Các nhà ngoại giao cảnh báo Afghanistan sụp đổ từ tháng 7-2021

TRẦN PHƯƠNG23:24 20/08/2021

Hơn 20 nhà ngoại giao Mỹ ở Afghanistan đã gửi cảnh báo về Bộ Ngoại giao Mỹ từ tháng 7-2021 về nguy cơ Taliban sẽ chiếm quyền kiểm soát khi lực lượng Mỹ rút khỏi Afghanistan vào cuối tháng 8-2021.

Các tay súng Taliban tuần tra ở Kabul bằng xe quân sự ngày 17-8 – Ảnh: AFP

Ngày 19-8, báo Wall Street Journal dẫn các nguồn tin cho biết bản thông tin nội bộ đề ngày 13-7 đã dùng những từ ngữ mạnh mẽ để mô tả tốc độ đánh chiếm các lãnh thổ của Taliban và sự sụp đổ của lực lượng an ninh Afghanistan.

Các nhà ngoại giao Mỹ cũng đưa ra các đề xuất để giảm thiểu cuộc khủng hoảng và đẩy nhanh việc di tản.

Theo đó, họ hối thúc chính quyền Mỹ bắt đầu di tản trước ngày 1-8, tức trước 1 tháng so với hạn chót rút quân vào 31-8. Thông tin đã được gửi tới Ngoại trưởng Antony Blinken và giám đốc hoạch định chính sách Salman Ahmed.

Thông tin này tiếp tục khơi thêm những tranh cãi về vấn đề rút quân khỏi Afghanistan ở Mỹ đang khiến chính quyền Tổng thống Joe Biden vấp phải nhiều chỉ trích.

Trong phát biểu hồi tháng 7-2021, ông Biden từng nói khả năng Afghanistan sụp đổ là rất thấp với một lực lượng an ninh lớn được Mỹ đào tạo và cung cấp các thiết bị quân sự.

Sau khi Kabul rơi vào tay Taliban ngày 15-8, tổng thống Mỹ cho biết không có cách nào rút quân khỏi Afghanistan mà không gây ra hỗn loạn.

Trong khi đó, Hãng tin Reuters ngày 19-8 tiết lộ chính quyền Mỹ đang cân nhắc không kích để phá hủy các thiết bị quân sự, không cho chúng rơi vào tay Taliban nhưng lo ngại việc này có thể chọc giận Taliban trong khi vẫn đang phải sơ tán công dân ở Kabul.

Nhiều quan chức Mỹ thời gian qua lo ngại số vũ khí hiện đại của Mỹ ở Afghanistan có thể bị dùng để giết hại dân thường, hoặc rơi vào tay các đối thủ như Trung Quốc, Nga.

Video đang HOT

Một đánh giá tình báo mới đây ước tính Taliban hiện đang kiểm soát 2.000 xe chống đạn và khoảng 40 máy bay, bao gồm nhiều chiếc UH-60 Black Hawk, các trực thăng tấn công và máy bay không người lái.

“Chúng ta đã thấy các tay súng Taliban với vũ khí do Mỹ chế tạo mà chúng thu được từ các lực lượng Afghanistan. Điều này đặt ra mối đe dọa đáng kể với Mỹ và các đồng minh” – nghị sĩ Cộng hòa Michael McCaul, thành viên Ủy ban đối ngoại Hạ viện Mỹ, cho biết.

Thách thức với chính quyền mới ở Afghanistan

Khi niềm hân hoan chiến thắng qua đi, các chiến binh Taliban sẽ đối mặt với những thách thức không hề nhỏ để thiết lập trật tự và quản trị một đất nước không còn quân đội Mỹ và đồng minh.

Rất đông người dân tập trung quanh sân bay ở Kabul (Afghanistan) vào ngày 17-8 - Ảnh: Reuters

Dù "phiên bản" Taliban 2021 đã thay đổi với những hình ảnh và tuyên bố có vẻ thân thiện hơn những năm 1996 - 2001, cuộc sống người dân không bị đảo lộn hoàn toàn, song những thách thức và lo lắng về tương lai bất định với người dân Afghanistan vẫn còn phía trước.

Thiếu kinh nghiệm quản trị

Chính quyền mới được hưởng lợi từ việc đất nước Afghanistan không bị tàn phá nhiều trong cuộc xung đột giữa Taliban và chính phủ của cựu tổng thống Ashraf Ghani. Nhưng việc quản trị đất nước đòi hỏi các lãnh đạo của Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan nhiều kỹ năng hơn là việc vận dụng các chiến thuật chính trị và quân sự từ trong các thung lũng và vùng núi.

Từ góc độ thể chế, chính quyền mới có thể gặp nhiều khó khăn khi Taliban không có kinh nghiệm quản trị đất nước. Họ chủ yếu thiên về các hoạt động tôn giáo và chiến đấu chống quân chính phủ trước đây hơn là điều hành kinh tế.

Lần "gần đây nhất" họ quản trị toàn bộ đất nước cũng đã là 20 năm trước, từ 1996 - 2001. Nếu quá khứ là chỉ dấu đáng kể cho tương lai thì kinh nghiệm quản trị quốc gia của Taliban trong khoảng thời gian đó là một Afghanistan mang đầy đủ đặc trưng của quốc gia Hồi giáo cực đoan. Truyền hình, phim ảnh và âm nhạc bị cấm đoán, nữ sinh không được đến trường, phụ nữ không được đi làm và phải mặc kiểu áo choàng phủ kín từ đầu đến chân gọi là burqa.

Ngoài ra, trong khoảng thời gian đó, trước khi Mỹ thực hiện chiến dịch "Tự do bền vững" để lật đổ chính quyền Taliban do chứa chấp tổ chức khủng bố Al-Qaeda, nền kinh tế Afghanistan đã xuống mức rất thấp. Thu nhập bình quân đầu người Afghanistan năm 2001 chỉ là 114 USD/năm, đứng hạng chót trong tổng số 195 quốc gia xếp hạng, giảm so với 170 USD của năm 2000.

Sau đó, nền kinh tế Afghanistan từng tăng trưởng nhanh chóng, đạt khoảng gần 10% trong giai đoạn 2003 - 2012. Đó là nhờ vào sự tăng trưởng nhanh của ngành dịch vụ, hưởng lợi từ viện trợ của các nước phương Tây và nhiều tổ chức quốc tế.

Việc triển khai quân đội đa quốc gia tới Afghanistan năm 2011, vào lúc cao điểm lên tới 130.000 quân và sau đó giảm dần, đã góp phần thúc đẩy nền kinh tế của quốc gia Nam Trung Á này.

Dù bị tham nhũng nhưng viện trợ nước ngoài cũng đã giúp duy trì hệ thống an sinh xã hội cơ bản ở Afghanistan. Khoảng 75% các khoản chi cho dịch vụ công là tiền viện trợ, trong đó chi cho an ninh quốc gia gồm quân đội và cảnh sát chiếm 28% GDP, trong khi mức chi trung bình cho khoản này ở các quốc gia thu nhập thấp khác chỉ chiếm khoảng 3% GDP.

Do đó, một trong những thách thức trước mắt lớn nhất là duy trì nền kinh tế yếu ớt khi hầu hết viện trợ nước ngoài đều đã bị cắt.

Tỉ lệ (%) thay đổi qua các năm từ 2001 - 2021 của những người đồng tình cho rằng việc can thiệp quân sự của Mỹ tại Afghanistan vào tháng 10-2001 là sai lầm - Dữ liệu: ĐỖ DƯƠNG - Nguồn: Gallup - Đồ họa: TUẤN ANH

Thách thức chính danh

Thách thức thứ hai là chính quyền mới không có nhiều tính chính danh sau cuộc lật đổ mang tính bạo lực chính quyền của tổng thống Ashraf Ghani vốn được bầu lên thông qua bầu cử tự do.

Do đó việc thành lập một chính quyền Hồi giáo nhằm mục đích có được tính chính danh từ các lãnh tụ tôn giáo cai trị đất nước sẽ gây nhiều xáo động trong dân chúng.

Những người Afghanistan, nhất là cư dân thành thị và phụ nữ, vốn đã quen với các quyền tự do rộng rãi của một chính phủ thế tục trong 20 năm qua, sẽ không hài lòng. Lịch sử vẫn còn quá mới trong tâm trí họ về thời gian cai trị của chính quyền Taliban từ năm 1996 - 2001 với chính sách Hồi giáo khắc nghiệt.

Thách thức thứ ba là vấn đề xung đột sắc tộc vốn kéo dài hàng thế kỷ ở đất nước đa sắc tộc và đa bộ lạc với nhóm sắc tộc Pashtun đông nhất nhưng chỉ chiếm 42% dân số. Đây cũng là sắc tộc của nhóm Taliban.

Cựu phó tổng thống Amrullah Saleh dưới thời tổng thống Ashraf Ghani và là giám đốc cơ quan an ninh quốc gia dưới thời tổng thống Hamid Karzai (2001 - 2014) đã tuyên bố thành lập lực lượng kháng chiến để chống lại chính quyền mới.

Ông Saleh là người thuộc sắc tộc Tajik từng tham gia Lực lượng phương Bắc chống Taliban của tướng Ahmad Shah Massoud. Chị gái ông Amrulla Saleh đã bị quân Taliban tra tấn đến chết. Điều đáng nói, ông Saleh mới chỉ là một thành viên trong nhóm các sắc tộc Tajik, Uzbek và Hazara vốn có chiều dài lịch sử xung đột với sắc tộc Pashtun.

Ngoài ra, thách thức đến từ cộng đồng quốc tế trong việc công nhận chính quyền mới và nối lại viện trợ cho Afghanistan. Phản ứng của phương Tây với chính quyền mới của Taliban vẫn là câu hỏi lớn.

Mỹ và đồng minh sẽ hợp tác để hướng chính quyền mới thay đổi theo kỳ vọng, hay phương Tây sẽ áp dụng một chính sách nhất quán là không ủng hộ một chính quyền được lập nên không qua bầu cử và cô lập Taliban? Cuộc rút lui không lấy gì làm đẹp đẽ của Mỹ và đồng minh đã khiến Afghanistan trở thành vùng đất đáng quên với chính giới phương Tây.

Khi các nước phương Tây quay lưng cùng với nguồn viện trợ không còn, chính quyền mới của Afghanistan sẽ phải đối mặt với những vấn đề rất cũ của việc quản trị quốc gia: xung đột sắc tộc, lòng dân không yên, nền kinh tế yếu ớt, bộ máy chính quyền quân phiệt và tôn giáo, cũng như sự cô lập từ Mỹ và các quốc gia đồng minh.

Hỗn loạn tiếp diễn ở sân bay Kabul

Tổng thống Joe Biden tuyên bố quân đội Mỹ có thể tiếp tục ở lại Afghanistan sau hạn chót rút quân ngày 31-8 để bảo vệ quá trình sơ tán, trong khi tình hình ở sân bay Kabul vẫn rất hỗn loạn.

"Nếu vẫn còn công dân Mỹ ở Afghanistan, chúng tôi sẽ tiếp tục ở lại cho đến khi giải quyết xong", ông Biden nhấn mạnh trong cuộc phỏng vấn với Đài ABC News ngày 18-8. Nói về quyết định rút quân khỏi Afghanistan gây nhiều tranh cãi, tổng thống Mỹ cho rằng không có cách nào để Mỹ rút khỏi Afghanistan mà không gây hỗn loạn.

Tại Kabul, lực lượng Taliban đã yêu cầu các đám đông xung quanh sân bay giải tán. Sau khi Taliban chiếm thủ đô, nhiều người đã dồn về sân bay tìm đường tháo chạy. Hãng tin Reuters dẫn lời quan chức NATO và Taliban xác nhận 12 người đã thiệt mạng ở sân bay Kabul kể từ ngày 15-8, một số trong đó chết do bị giẫm đạp hoặc bị bắn. Một số nhân chứng nói Taliban đã nổ súng để giải tán đám đông.

Ngày 19-8, Taliban được cho là đã nổ súng vào người biểu tình tại Asadabad, nơi khơi mào phong trào biểu tình phản đối Taliban ở phía đông Afghanistan. Vụ việc khiến một số người thiệt mạng.

Bức hình ám ảnh ở sân bay Afghanistan ngày hỗn loạn Bức ảnh do một nhà báo độc lập chụp lại khiến người ta nghĩ đến cảnh hỗn loạn ở sân bay Kabul khi Taliban vừa giành kiểm soát Afghanistan. Dép và đồ vật vương vãi khắp sân bay Kabul khi hàng nghìn người ào vào sân bay tìm cách sơ tán (Ảnh: Twitter). Một bức ảnh lan truyền chóng mặt trên mạng xã...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Nội bộ Mỹ mâu thuẫn về Ukraine?08:24

Nga liên lạc với 'lực lượng mạnh nhất' ở Syria14:18

Ông Trump tận dụng cơ hội ông Biden ân xá cho con trai?01:28

Trăn khổng lồ xuất hiện trên đường ngập nước sau trận mưa lớn08:31

Triều Tiên lần đầu lên tiếng về vụ thiết quân luật Hàn Quốc09:01

Nga phóng gần 300 tên lửa và UAV, Ukraine điều F-16 ứng phó?08:24

Mỹ tấn công mục tiêu ở Syria, Iran cân nhắc triển khai quân08:28

Nga tuyên bố chưa thể đàm phán với Ukraine08:20

2024 sẽ trở thành năm nóng nhất lịch sử00:53

Trung Quốc triển khai gần 90 tàu, Đài Loan nâng mức báo động?19:25

Ông Trump nói Canada, Mexico nên thành tiểu bang Mỹ vì đang nhận 'trợ cấp'08:37

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

EU siết chặt quy định về chống ô nhiễm vi nhựa

15:20:21 18/12/2024

Các quốc gia thành viên có thể sử dụng hệ thống cấp phép quốc gia để giám sát việc tuân thủ. Thông tin liên quan đến xử lý hạt nhựa phải được công khai miễn phí.

Báo Ukraine: Lữ đoàn tinh nhuệ của Kiev rối loạn vì 1.000 binh sĩ đào ngũ

15:09:37 18/12/2024

Truyền thông Ukraine tiết lộ về tình trạng đào ngũ ở Lữ đoàn cơ giới 155, đơn vị được huấn luyện ở Pháp và được trang bị hàng loạt vũ khí mạnh.

Nga không đóng băng xung đột, nêu điều kiện đàm phán hòa bình

15:02:33 18/12/2024

Đầu tháng này, ông Trump, ông Zelensky và ông Macron đã gặp nhau tại Paris, nơi 3 nhà lãnh đạo đã tổ chức hội đàm về cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Ukraine ra luật cho phép đa tịch

14:58:49 18/12/2024

Chế độ đa tịch này sẽ không được áp dụng đối với những người có quốc tịch Nga hoặc quốc tịch của nước không công nhận toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của Ukraine.

Cuba tái khẳng định sẵn sàng đối thoại với Mỹ

14:57:19 18/12/2024

Trao đổi với báo giới ngày 17/12, Thứ trưởng Ngoại giao Cuba Carlos Fernández de Cossío khẳng định đây là chính sách nhất quán của La Habana kể từ khi hai nước tái lập quan hệ ngoại giao năm 2014.

San hô cần phải ở gần nhau mới có thể sinh sản thành công

14:52:39 18/12/2024

Theo ông Mumby, công trình nghiên cứu về rạn san hô Great Barrier thông qua chương trình RRAP trong 5 năm qua đang giúp xác định các mục tiêu về mật độ san hô để duy trì một quần thể khỏe mạnh.

Vì sao Tổng thống Nga Putin vẫn im lặng về tình hình Syria?

14:46:14 18/12/2024

Trong cuộc họp với các quan chức quân sự cấp cao Nga hôm thứ hai, Tổng thống Putin không nhắc đến Syria mà chỉ nhấn mạnh tới việc giành chiến thắng ở Ukraine là ưu tiên hàng đầu.

Những 'ngôi nhà tự sát' nằm chênh vênh trên rìa vách đá dựng đứng ở Bolivia

14:42:31 18/12/2024

Trong những tuần gần đây, mưa lớn đã tàn phá thủ đô Bolivia và nhiều khu vực xung quanh, làm tăng nguy cơ sạt lở đất hơn nữa. Song điều đó dường như không làm cư dân của những ngôi nhà này sợ hãi, hầu hết mọi người đều từ chối rời đi.

Ukraine quyết chế tạo hàng nghìn vũ khí "địa ngục" uy hiếp các mục tiêu Nga

14:38:00 18/12/2024

Ukraine đặt mục tiêu sản xuất 3.000 tên lửa lai UAV có khả năng tấn công tầm xa, đe dọa tới các mục tiêu quan trọng trong lãnh thổ Nga, nhằm đáp trả mưa hỏa lực của Moscow.

Ấn Độ lo ngại trước cảnh báo mạnh mẽ từ Tổng thống đắc cử Donald Trump

14:36:16 18/12/2024

Ông Trump coi Ấn Độ là một trong những quốc gia áp thuế cao nhất thế giới, trích dẫn ví dụ về mức thuế lên tới 150% đối với xe máy Harley Davidson, một vấn đề ông từng nêu trong nhiệm kỳ trước.

Thủ đô văn hóa xuyên quốc gia đầu tiên của châu Âu

14:32:02 18/12/2024

Từ xa xưa, hai thị trấn Nova Gorica và Gorizia vốn là một và mang tên Gorizia. Nhưng đến năm 1947, Gorizia tách làm đôi khi Hiệp ước Paris thiết lập biên giới mới của châu Âu, hạn chế việc đi lại giữa Italy và Nam Tư.

Vũ khí "Made in Vietnam" gây bất ngờ tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế 2024

14:27:04 18/12/2024

Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024 đã gây bất ngờ lớn với sự xuất hiện của hàng loạt vũ khí trang bị Made in Vietnam hiện đại, sánh vai cùng các cường quốc.