ra, kỹ xảo phim cũng còn nhiều hạn chế…

- Nhà nghiên cứu, họa sĩ Phan Cẩm Thượng: Điện ảnh hay bất kỳ ngành nghệ thuật nào khác, muốn thu hút công chúng thì không thể thiếu ngôi sao.

Thực tế cho thấy, chúng ta không thể tách rời tên tuổi của người nghệ sĩ với thành công của tác phẩm nghệ thuật. Như vậy, muốn phim vừa có giá trị nghệ thuật, vừa thành công về mặt thương mại, điện ảnh Việt Nam cần đầu tư nhiều hơn vào thế hệ diễn viên mới.

Video đang HOT

Có quan điểm cho rằng “làm phim sử là quá sức đối với nền điện ảnh Việt”. Liệu đây có phải là thử thách bất khả thi đối với các nhà làm phim Việt?

- TS. Nguyễn Thị Bích: Người có quan điểm này có lẽ nghĩ rằng phim lịch sử hay phải có những đại cảnh rất tốn kém, phải kể đúng câu chuyện lịch sử. Theo tôi, những thứ đó đúng nhưng chưa đủ để làm nên thành công của phim lịch sử.

Để tạo ra một bộ phim điện ảnh cải biên, đạo diễn gặp rất nhiều khó khăn:

Thứ nhất, việc chuyển từ một loại hình nghệ thuật này sang một loại hình nghệ thuật khác, với những đặc trưng thể loại và ngôn ngữ riêng thường là không dễ dàng. Ví như các độc thoại nội tâm hay kết cấu dòng ý thức – vốn là điểm mạnh của tác phẩm văn chương – nhưng lại rất khó chuyển tải trong phim.

Thứ hai, nếu tác phẩm gốc có khoảng cách xa về mặt thời gian, có khác biệt về văn hóa với khán giả tiềm năng của phim, thì việc cải biên càng trở nên cần thiết. Tuy nhiên, một số khán giả lại so sánh phim với tác phẩm gốc và phản ứng trước sự cải biên của phim, gây khó khăn cho việc làm phim và sai lầm trong việc đánh giá phim. Theo tôi, đạo diễn và người xem phim đều là các độc giả của tác phẩm gốc, mỗi người sẽ có những cách hiểu riêng về tác phẩm nên sự khác biệt trong việc nhìn nhận và khai thác các yếu tố trong tác phẩm hoàn toàn có thể xảy ra.

- TS. Hoàng Cẩm Giang: Lịch sử điện ảnh Việt Nam không thiếu những phim cải biên được công chúng lẫn các nhà phê bình đánh giá cao như Thằng Bờm (1987), Đêm hội Long Trì (1989), Dòng máu anh hùng (2007)… Muốn tiếp nối thành công đó, nhà làm phim cần có sự sáng tạo, linh hoạt trong việc sử dụng chất liệu, dữ kiện, nhân vật lịch sử; xây dựng kịch bản chặt chẽ, giàu sức gợi, có thể kết nối (hoặc chất vấn) với các vấn đề đương đại; những con người và cảnh quan (hư cấu và phi hư cấu) thú vị, có chiều sâu và khả năng tương tác mạnh mẽ.

Với dự án phim điện ảnh huyền sử Trưng Vương (She-Kings), các nhà nghiên cứu nhìn nhận như thế nào?

- ThS. Hoàng Dạ Vũ: Từ khi xem những bộ phim hoạt hình ngắn về các nữ tướng, tôi đã háo hức và tin tưởng vào tiềm năng khả thi, hấp dẫn của dự án này. Tôi tin rằng với sự chuẩn bị, đầu tư công phu, kỹ lưỡng về mọi mặt như kịch bản, diễn xuất, trang phục, âm nhạc… nhất là tâm huyết, tầm nhìn của nhà sản xuất Janet Ngo, dự án phim điện ảnh She-Kings sẽ gặt hái được kết quả xứng đáng.

Tại ICHCHAA 2022, dự án phim điện ảnh huyền sử Trưng Vương (She-Kings) của nhà sản xuất Janet Ngo nhiều lần được nhắc đến.

- TS. Nguyễn Thị Tú Mai: Với tư cách là người nghiên cứu văn hoá cổ trung đại, tôi trân trọng những nghiên cứu của TNA Entertainment đổ ra cho dự án She-Kings. Với tư cách là khán giả, tôi mong chờ được thưởng lãm phim hay, nhất là phim cổ trang hay. Tuy nhiên, từ sử liệu đến tác phẩm nghệ thuật còn có cả một con đường rất dài và chông gai, tôi có tin tưởng nhưng vẫn còn lo lắng, bởi họ đang khai mở một hướng mới trong nền điện ảnh cổ trang Việt Nam.

Hội thảo Quốc tế với chủ đề “Di sản Văn hóa – Lịch sử và Cải biên Nghệ thuật” (ICHCHAA) 2022 được thực hiện với sự cộng tác của Trung tâm ICISE và Hội gặp gỡ Việt Nam, TNA Entertainment, UNESCO, ĐH Văn Lang, là hoạt động nằm trong khuôn khổ dự án She-Kings do TNA Entertainment thực hiện.

Thông qua việc trau dồi, sáng tạo và thưởng thức nghệ thuật, TNA Entertainment mong muốn phát huy sáng kiến và nâng cao thái độ tôn trọng dành cho những tác phẩm cải biên nghệ thuật dựa trên tài nguyên văn hóa – lịch sử của đất nước, tôn vinh các giá trị truyền thống và lưu giữ ký ức văn hóa cho các thế hệ mai sau.

Phim Trung Quốc từng sửa mặt diễn viên đến biến dạng như thế nào?

Việc lạm dụng bộ lọc, phần mềm chỉnh sửa khiến nhiều diễn viên như biến thành người khác trên màn ảnh.

Theo Sohu, Cục Phát thanh, Điện ảnh và Truyền hình Trung Quốc đã tổ chức Hội nghị chuyên đề hồi đầu tháng 7. Trong đó, Phó Cục trưởng Chu Vịnh Lôi yêu cầu các đoàn làm phim truyền hình cổ trang không trang điểm quá đậm và sử dụng nhiều bộ lọc.

Không thể phủ nhận rằng, sự xuất hiện của các bộ lọc trong các sản phẩm điện ảnh cho thấy sự phát triển của công nghệ hậu kỳ. Việc dùng filter (bộ lọc), phần mềm chỉnh sửa đúng cách giúp các nhân vật trong phim có diện mạo chỉn chu, hoàn mỹ.

Tuy nhiên, trang Sohu nhận định, các bộ phim điện ảnh, truyền hình đã quá "lạm dụng" các bộ lọc chỉnh mặt, cà da. Từ phim tình cảm đô thị, phim giả tưởng cổ trang hay một bộ phim tội phạm điều tra tội phạm, khán giả đều có thể bắt gặp khuôn mặt diễn viên trắng sáng, không chút nếp nhăn.

Đơn cử là bộ phim "Tân Bạch Nương Tử Truyền Kỳ" có sự tham gia của "mỹ nhân ngàn năm" Cúc Tịnh Y. Trong phim, Cúc Tịnh Y khiến nhiều người ức chế vì bị chỉnh mặt quá đà, cà da đến "mất mũi", quay cảnh dưới nước nhưng mặt không ướt.

Cúc Tịnh Y xuất hiện với gương mặt đẹp mọi góc độ, lớp trang điểm không bao giờ xê dịch. Ảnh: CMH.

Tương tự, "Yến Vân Đài", "Đông cung", "Đương gia chủ mẫu" cũng bị chỉ trích vì làm mịn da, chỉnh sửa khuôn mặt diễn viên nhẵn bóng, cằm thon mắt to.

Ở "Hộc Châu phu nhân", khán giả cảm giác như nhìn gương mặt Dương Mịch qua làn sương. Trong "Nhất kiến khuynh tâm", mặt Trần Tinh Húc và Trương Tịnh Nghi trắng như phát sáng, biến dạng.

Nhiều cư dân mạng cho rằng, các nhà sản xuất đang chạy theo khuôn mẫu thẩm mĩ, "mỹ nhân cổ trang" phải có mặt nhỏ, môi đầy, mắt to, da trắng sáng và... không có lỗ chân lông.

Những màn chỉnh sửa quá tay khiến mặt diễn viên mờ ảo, biến dạng trên phim Trung. Ảnh: CMH

Nhìn lại bộ phim truyền hình ăn khách nhất năm 2021 "Sơn Hải Thanh", nhan sắc các diễn viên luôn trong tình trạng tơi tả, bù xù, đậm chất cao nguyên. Khán giả ấn tượng và ủng hộ phim vì mỗi nhân vật đều sống động, máu lửa và chân thật.

Hay bộ phim cổ trang "Scarlet Heart" từ hơn 10 năm trước đến hiện tại vẫn không ngừng được khán giả nhắc đến. Khi đó, gương mặt của các diễn viên không được "hoàn hảo", thậm chí có thể thấy rõ cả mụn, chưa kể đến nếp nhăn và quầng thâm.

Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng đến ký ức của khán giả về một bộ phim gắn liền với nhiều thế hệ cũng như các giá trị mà tác phẩm mang lại.

Ngày nay, những bộ lọc hiện đại đã khiến tổng thể bức tranh phim ảnh xứ tỉ dân trở nên buồn tẻ và nhàm chán. Theo Sohu, bộ lọc không phải là "liều thuốc chữa bách bệnh". Kịch bản chắc chắn, kỹ năng diễn xuất sắc nét, tình tiết tinh tế mới là chìa khóa giúp bộ phim thành công, gây tiếng vang.

Lý do loạt sao Hoa ngữ hạng A đột ngột mất hàng trăm tỷ đồng nhưng vẫn phải ngậm ngùi chấp nhận Những năm gần đây, cát-xê đóng phim của sao Hoa ngữ bất ngờ đi xuống, thậm chí là giảm hơn một nửa so với trước đây. Nguyên nhân là bởi ảnh hưởng của dịch Covid-19, loạt công ty sản xuất, nền tảng video khó khăn tài chính và nhất là do quy định 'làm sạch ngành giải trí' của cơ quan chức năng...