Cà phê vợt trong hẻm Sài Gòn

Du nhập từ những năm 30 của thế kỉ trước, ban đầu là thức uống sang trọng của người châu Âu, sau đó len lỏi vào từng ngõ ngách con hẻm Sài Gòn, giờ đây cà phê vợt là thức uống quen thuộc, bình dân của người Sài Thành.

Bạn bè gặp gỡ nhau, hai người hẹn hò nhau, đến bàn chuyện làm ăn cũng ở quán cà phê. Thích cổ điển thì vào Vintage, thích trẻ trung vào Urban Station, thích đọc sách vào Trung Nguyên, thích ngắm nhìn đường phố thì vào Highland… còn thích hoài niệm những ngày xưa cũ và tìm kiếm những dư vị của tháng năm, người ta thường ghé cà phê vợt.

Tên gọi cà phê vợt xuất phát từ cách thức pha cà phê, thay vì dùng phin hay máy thì người pha chế lại dùng vợt để pha và lọc bã. Mỗi lần pha cũng thường pha một số lượng lớn so với việc pha phin, thông thường là trên mười thìa cà phê bột cho mỗi lần pha.

Cà phê vợt là những quán cũ, thường nằm sâu trong hẻm, nơi người ta không thể tấp xe vào lề rồi gọi một ly mà uống vội, không thể đánh một chiếc xe bóng loáng đậu trước quán, cũng không thể lên ga ầm ầm để ghé vào. Chẳng ai quy định những điều đó, nhưng cứ như một thói quen tự bao giờ, khách ghé cà phê vợt thường rất thong dong, chậm rãi, không ồn ào, không khoa trương, chẳng có những xa cách tuổi tác hay thứ bậc. Có hơn gì nhau đâu, người ta đến uống chỉ để nhấm nháp, để suy tư dăm ba điều về cuộc đời dâu bể này.

Chủ quán cà phê vợt là những người đã ngoài 50, những người được ông bà, cha mẹ truyền quán lại cho, rồi cứ vậy mà duy trì đến giờ. Qua bao năm tháng, dù thời cuộc thay đổi nhiều thì quán vẫn vậy, vẫn cách bài trí ấy, vẫn phương pháp ấy.

Cà phê ở quán thường là cà phê tự rang xay, không phải ngày nào cũng rang xay mà thường là làm một mẻ dùng cho hai tuần. Có quán rang bằng lửa than, nhưng cũng có quán rang bằng củi, như cái cách mà xưa kia ông bà vẫn dùng. Lửa thì cũng chừng ấy, thời gian rang thì cũng chừng ấy, còn công thức thì mỗi quán có một nét riêng. Có quán sẽ cho thêm bơ tạo vị béo, cho thêm đậu tạo vị sánh. Cũng có quán lại trộn nhiều dòng cà phê theo một tỉ lệ ước chừng. Cứ vậy mà gây thương nhớ.

Khách ghé quán có người chẳng biết ở đâu tới, nghe người ta rỉ tai nhau mà tò mò ghé lại gọi một ly. Có người là hàng xóm, là dân trong hẻm, ngày nào cũng ghé, chuyện trò với nhau rôm rả. Cũng có người đi xa trở về, ghé quán, gọi một ly như để tìm lại từng chút kí ức từ những ngày xanh. Người già cũng có, người trẻ cũng có, dân sinh viên, giới văn phòng, người lao động, thế là đủ cả một Sài Gòn thu nhỏ. Quán không rực rỡ sắc màu nhưng lại neo đậu thật lâu trong lòng thực khách. Đen đá 10 ngàn, sữa đá 12 ngàn, cuộc đời cứ vậy mà trôi đi.

Cà phê ở Sài Gòn, nếu được thị trường ưa chuộng một chút sẽ phát triển thành dòng, thành chuỗi thương hiệu, và hiện diện ở mọi con đường. Nhưng cà phê vợt thì không? Không đồng phục, không nhân viên, không quảng cáo, quán cứ nổi tiếng theo cái cách mà người ta kể nhau nghe. Cà phê vợt tồn tại giữa một phố thị xa hoa, sau bao nhiêu năm rồi vẫn mộc mạc đơn sơ, cứ như thể những gì chân thật nhất rồi sẽ còn mãi với thời gian, bây giờ cũng vậy và chắc sau này cũng thế.