Bước ngoặt trong nỗ lực chấm dứt xung đột Nga – Ukraine

Mỹ bất ngờ thúc ép Ukraine đàm phán, còn Tổng thống Erdogan tuyên bố “bước ngoặt lịch sử” đang tới gần.

Tình hình xung đột Nga – Ukraine chuyển biến chóng mặt giữa các toan tính ngoại giao hậu trường.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: THX/PAP/TTXVN

Những động thái ngoại giao dồn dập những ngày qua đang tạo ra một “bước ngoặt lịch sử” trong nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột kéo dài hơn hai năm giữa Nga và Ukraine. Đề xuất ngừng bắn 30 ngày và khả năng đàm phán trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo đang nhận được sự quan tâm sâu sắc.

Thổ Nhĩ Kỳ – điểm đến tiềm năng cho đàm phán hòa bình

Theo hãng tin AFP ngày 11/5, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã chính thức tuyên bố sẵn sàng đóng vai trò chủ nhà cho các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine. Trong các cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, ông Erdogan khẳng định: “Một bước ngoặt lịch sử đã đạt được trong nỗ lực chấm dứt giao tranh giữa Ukraine và Nga, cơ hội này phải được nắm bắt và Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng cung cấp mọi hình thức hỗ trợ”.

Với vị thế đặc biệt khi là thành viên NATO nhưng vẫn duy trì quan hệ tốt đẹp với cả hai nước láng giềng ở Biển Đen, Thổ Nhĩ Kỳ đã từng hai lần đăng cai tổ chức các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt xung đột. Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan cũng tham gia cuộc họp hôm 10/5 với các nước châu Âu ủng hộ Ukraine và khẳng định: “Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ của mình trong việc tuân thủ lệnh ngừng bắn nếu nó được thiết lập”.

Một quan chức cấp cao của Ukraine nhận định: “Đây là thời điểm để Tổng thống Erdoğan thể hiện sức mạnh địa chính trị”. Trước đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng ca ngợi lập trường độc lập của Thổ Nhĩ Kỳ.

Tối hậu thư ngừng bắn và phản ứng từ các bên

Mọi chuyện bắt đầu vào ngày 10/5, khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Thủ tướng Anh Keir Starmer đưa ra đề xuất ngừng bắn vô điều kiện trong 30 ngày, với sự ủng hộ từ Mỹ.

Tổng thống Putin đã phản ứng bằng cách bỏ qua đề xuất ngừng bắn nhưng bày tỏ sự sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Kiev. Ngay sau nửa đêm 11/5 (giờ Moskva), ông Putin đã tổ chức một cuộc họp báo bất ngờ, đề xuất đàm phán hòa bình trực tiếp, không qua trung gian, với Ukraine tại Istanbul.

Cùng ngày với phát biểu của Tổng thống Putin, Giáo hoàng Leo XIV khi xuất hiện công khai đầu tiên với tư cách là Giáo hoàng trước đám đông 100.000 người tại Quảng trường Thánh Peter đã kêu gọi chấm dứt xung đột ngay lập tức: “Hãy làm mọi thứ có thể để đạt được hòa bình thực sự, công bằng và lâu dài”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã đăng trên Truth Social, hối thúc Ukraine chấp nhận đề xuất đàm phán của ông Putin “ngay lập tức”. Tờ Economist chỉ ra rằng động thái của Tổng thống Trump đã làm suy yếu sức mạnh của tối hậu thư chung từ Ukraine và châu Âu, đồng thời thu hẹp đáng kể không gian đàm phán của Tổng thống Zelensky . Dẫu vậy, một điểm tích cực tiềm ẩn nằm ở tuyên bố của ông Trump rằng các cuộc đàm phán sẽ làm sáng tỏ sự sẵn sàng thực sự của Nga đối với một thỏa thuận hòa bình.

“Mức độ mạnh mẽ của ngoại giao công chúng cho thấy các cuộc đàm phán nghiêm túc đằng sau hậu trường đang diễn ra, và những ngày sắp tới thực sự có thể mang tính quyết định. Tổng thống Trump rõ ràng vẫn là trung tâm mà tất cả các bên xoay quanh, mỗi bên đều điều chỉnh lời lẽ của mình theo ngôn ngữ và các bài đăng trên mạng xã hội của ông” tờ Economist phân tích.

Tổng thống Zelensky phản ứng nhanh chóng, xác nhận sự sẵn sàng tham gia các cuộc đàm phán nhưng nhấn mạnh rằng lệnh ngừng bắn là điều kiện tiên quyết, nói thêm rằng ông sẽ đến Istanbul vào ngày 15/5 tới.

Đánh giá về các sự kiện gần đây, tờ Economist nhận định: “Mức độ mạnh mẽ của ngoại giao công khai cho thấy các cuộc đàm phán nghiêm túc đằng sau hậu trường đang diễn ra, và những ngày sắp tới thực sự có thể mang tính quyết định”.

Thận trọng về triển vọng

Tuy nhiên, tờ Economist cảnh báo rằng không nên kỳ vọng quá nhiều vào việc chấm dứt chiến sự trong tương lai gần. Tương tự, một cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine, nếu diễn ra, khó có thể mang lại kết quả cụ thể ngay lập tức.

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN của Ukraine, bất chấp tuyên bố sẵn sàng đàm phán trực tiếp từ Tổng thống Putin, không có dấu hiệu nào cho thấy nhà lãnh đạo Nga đã từ bỏ các mục tiêu tối đa của mình ở Ukraine.

Như vậy, những ngày tới sẽ quyết định liệu nỗ lực ngoại giao toàn cầu có thể chấm dứt xung đột hay chỉ là một chương khác trong cuộc đối đầu kéo dài. Với sự tham gia của nhiều bên, từ các cường quốc phương Tây, Thổ Nhĩ Kỳ, đến Vatican, cơ hội hòa bình có thể đang mở ra. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy con đường từ đề xuất đến thực thi vẫn còn nhiều thách thức.