Cá voi xuất hiện ở Bình Định là loài quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng

Ngày 20.8, ông Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở NN-PTNT Bình Định, cho biết: Trong 4 ngày vừa qua, các chuyên gia, nhà khoa học từ TP.HCM đã về địa phương này để khảo sát và đưa ra báo cáo chi tiết về sự xuất hiện cá voi ở biển Đề Gi.

Theo đó, các chuyên gia, nhà khoa học của Trung tâm bảo tồn đa dạng sinh học và loài nguy cấp (CBES) phối hợp với Chi cục Thủy sản Bình Định đã khảo sát nhanh cá voi tại khu vực biển trên, nhằm thu thập những dẫn liệu khoa học liên quan đến loài cá này.

Cá voi mẹ dựng miệng lùa cá nhỏ vào. Ảnh NGUYỄN DŨNG

Theo báo cáo của CBES, khảo sát được tiến hành trong 4 ngày (từ chiều 12.8 đến hết ngày 15.8), đoàn đã ghi nhận một cặp mẹ con loài cá voi Bryde, tên khoa học Balaenoptera edeni, tại khu vực khảo sát vào lúc 12 giờ 10 ngày 14.8.

Kích thước cá mẹ ước lượng khoảng 12 m, cá con ước lượng khoảng 6 m. Loài này được liệt kê trong Phụ lục 1 của Công ước CITES cấm buôn bán vận chuyển quốc tế; Công ước về Bảo tồn các loài di cư của động vật hoang dã CMS; thuộc bậc VU (có nguy cơ) theo Quyết định 82/2008 của Bộ NN-PTNT về việc công bố Danh mục các loài thủy sinh quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng ở VN cần được bảo vệ, phục hồi và phát triển.

Các nhà khoa học đến Bình Định khảo sát cá voi ở biển Đề Gi

Ghi nhận của CBES trong buổi quan sát cá voi cho thấy hai mẹ con cá voi Bryde đã nhiều lần tương tác với nhau, như cho con bú, cọ xát, đùa giỡn. Cá voi di chuyển liên tục 5 phút theo một hướng cố định, thường xuyên nổi lên mặt nước, mỗi lần nổi ít hơn 1 phút.

Chúng bơi thành vòng tròn, thổi các bong bóng nước lớn để lùa các loài cá nhỏ vào một vị trí để ăn. Khi ăn, cá voi há rộng miệng, hớp một lượng nước lớn cùng các loại cá nhỏ hoặc sinh vật biển nhỏ vào, sau đó ép nước ra khỏi miệng.

Trong lần bắt gặp ngày 14.8, cặp cá voi đã nổi lên khỏi mặt nước tổng cộng 21 lần. Cá voi mẹ chủ yếu ăn các loài cá nhỏ tại khu vực biển quanh mỏm núi đá. Các loài cá mồi có kích thước nhỏ, hình dạng giống với các loài cá họ Leiognathidae (họ cá liệt). Tuy nhiên, do khoảng cách xa, việc định danh chính xác thức ăn của cá voi Bryde ở Đề Gi chưa thể chính xác.

Về mặt tập tính, việc cá voi mẹ chọn vùng biển Đề Gi để nuôi con và kiếm ăn là tín hiệu tích cực cho thấy môi trường biển gần bờ của Bình Định được cải thiện, có nhiều thức ăn. Các thông tin đăng tải trên mạng xã hội, báo chí cho thấy cặp mẹ – con cá voi Bryde đã xuất hiện tại vùng biển Đề Gi từ ngày 26.7.2022 và vẫn đang kiếm ăn tại đây.

Do loài cá voi Bryde có tập tính nuôi con bằng sữa hết 6 tháng, nên các cá thể mẹ thường chọn những vùng biển êm, có lượng thức ăn phong phú để nghỉ ngơi và nuôi con. Việc cặp cá voi mẹ – con xuất hiện thường xuyên ở Đề Gi phần nào cho thấy môi trường biển ở đây đáp ứng các yêu cầu của loài thú biển này.

Theo các nhà khoa học trong nhóm khảo sát, vấn đề tự phát du lịch xem cá voi tại Đề Gi cũng nên được quan tâm quản lý. Quan sát thực địa cho thấy hiện tượng này đã thu hút hàng trăm lượt khách du lịch đến Đề Gi chỉ để ngắm cá voi. Nếu được quản lý bảo vệ tốt, đây sẽ là nguồn lợi không nhỏ cho cộng đồng địa phương. Trái lại, nếu thiếu các biện pháp quản lý, lượng khách quá đông sẽ có thể dẫn đến nhiều hệ lụy cho cả cá voi và khách tham quan.

“Dù cá voi Bryde là động vật hoang dã có bản tính hiền lành, nhưng chúng vẫn có bản năng tự vệ nhất định nếu bị khiêu khích hoặc tấn công. Ở các cá thể cá voi cái đang nuôi con nhỏ, bản năng này càng mạnh”, các nhà khoa học khuyến cáo.