Các nhà ngoại giao cảnh báo Afghanistan sụp đổ từ tháng 7-2021

TRẦN PHƯƠNG23:24 20/08/2021

Hơn 20 nhà ngoại giao Mỹ ở Afghanistan đã gửi cảnh báo về Bộ Ngoại giao Mỹ từ tháng 7-2021 về nguy cơ Taliban sẽ chiếm quyền kiểm soát khi lực lượng Mỹ rút khỏi Afghanistan vào cuối tháng 8-2021.

Các tay súng Taliban tuần tra ở Kabul bằng xe quân sự ngày 17-8 – Ảnh: AFP

Ngày 19-8, báo Wall Street Journal dẫn các nguồn tin cho biết bản thông tin nội bộ đề ngày 13-7 đã dùng những từ ngữ mạnh mẽ để mô tả tốc độ đánh chiếm các lãnh thổ của Taliban và sự sụp đổ của lực lượng an ninh Afghanistan.

Các nhà ngoại giao Mỹ cũng đưa ra các đề xuất để giảm thiểu cuộc khủng hoảng và đẩy nhanh việc di tản.

Theo đó, họ hối thúc chính quyền Mỹ bắt đầu di tản trước ngày 1-8, tức trước 1 tháng so với hạn chót rút quân vào 31-8. Thông tin đã được gửi tới Ngoại trưởng Antony Blinken và giám đốc hoạch định chính sách Salman Ahmed.

Thông tin này tiếp tục khơi thêm những tranh cãi về vấn đề rút quân khỏi Afghanistan ở Mỹ đang khiến chính quyền Tổng thống Joe Biden vấp phải nhiều chỉ trích.

Trong phát biểu hồi tháng 7-2021, ông Biden từng nói khả năng Afghanistan sụp đổ là rất thấp với một lực lượng an ninh lớn được Mỹ đào tạo và cung cấp các thiết bị quân sự.

Sau khi Kabul rơi vào tay Taliban ngày 15-8, tổng thống Mỹ cho biết không có cách nào rút quân khỏi Afghanistan mà không gây ra hỗn loạn.

Trong khi đó, Hãng tin Reuters ngày 19-8 tiết lộ chính quyền Mỹ đang cân nhắc không kích để phá hủy các thiết bị quân sự, không cho chúng rơi vào tay Taliban nhưng lo ngại việc này có thể chọc giận Taliban trong khi vẫn đang phải sơ tán công dân ở Kabul.

Nhiều quan chức Mỹ thời gian qua lo ngại số vũ khí hiện đại của Mỹ ở Afghanistan có thể bị dùng để giết hại dân thường, hoặc rơi vào tay các đối thủ như Trung Quốc, Nga.

Video đang HOT

Một đánh giá tình báo mới đây ước tính Taliban hiện đang kiểm soát 2.000 xe chống đạn và khoảng 40 máy bay, bao gồm nhiều chiếc UH-60 Black Hawk, các trực thăng tấn công và máy bay không người lái.

“Chúng ta đã thấy các tay súng Taliban với vũ khí do Mỹ chế tạo mà chúng thu được từ các lực lượng Afghanistan. Điều này đặt ra mối đe dọa đáng kể với Mỹ và các đồng minh” – nghị sĩ Cộng hòa Michael McCaul, thành viên Ủy ban đối ngoại Hạ viện Mỹ, cho biết.

Thách thức với chính quyền mới ở Afghanistan

Khi niềm hân hoan chiến thắng qua đi, các chiến binh Taliban sẽ đối mặt với những thách thức không hề nhỏ để thiết lập trật tự và quản trị một đất nước không còn quân đội Mỹ và đồng minh.

Rất đông người dân tập trung quanh sân bay ở Kabul (Afghanistan) vào ngày 17-8 - Ảnh: Reuters

Dù "phiên bản" Taliban 2021 đã thay đổi với những hình ảnh và tuyên bố có vẻ thân thiện hơn những năm 1996 - 2001, cuộc sống người dân không bị đảo lộn hoàn toàn, song những thách thức và lo lắng về tương lai bất định với người dân Afghanistan vẫn còn phía trước.

Thiếu kinh nghiệm quản trị

Chính quyền mới được hưởng lợi từ việc đất nước Afghanistan không bị tàn phá nhiều trong cuộc xung đột giữa Taliban và chính phủ của cựu tổng thống Ashraf Ghani. Nhưng việc quản trị đất nước đòi hỏi các lãnh đạo của Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan nhiều kỹ năng hơn là việc vận dụng các chiến thuật chính trị và quân sự từ trong các thung lũng và vùng núi.

Từ góc độ thể chế, chính quyền mới có thể gặp nhiều khó khăn khi Taliban không có kinh nghiệm quản trị đất nước. Họ chủ yếu thiên về các hoạt động tôn giáo và chiến đấu chống quân chính phủ trước đây hơn là điều hành kinh tế.

Lần "gần đây nhất" họ quản trị toàn bộ đất nước cũng đã là 20 năm trước, từ 1996 - 2001. Nếu quá khứ là chỉ dấu đáng kể cho tương lai thì kinh nghiệm quản trị quốc gia của Taliban trong khoảng thời gian đó là một Afghanistan mang đầy đủ đặc trưng của quốc gia Hồi giáo cực đoan. Truyền hình, phim ảnh và âm nhạc bị cấm đoán, nữ sinh không được đến trường, phụ nữ không được đi làm và phải mặc kiểu áo choàng phủ kín từ đầu đến chân gọi là burqa.

Ngoài ra, trong khoảng thời gian đó, trước khi Mỹ thực hiện chiến dịch "Tự do bền vững" để lật đổ chính quyền Taliban do chứa chấp tổ chức khủng bố Al-Qaeda, nền kinh tế Afghanistan đã xuống mức rất thấp. Thu nhập bình quân đầu người Afghanistan năm 2001 chỉ là 114 USD/năm, đứng hạng chót trong tổng số 195 quốc gia xếp hạng, giảm so với 170 USD của năm 2000.

Sau đó, nền kinh tế Afghanistan từng tăng trưởng nhanh chóng, đạt khoảng gần 10% trong giai đoạn 2003 - 2012. Đó là nhờ vào sự tăng trưởng nhanh của ngành dịch vụ, hưởng lợi từ viện trợ của các nước phương Tây và nhiều tổ chức quốc tế.

Việc triển khai quân đội đa quốc gia tới Afghanistan năm 2011, vào lúc cao điểm lên tới 130.000 quân và sau đó giảm dần, đã góp phần thúc đẩy nền kinh tế của quốc gia Nam Trung Á này.

Dù bị tham nhũng nhưng viện trợ nước ngoài cũng đã giúp duy trì hệ thống an sinh xã hội cơ bản ở Afghanistan. Khoảng 75% các khoản chi cho dịch vụ công là tiền viện trợ, trong đó chi cho an ninh quốc gia gồm quân đội và cảnh sát chiếm 28% GDP, trong khi mức chi trung bình cho khoản này ở các quốc gia thu nhập thấp khác chỉ chiếm khoảng 3% GDP.

Do đó, một trong những thách thức trước mắt lớn nhất là duy trì nền kinh tế yếu ớt khi hầu hết viện trợ nước ngoài đều đã bị cắt.

Tỉ lệ (%) thay đổi qua các năm từ 2001 - 2021 của những người đồng tình cho rằng việc can thiệp quân sự của Mỹ tại Afghanistan vào tháng 10-2001 là sai lầm - Dữ liệu: ĐỖ DƯƠNG - Nguồn: Gallup - Đồ họa: TUẤN ANH

Thách thức chính danh

Thách thức thứ hai là chính quyền mới không có nhiều tính chính danh sau cuộc lật đổ mang tính bạo lực chính quyền của tổng thống Ashraf Ghani vốn được bầu lên thông qua bầu cử tự do.

Do đó việc thành lập một chính quyền Hồi giáo nhằm mục đích có được tính chính danh từ các lãnh tụ tôn giáo cai trị đất nước sẽ gây nhiều xáo động trong dân chúng.

Những người Afghanistan, nhất là cư dân thành thị và phụ nữ, vốn đã quen với các quyền tự do rộng rãi của một chính phủ thế tục trong 20 năm qua, sẽ không hài lòng. Lịch sử vẫn còn quá mới trong tâm trí họ về thời gian cai trị của chính quyền Taliban từ năm 1996 - 2001 với chính sách Hồi giáo khắc nghiệt.

Thách thức thứ ba là vấn đề xung đột sắc tộc vốn kéo dài hàng thế kỷ ở đất nước đa sắc tộc và đa bộ lạc với nhóm sắc tộc Pashtun đông nhất nhưng chỉ chiếm 42% dân số. Đây cũng là sắc tộc của nhóm Taliban.

Cựu phó tổng thống Amrullah Saleh dưới thời tổng thống Ashraf Ghani và là giám đốc cơ quan an ninh quốc gia dưới thời tổng thống Hamid Karzai (2001 - 2014) đã tuyên bố thành lập lực lượng kháng chiến để chống lại chính quyền mới.

Ông Saleh là người thuộc sắc tộc Tajik từng tham gia Lực lượng phương Bắc chống Taliban của tướng Ahmad Shah Massoud. Chị gái ông Amrulla Saleh đã bị quân Taliban tra tấn đến chết. Điều đáng nói, ông Saleh mới chỉ là một thành viên trong nhóm các sắc tộc Tajik, Uzbek và Hazara vốn có chiều dài lịch sử xung đột với sắc tộc Pashtun.

Ngoài ra, thách thức đến từ cộng đồng quốc tế trong việc công nhận chính quyền mới và nối lại viện trợ cho Afghanistan. Phản ứng của phương Tây với chính quyền mới của Taliban vẫn là câu hỏi lớn.

Mỹ và đồng minh sẽ hợp tác để hướng chính quyền mới thay đổi theo kỳ vọng, hay phương Tây sẽ áp dụng một chính sách nhất quán là không ủng hộ một chính quyền được lập nên không qua bầu cử và cô lập Taliban? Cuộc rút lui không lấy gì làm đẹp đẽ của Mỹ và đồng minh đã khiến Afghanistan trở thành vùng đất đáng quên với chính giới phương Tây.

Khi các nước phương Tây quay lưng cùng với nguồn viện trợ không còn, chính quyền mới của Afghanistan sẽ phải đối mặt với những vấn đề rất cũ của việc quản trị quốc gia: xung đột sắc tộc, lòng dân không yên, nền kinh tế yếu ớt, bộ máy chính quyền quân phiệt và tôn giáo, cũng như sự cô lập từ Mỹ và các quốc gia đồng minh.

Hỗn loạn tiếp diễn ở sân bay Kabul

Tổng thống Joe Biden tuyên bố quân đội Mỹ có thể tiếp tục ở lại Afghanistan sau hạn chót rút quân ngày 31-8 để bảo vệ quá trình sơ tán, trong khi tình hình ở sân bay Kabul vẫn rất hỗn loạn.

"Nếu vẫn còn công dân Mỹ ở Afghanistan, chúng tôi sẽ tiếp tục ở lại cho đến khi giải quyết xong", ông Biden nhấn mạnh trong cuộc phỏng vấn với Đài ABC News ngày 18-8. Nói về quyết định rút quân khỏi Afghanistan gây nhiều tranh cãi, tổng thống Mỹ cho rằng không có cách nào để Mỹ rút khỏi Afghanistan mà không gây hỗn loạn.

Tại Kabul, lực lượng Taliban đã yêu cầu các đám đông xung quanh sân bay giải tán. Sau khi Taliban chiếm thủ đô, nhiều người đã dồn về sân bay tìm đường tháo chạy. Hãng tin Reuters dẫn lời quan chức NATO và Taliban xác nhận 12 người đã thiệt mạng ở sân bay Kabul kể từ ngày 15-8, một số trong đó chết do bị giẫm đạp hoặc bị bắn. Một số nhân chứng nói Taliban đã nổ súng để giải tán đám đông.

Ngày 19-8, Taliban được cho là đã nổ súng vào người biểu tình tại Asadabad, nơi khơi mào phong trào biểu tình phản đối Taliban ở phía đông Afghanistan. Vụ việc khiến một số người thiệt mạng.

Bức hình ám ảnh ở sân bay Afghanistan ngày hỗn loạn Bức ảnh do một nhà báo độc lập chụp lại khiến người ta nghĩ đến cảnh hỗn loạn ở sân bay Kabul khi Taliban vừa giành kiểm soát Afghanistan. Dép và đồ vật vương vãi khắp sân bay Kabul khi hàng nghìn người ào vào sân bay tìm cách sơ tán (Ảnh: Twitter). Một bức ảnh lan truyền chóng mặt trên mạng xã...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Sự cố chấn động điền kinh: VĐV bị đối thủ vụt gậy vào đầu, nghi vỡ hộp sọ02:05

Báo Mỹ: Ông Trump "khó chịu" vì trang phục của ông Zelensky01:28

Ông Trump khen ông Zelensky dũng cảm, không cam kết hỗ trợ lực lượng châu Âu tại Ukraine08:00

Phát sốt đoạn phim ông Trump, ông Netanyahu nhâm nhi cocktail ở bãi biển Gaza08:01

Không chỉ Mỹ, Pháp cũng đàm phán về khoáng sản quan trọng với Ukraine09:14

Xe mất thắng lao xuống rãnh ven đường, ít nhất 18 người thiệt mạng tại Thái Lan01:07

Chi tiết màn tranh cãi "đốt nóng" cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky01:38

Ông Tập Cận Bình nói kinh tế Trung Quốc đang đối mặt nhiều thách thức08:09

Israel vận động Mỹ giữ căn cứ Nga ở Syria?08:52

Ông Trump gợi ý ông Zelensky có thể ra đi vì từ chối thỏa thuận08:44

Ông Trump muốn đàm phán lại biên giới Mỹ - Canada07:42

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Lực lượng an ninh Pakistan vô hiệu hóa những kẻ bắt cóc con tin

09:18:14 13/03/2025

Theo thông tin trước đó, những đối tượng khủng bố đã mặc áo cài bom và ngồi cùng các con tin khiến nỗ lực giải cứu các con tin gặp nhiều khó khăn.

Tổng thống Ukraine nói về phản ứng tiềm năng của Mỹ nếu Nga từ chối ngừng bắn

09:08:10 13/03/2025

Trước đó, theo Ukrinform, một cuộc họp giữa các phái đoàn Mỹ và Ukraine đã diễn ra tại Jeddah (Saudi Arabia) vào ngày 11/3. Hai bên đã đưa ra một tuyên bố chung sau cuộc đàm phán.

Nga không loại trừ Ukraine có thể giữ nguyên biên giới năm 1991

08:54:30 13/03/2025

Tuyên bố của ông Lavrov được đưa ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán tại Jeddah (Saudi Arabia), nơi Mỹ và Ukraine đã đạt thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày vào ngày 11/3 để đổi lấy việc Washington nối lại viện trợ quân sự.

Iran xác nhận đàm phán hạt nhân với Trung Quốc, Nga

08:50:00 13/03/2025

Ngoài ra, ba nước sẽ thảo luận về các vấn quan tâm bao gồm các diễn biến khu vực và quốc tế, các vấn đề liên quan đến hợp tác trong khuôn khổ BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải.

Azerbaijan tạo con đường hòa giải với Nga?

05:15:50 13/03/2025

Sự kiện trên đã châm ngòi cho một loạt cuộc trao đổi gay gắt giữa Baku và Moskva. Tình hình trở nên căng thẳng đến mức Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev được cho là đã từ chối nhận cuộc gọi từ lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov.

Hàn Quốc tôn vinh sự đa dạng văn hóa tại thủ đô Seoul

05:13:40 13/03/2025

Trong sự kiện, các buổi biểu diễn truyền thống từ 12 thành phố hữu nghị của Seoul sẽ diễn ra trên một sân khấu đặc biệt, cùng với buổi lễ khen thưởng ghi nhận những đóng góp của mọi người trong lĩnh vực đa văn hóa.

Meta bị kiện tại Pháp do vấn đề bản quyền

05:05:03 13/03/2025

Ba nhóm gồm nhóm tổ chức xuất bản SNE; nhóm tác giả; nhóm nhạc sĩ SGDL và SNAC đã khiếu nại hành vi của Meta sử dụng hàng loạt tác phẩm có bản quyền mà không được sự cho phép của các tác giả và các nhà xuất bản.

Euro kỹ thuật số trở thành ưu tiên chiến lược của ECB trước động thái từ Mỹ

05:03:07 13/03/2025

Ông đặc biệt lưu ý đến bối cảnh Mỹ quyết định không phát triển một loại tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành, điều có thể ảnh hưởng đến hệ thống tài chính toàn cầu.

Northvolt AB nộp đơn xin phá sản ở Thụy Điển

05:02:30 13/03/2025

Tuyên bố cũng nêu rõ các yếu tố như chi phí vốn tăng, bất ổn địa chính trị, gián đoạn chuỗi cung ứng và những thay đổi về nhu cầu thị trường... đang ảnh hưởng không chỉ đến Northvolt mà còn cả các công ty khác trong ngành sản xuất pin.

Ba Lan bắt giữ đối tượng người Ukraine bị truy nã vì buôn bán nội tạng

04:57:14 13/03/2025

Moskva từng cảnh báo rằng buôn bán nội tạng là một hoạt động tội phạm mang lại lợi nhuận cao tại Ukraine, được thúc đẩy bởi tham nhũng, số lượng lớn nạn nhân tiềm năng và nhu cầu từ các khách hàng tại Liên minh châu Âu.

Trung Quốc, EU cảnh đáp trả mức thuế thép của Mỹ

04:55:42 13/03/2025

Trong phản ứng của mình, Trung Quốc, nhà sản xuất thép hàng đầu thế giới - dù không phải là nước xuất khẩu sản phẩm chính sang Mỹ - cũng tuyên bố tất cả các biện pháp cần thiết để đáp trả.

Cách các nước ứng phó sau khi Mỹ giải thể USAID

04:46:27 13/03/2025

Bà Florence Riako Anam, đồng Giám đốc điều hành của Mạng lưới toàn cầu những người sống chung với HIV, cho biết nhiều quốc gia nhận hỗ trợ đã và đang xây dựng lộ trình để kiểm soát chặt chẽ hơn công tác phòng chống HIV ở trong nước.