Các dịch bệnh trong thế kỷ 20, 21 ‘tầm nào’ với COVID-19?
Ngày 1-11, Hãng tin AFP đã có bài viết so sánh giữa đại dịch COVID-19 với các dịch bệnh c.hết chóc khác.
Những con số cụ thể phần nào giúp hình dung được đại dịch COVID-19 có sức tàn phá ghê gớm ra sao.
Ảnh chụp ngày 2-7-2021 cho thấy một phụ nữ suy sụp khi cầu nguyện trước lễ hỏa táng một người thân đã mất vì COVID-19 ở Gauhati, Ấn Độ – Ảnh: AP
Đến nay COVID-19 đã khiến hơn 5 triệu người t.ử v.ong trên toàn cầu (theo cập nhật của trang Worldometers), tồi tệ hơn nhiều so với hầu hết các dịch bệnh do virus khác trong thế kỷ 20 và 21.
Các dịch bệnh thế kỷ 21
Số người t.ử v.ong do COVID-19, gây ra bởi virus SARS-CoV-2, vượt xa các dịch bệnh do virus khác trong thế kỷ 21.
Năm 2009, dịch cúm heo do chủng virus H1N1 đã khiến 18.500 người c.hết (con số chính thức).
Con số này sau đó đã được tạp chí y khoa nổi tiếng The Lancet điều chỉnh thành từ 151.700 – 575.400 người c.hết.
Vào năm 2002-2003, Hội chứng hô hấp cấp tính nặng ( SARS) xuất hiện tại Trung Quốc là bệnh do virus corona đầu tiên gây ra nỗi sợ hãi toàn cầu, nhưng chỉ khiến 774 người t.ử v.ong.
Các dịch cúm
Số ca t.ử v.ong do COVID-19 thường được so sánh với bệnh cúm mùa. Cúm mùa khiến từ 290.000 – 650.000 người t.ử v.ong trong số khoảng 5 triệu ca bệnh nặng mỗi năm trên toàn cầu.
Trong thế kỷ 20, hai đại dịch cúm lớn không theo mùa là cúm châu Á năm 1957 – 1958 và cúm Hong Kong năm 1968 – 1970. Mỗi đại dịch này đã khiến khoảng 1 triệu người c.hết.
Video đang HOT
Đến nay, đại dịch khủng khiếp nhất là dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 – 1919, cũng do một loại virus mới gây ra.
Theo nghiên cứu được công bố vào những năm 2000, trong 3 làn sóng bùng phát liên tiếp, dịch cúm Tây Ban Nha đã khiến từ 50 triệu – 100 triệu người t.ử v.ong. Con số này cao hơn nhiều so với 10 triệu người c.hết trong Thế chiến I.
Các bệnh nhân mắc cúm trong bệnh viện cấp cứu gần Trại Funston ở Kansas, Mỹ năm 1918 – Ảnh: AP
Virus nhiệt đới
Số người c.hết do COVID-19 cao hơn nhiều so với số người c.hết vì sốt xuất huyết do virus Ebola, được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1976.
Đợt bùng phát dịch Ebola lớn gần nhất đã khiến gần 2.300 người c.hết ở CHDC Congo trong khoảng thời gian từ tháng 8-2018 đến tháng 6-2020.
Trong 4 thập niên, các đợt bùng phát dịch Ebola đã cướp đi sinh mạng của khoảng 15.300 người, đều ở châu Phi.
Ebola có tỉ lệ t.ử v.ong cao hơn nhiều so với COVID-19: khoảng 50% số người bị nhiễm bệnh đã t.ử v.ong. Nhưng Ebola ít lây hơn các bệnh do virus khác, vì phần lớn do không lây qua không khí, mà lây qua tiếp xúc trực tiếp và gần.
Các virus nhiệt đới khác như virus gây bệnh sốt xuất huyết có thể gây t.ử v.ong nếu bệnh biến chứng nặng, khiến số người t.ử v.ong thấp hơn so với COVID-19.
Bệnh sốt xuất huyết do muỗi làm trung gian truyền bệnh, khiến khoảng vài nghìn người t.ử v.ong mỗi năm. Chẳng hạn, có 4.032 người t.ử v.ong do sốt xuất huyết vào năm 2015, theo số liệu của WHO.
AIDS và viêm gan
Đến nay HIV/AIDS là đại dịch thời hiện đại gây t.ử v.ong cao nhất, với gần 36,3 triệu người trên thế giới đã c.hết vì nó từ năm 1980. Hiện vẫn chưa có vắc xin phòng ngừa HIV/AIDS hiệu quả, mà chỉ có thuốc kháng retrovirus (có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus HIV).
Virus gây viêm gan B và C chủ yếu lây truyền qua đường m.áu, cũng gây ra số t.ử v.ong cao, khiến hơn 1 triệu người t.ử v.ong mỗi năm, thường là ở các nước nghèo.
Tại sao liều vaccine Pfizer tiêm trẻ 5-11 t.uổi thấp hơn người lớn
Trẻ có hệ miễn dịch mạnh mẽ, đủ sinh lượng lớn kháng thể dù chỉ tiêm lượng nhỏ vaccine, vì vậy các nhà khoa học thử nghiệm liều 10 microgam để giảm tối đa tác dụng phụ.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã cấp phép vaccine Covid-19 của Pfizer, tiêm cho khoảng 28 triệu t.rẻ e.m từ 5 đến 11 t.uổi. Liều dùng cho trẻ lứa t.uổi này là 10 microgam, bằng một phần ba so với người lớn.
Moderna gần đây cũng công bố kết quả ban đầu cho thấy trẻ từ 6 đến 11 t.uổi tiêm nửa liều vaccine của người lớn vẫn hiệu quả.
Nhiều cha mẹ thắc mắc vì sao có sự khác biệt này, liệu trẻ sắp đến 12 t.uổi có nên chờ đợi thêm để tiêm liều bằng người lớn hay không.
Tìm ra liều lượng phù hợp với trẻ nhỏ
Mục tiêu của các thử nghiệm vaccine cho mọi lứa t.uổi là tìm ra liều lượng giúp sản sinh mức kháng nguyên nhỏ nhất, vẫn đủ hiệu quả phòng ngừa Covid-19 mà không để lại tác dụng phụ.
"Vaccine của chúng tôi giúp tối đa hóa phản ứng miễn dịch và không để lại phản ứng phụ", Phó chủ tịch cấp cao của Pfizer, tiến sĩ William Gruber, cho biết.
Liều vaccine không phụ thuộc vào kích thước, cân nặng của đ.ứa t.rẻ. T.rẻ e.m vẫn đang phát triển, hệ miễn dịch sẽ suy yếu theo t.uổi tác. Tiến sĩ Kari Simonsen, người dẫn đầu thử nghiệm vaccine Pfizer tại Bệnh viện Nhi đồng & Trung tâm Y tế ở Omaha, Nebraska, cho biết: "Trẻ em có hệ miễn dịch rất tốt. Trong một số trường hợp, các em có thể tạo ra phản ứng mạnh mẽ chỉ với lượng nhỏ vaccine".
Đối với một số loại vaccine, liều lượng cho người lớn và t.rẻ e.m giống nhau. Những trường hợp khác, như vaccine viêm gan A, người lớn tiêm liều cao hơn.
"Như chúng tôi thường nói trong khoa nhi: t.rẻ e.m không phải người lớn. T.rẻ e.m là trẻ em", tiến sĩ James Versalovic, Bệnh viện Nhi Texas, cho biết. "Cơ thể chúng đang phát triển và có phản ứng khác biệt, chúng ta cần xử lý theo cách khác".
Pfizer đã cân nhắc điều này khi thử nghiệm vaccine ở trẻ từ 5 đến 11 t.uổi.
"Chúng tôi lùi một bước sau khi thử nghiệm ở thiếu niên. Chúng tôi xem xét liều lượng vì nghĩ rằng với liều thấp hơn, các em vẫn có phản ứng miễn dịch tương tự", tiến sĩ Bob Frenck, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Vaccine tại Bệnh viện Nhi đồng Cincinnati, nhận định.
Một b.é g.ái 7 t.uổi được tiêm vaccine Covid-19 của Pfizer trong cuộc thử nghiệm tại Đại học Duke ở thành phố Durham, bang Bắc Carolina, Mỹ, hồi tháng 9. Ảnh: Reuters.
Sau khi thử nghiệm liều 10 microgram, phản ứng miễn dịch ở trẻ tốt tương đương với liều 30 microgram ở người lớn, ít tác dụng phụ hơn. Theo dữ liệu từ thử nghiệm giai đoạn hai và ba mà Pfizer đệ trình vào tháng 9, vaccine hai liều, mỗi liều 10 microgram có hiệu quả 90,7%, ngăn ngừa nhiễm nCoV có triệu chứng ở trẻ 5-11 t.uổi. Với liều dùng trên, phản ứng ớn lạnh và sốt giảm bớt.
Về lý thuyết, liều thấp giảm nguy cơ viêm cơ tim - phản ứng phụ ở một số người tiêm vaccine Moderna và Pfizer. Trong thử nghiệm của Pfizer, không tình nguyện viên nào bị viêm tim. Song với quy mô nhỏ, nghiên cứu chưa thể xác định nguy cơ tiềm ẩn.
Tiến sĩ Paul Offit, thành viên Ủy ban Vaccine FDA, người chỉ đạo Trung tâm Giáo dục về Vaccine tại Bệnh viện Nhi Philadelphia, cho biết: "Tôi rất yên tâm vì chúng tôi thử nghiệm (cho t.rẻ e.m) liều thấp hơn".
Trẻ gần 12 t.uổi có nên chờ để tiêm liều cao hơn?
Phụ huynh của các em nhỏ hơn 11 t.uổi đang cân nhắc chờ đợi đến sinh nhật con để tiêm liều 30 microgam vì nghĩ sẽ hiệu quả hơn. Song tiến sĩ Bernhard Wiedermann, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm, làm việc trong thử nghiệm của Pfizer tại Viện Nhi khoa Quốc gia ở Washington, cho rằng các bậc cha mẹ không nên làm điều này.
"Nếu có con trong độ t.uổi đó, tôi sẽ để chúng tiêm vaccine theo khuyến nghị. Có khả năng các ca nhiễm sẽ tăng trở lại trong vài tháng tới", tiến sĩ Wiedermann nói.
Tiến sĩ William Gruber cho biết hãng có thể giảm liều lượng cho người tiêm vaccine từ 12 đến 15 t.uổi ở một thời điểm nào đó, nhưng các dữ liệu hiện chưa hỗ trợ. Nghiên cứu trước đó cho thấy nhóm t.uổi này có phản ứng kháng thể cao hơn ở liều 30 microgram.
"Chúng tôi cân nhắc phương án này (giảm liều vaccine) như một lựa chọn tiềm năng, đặc biệt khi thế giới đã bước ra khỏi đại dịch. Còn mục tiêu quan trong hiện giờ là bảo vệ người dùng bằng loại vaccine an toàn và hiệu quả", ông Gruber nói.
Wiedermann không nên lập tức giảm liều vaccine với trẻ từ 12 đến 15 t.uổi.
"Phản ứng miễn dịch đối với loại virus này rất phức tạp. Nhiều bác sĩ nghĩ tăng hay giảm liều vẫn hiệu quả với t.rẻ e.m, nhưng nếu chưa có nghiên cứu thì chúng ta không nên làm vậy. Chúng tôi chưa biết tác động của nó sẽ ra sao. Đây không phải lúc sáng tạo bất cứ điều gì ngoài khuôn khổ cho phép", ông nói.
Mỹ sống chung đại dịch Số ca nhiễm tại Mỹ hiện dưới 75.000 mỗi ngày - thấp hơn một nửa so với tháng 8; người dân học cách sống chung Covid-19, tỷ lệ tiêm chủng tăng ổn định. Mỹ sẽ sớm mở lại biên giới đường bộ đối với những người đã tiêm vaccine, dỡ bỏ hạn chế du lịch quốc tế. Hơn 2 triệu người đã thực...