“Bước ngoặt” bất ngờ trong hành trình “gột rửa” tiếng oan
43 năm trước, ông Thêm từng mang phận tử tù. Đằng đẵng gần nửa thế kỷ, thân phận ấy tưởng sẽ theo ông đến lúc nhắm mắt xuôi tay.
Ông Thêm cùng người thân dự buổi lễ xin lỗi chiều 11/8
Chiều 11/8, cả gia đình ông Trần Văn Thêm (80 tuổ.i, trú xã Yên Phụ, huyện Yên Phong, Bắc Ninh) rưng rưng nước mắt xúc động trong lễ công bố quyết định đình chỉ bị can và xin lỗi của ngành Tư pháp. 43 năm trước, ông Thêm từng mang phận tử tù. Đằng đẵng gần nửa thế kỷ, thân phận ấy tưởng sẽ theo ông đến lúc nhắm mắt xuôi tay. Nhưng rồi, pháp luật nghiêm minh đã giúp ông rửa sạch tiếng oan…
Vụ án oan lịch sử
Để hiểu rõ hơn hành trình đi tìm công lý đằng đẵng của ông Trần Văn Thêm và gia đình, cần quay trở lại mốc thời gian 46 năm trước. Đó là đêm 23/07/1970. Theo hồ sơ vụ việc, ông Thêm và người em họ là ông Nguyễn Khắc Văn cùng nhau đi bán thuố.c lào và mua quả trám đen. Khi về tới địa bàn xã Đông Tĩnh, huyện Tam Dương (Vĩnh Phú) thì trời tối nên cả hai vào chòi ven đường để ngủ. Khoảng 1h sáng, khi đang ngủ thì ông Thêm thấy choáng váng vì ai đó đã đậ.p búa vào đầu mình. Cùng lúc, tên cướp cũng đã kịp đậ.p một nhát vào đầu ông Văn.
Vẫn còn chút tỉnh táo, anh em ông Thêm chống trả quyết liệt. Tên cướp thấy vậy liền lao xuống sông mất dạng. Thời điểm này, dân làng nghe tiếng kêu cứu chạy đến. Tại hiện trường, trên tay ông Thêm vẫn cầm chiếc cọc thồ dính má.u. Cả hai được đưa vào bệnh viện cấp cứu nhưng ông Văn đã tắt thở trên đường. Sau đó, ông Thêm bị cơ quan tố tụng tỉnh Vĩnh Phú cáo buộc giế.t em họ để cướp của.
Năm 1973, TAND tỉnh Vĩnh Phú (nay là tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ) xét xử sơ thẩm và tuyên phạt ông Thêm t.ử hìn.h về hai tội Giế.t ngườ.i và Cướp tài sản. Bất chấp việc tại phiên tòa, ông Thêm kêu oan và trình bày ông cũng là nạ.n nhâ.n như những gì đã diễn ra. Một năm sau, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại Hà Nội bác kháng cáo kêu oan của ông và y án t.ử hìn.h. Cuối năm 1975, ông Thêm được giám thị trại giam Đức Phú gọi ra khỏi phòng biệt giam để đi thực nghiệm hiện trường. Khi ra đến hiện trường, ông mới biết là có nghi phạm khác bị bắt và khai nhận hành vi giế.t chế.t ông Văn cũng như đán.h ông bị thương.
Sau đó, ông Thêm được đưa về trại giam của Bộ Công an ở Hà Nội. Hai ngày sau, ông được một cán bộ giải thích là do có vết thương ở đầu nên ông được cấp giấy miễn lao động nặng và được đưa ra Bến xe Gia Lâm để bắt xe khách về nhà ăn Tết với gia đình. Từ đó, không ai đoái hoài gì đến ông nữa.
Tại buổi lễ diễn ra chiều 11/8, ông Thêm chấp nhận lời xin lỗi từ Phó Chánh án TAND Tối cao Trần Văn Tuân (người thay mặt cơ quan tố tụng – PV). Tuy nhiên, ông không quên xúc động kể lại nỗi khổ 43 năm mang thân phận tử tù. Quãng thời gian ấy, cũng chính là chuỗi ngày dài đằng đẵng ông và gia đình vác đơn kêu oan khắp nơi. Thế nhưng hết lần này đến lần khác, câu trả lời ông nhận được đều không như mong đợi.
Lưới trời lồng lộng
Cũng trong buổi lễ xin lỗi tràn đầy những giọt nước mắt sung sướng, ông Thêm không quên dành lời cảm ơn tới luật sư Vũ Trần Lợi. Theo ông Thêm, luật sư Lợi chính là người giúp ông gỡ bỏ oan khuất đeo đẳng gần nửa thế kỷ này. Cũng từ lời cảm ơn của ông Thêm, dư luận mới biết thêm về “bước ngoặt” làm sáng tỏ một vụ án đầy oan khuất.
Video đang HOT
Theo lời kể của gia đình ông Thêm bên lề buổi lễ thì sau nhiều thập kỷ kêu oan, hy vọng của gia đình cũng dần vơi cạn. Đúng lúc ấy (năm 2014), ông Thêm gặp luật sư Vũ Văn Lợi khi vị luật sư này đang tham gia bào chữa trong một vụ án ở huyện Yên Phong (tỉnh Bắc Ninh). Sau khi nghe ông Thêm kêu oan, luật sư Lợi đã nhận hồ sơ và hứa giúp đỡ.
Sau nửa năm nghiên cứu hồ sơ, LS Lợi vẫn không tìm thêm được manh mối nào. Giữa lúc đó, tháng 9/2014, ông bất ngờ nảy ra suy nghĩ: Công an Bắc Ninh có thể còn lưu trữ tài liệu về vụ án năm xưa của ông Thêm. Ngay sau đó, LS Lợi đã gửi công văn tới giám đốc Công an tỉnh Bắc Ninh đề nghị xác minh và cung cấp hồ sơ liên quan đến vụ án ông Trần Văn Thêm. Cuối năm 2014, phòng hồ sơ Công an tỉnh Bắc Ninh có văn bản phúc đáp khẳng định đang lưu giữ hồ sơ vụ án Giế.t ngườ.i mà bị can trong vụ án có tên Trần Văn Thêm.
Ngay lập tức, LS Lợi đã cử nhân viên tới Công an tỉnh Bắc Ninh để tiếp nhận, sao chụp hai bản án liên quan đến vụ án ông Thêm. Chính từ hai bản án này, nội dung vụ án đã dần dần được sáng tỏ. Các cơ quan tố tụng trung ương vào cuộc và xác định ông Thêm thật sự bị oan. Cùng có mặt trong buổi lễ xin lỗi tổ chức công khai hôm 11/8, luật sư Lơi cho biết: “43 năm mang phận tử tù, nỗi khổ ấy của ông Thêm không bút mực nào tả xiết. Buổi lễ xin lỗi và công bố kết luận chính thức về vụ oan sai này vừa giúp trả lại công bằng cho gia đình ông Thêm, vừa giúp người dân thêm tin tưởng vào sự nghiêm minh của luật pháp”.
“Trước mắt, tôi cùng gia đình ông Thêm sẽ chờ công bố kết luận chính thức về vụ oan sai và buổi xin lỗi công khai đối với ông vào sáng 11-8. Tiếp đó, chúng tôi sẽ tiến hành các thủ tục cần thiết để yêu cầu cơ quan tố tụng bồi thường oan. Tôi thật sự mừng cho ông Thêm cùng gia đình. 43 năm mang thân phận tử tù oan khiên, tôi những nghĩ chắc không nỗi khổ nào hơn thế…” – LS Lợi nói.
Chưa quan tâm đến chuyện đòi bồi thường
Hơn 40 năm vác đơn kêu oan cũng là từng ấy thời gian ông Thêm mang tiếng tử tù, là kẻ sá.t nhâ.n giế.t em họ cướp của. Tai tiếng ấy khiến các con cháu ông và cả dòng họ ông cũng phải chịu khổ sở theo. Cũng bởi nỗi day dứt quá nhiều năm dồn nén, nên khi biết được minh oan, con cháu và người thân của ông Thêm cũng không thể cầm được nước mắt.
Gặp mặt báo chí, ông Thêm rưng rưng bảo: “Tôi may mắn khi trước lúc nhắm mắt xuôi tay được trả lại sự trong sạch. Nhưng giá như, điều này đến sớm hơn thì vợ chú Văn (nạ.n nhâ.n Nguyễn Khắc Văn – PV) không phải mang nỗi day dứt, hận thù ra đi. Càng nghĩ, tôi lại càng đa.u đớ.n. Hai gia đình xưa kia thân thiết là thế mà mấy chục năm không hề qua lại với nhau. Giờ án oan trên đầu tôi được làm rõ, tôi chỉ mong các cháu bên nhà chú Văn thấu hiểu, để hai gia đình hàn gắn tình cảm lại như xưa”.
Ôm chặt vai cha, vỡ òa trong cảm xúc hạnh phúc, anh Trần Văn Thảo lại nghẹn ngào khi được chúng tôi hỏi về chuyện bồi thường: “Mấy chục năm qua ông cụ sống mà như chế.t. Chuyện bồi thường oan sai gia đình tôi không quá quan trọng. Mừng nhất là cha tôi được thanh thản, gia đình tôi với gia đình chú Văn hàn gắn với nhau”.
Theo Trần Vĩnh (Báo Gia đình & Xã hội)
Vụ án oan Trần Văn Thêm: Vì sao lại đình chỉ bị can?
Đó là thắc mắc của nhiều người khi theo dõi vụ án oan kéo dài hơn 40 năm của cụ ông Trần Văn Thêm. Cụ ông Trần Văn Thêm đã bị cấp phức thẩm, sơ thẩm tuyên án t.ử hìn.h, nhưng lại được "tạm tha" hơn 40 năm mà không được công khai oan sai.
Ông Trần Văn Thêm cùng luật sư đến buổi công khai xin lỗi
Sau khi Liên ngành Tư pháp Trung ương tổ chức công bố quyết định đình chỉ bị can và công khai xin lỗi với ông Trần Văn Thêm tại Yên Phong (Bắc Ninh) nhiều câu hỏi được đặt ra. Vì sao lại có án oan kéo dài lâu như vậy? Làm thế nào để giảm đi những án oan thế này? Và tại sao đến nay lại không phải là hủy bản án, tuyên vô tội mà lại là đình chỉ bị can?
Để góp tiếng nói dưới góc nhìn luật pháp, PV Infonet có cuộc trao đổi với luật sư Đặng Văn Cường (Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp, Đoàn luật sư Tp Hà Nội) về vấn đề này.
Hiện nay, ông Trần Văn Thêm đã được giải sau hơn 40 năm. Theo luật sư câu chuyện này có thể rút ra những lưu ý gì trong giải quyết án oan sai?
Luật sư Đặng Văn Cường: Theo thông tin được biết sáng 11/8, tại Trung tâm văn hóa huyện Yên Phong, Bắc Ninh diễn ra lễ công bố quyết định đình chỉ điều tra bị can và công khai xin lỗi đối với ông Trần Văn Thêm (SN 1936, ở xã Yên Phụ, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh). Đây là kết quả chính thức xác định một vụ án oan "thế kỷ", điển hình tương tự vụ án oan của ông Nguyễn Thanh Chấn, ông Thêm sau hơn 40 năm lặn lội kêu oan đến nay mới được các cấp có thẩm quyền xem xét minh oan và công khai xin lỗi.
Có thể nói, trong bất cứ nền tố tụng nào cũng có thể xảy ra sai sót. Đất nước nào cũng có án oan, có một tỉ lệ án oan sai nhất định. Nhưng nếu để xảy ra nhiều án oan thì chứng tỏ nền tư pháp đang có vấn đề. Khi mà quyền con người, quyền công dân chưa được đề cao và tôn trọng thì câu chuyện oan sai sẽ trở nên phổ biến hơn. Những khi mà các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự không được tôn trọng (như nguyên tắc tranh tụng; nguyên tắc xác định sự thật vụ án; nguyên tắc đảm bảo quyền bào chữa; đán.h giá chứng cứ...), còn để xảy ra tình trạng bức cung, ép cung thì tình trạng oan sai còn diễn ra phổ biến.
Theo tôi, trong thời gian tới cần tăng cường thực hiện nguyên tắc tranh tụng - nguyên tắc lần đầu tiên được ghi nhận trong BLTTHS năm 2015 để tăng cường phản biện, giám sát, bào chữa của bị can, bị cáo và thực hiện nhiệm vụ, vai trò của người bào chữa. Với những vụ án mà bị can, bị cáo kêu oan thì cần phải hết sức thận trọng trong việc thu thập và đán.h giá chứng cứ, phải đảm bảo tính khách quan và thu thập hợp pháp, phải đảm bảo được quyền bào chữa của bị can, bị cáo. Trong các vụ án kêu oan thì phải có những quy định pháp luật và cơ chế để mọi buổi làm việc của cán bộ điều tra, người tiến hành tố tụng phải có sự tham gia của người bào chữa và đại diện viện kiểm sát.
Phải sửa đổi các quy định tố tụng hình sự để đảm bảo tòa án là trọng tâm, hoạt động xét xử là then chốt, đảm bảo tính độc lập trong xét xử của tòa án. Cần đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội, đảm bảo quyền im lặng, quyền con người và các quyền tự do khác của công dân. Nếu không đủ căn cứ kết tội bị cáo thì tòa án phải tuyên vô tội....
Cần phải có những quy định và chế tài nghiêm khắc để tránh tình trạng bức cung, ép cung, dùng nhụ.c hìn.h buộc người bị tạm giam tạm giữ phải nhận tội một cách oan ức.
Có thực hiện tốt các yêu cầu như vậy thì mới có thể giảm bớt những án oan đau lòng như những vụ mà báo chí nêu trong thời gian gần đây, trong đó có vụ ông Chấn, ông Nén, ông Thêm...
Luật sư Đặng Văn Cường, Văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn luật sư Tp Hà Nội)
Luật sư có thể lý giải vì sao không phải là hủy bản án cũ, tuyên vô tội mà lại là "Đình chỉ bị can" ?
Luật sư Đặng Văn Cường: Theo quy trình về tố tụng hình sự của nước ta thì khi khởi tố vụ án và tiến hành các hoạt động điều tra thì phải khởi tố bị can và quyết định áp dụng các biện pháp ngăn chặn như: Tạm giam hoặc cấm đi khỏi nơi cư trú. Hoạt động điều tra kết thúc nếu vụ án bị đình chỉ hoặc chuyển cho Viện kiểm sát truy tố bị cáo. Việc truy tố bị cáo chỉ kết thúc khi có bản án giải quyết vụ án hình sự đó. Tóm lại, quy trình tố tụng là Khởi tố - Điều tra - Truy tố - Xét xử - Thi hành án. Nếu một bị cáo có tội thì phải trải qua các giai đoạn này. Nếu bị cáo không có tội thì sẽ bị đình chỉ vụ án, đình chỉ điều tra bị can hoặc bản án (sơ thẩm hoặc phúc thẩm) tuyên bị cáo không phạm tội.
Về nguyên tắc trong tố tụng Việt Nam thì tòa án xét xử hai cấp; là cấp sơ thẩm và cấp phúc thẩm. Chỉ ở hai cấp này thì tòa án mới có quyền quyết định bị cáo có tội hay không có tội. Giám đốc thẩm, tái thẩm... không phải là cấp xét xử nên không có quyền tuyên bị cáo là có tội hay không. Các giai đoạn giám đốc thẩm, tái thẩm chỉ xem xét lại bản án đã có hiệu lực pháp luật để giữ nguyên hoặc hủy bỏ bản án đó. Nếu bản án giám đốc thẩm hủy bản án hình sự đã có hiệu lực pháp luật thì bản án giám đốc thẩm đó sẽ quyết định trả hồ sơ về để điều tra lại hoặc xét xử lại. Sau đó cần phải có quyết định đình chỉ hoặc bản án sơ thẩm hoặc phúc thẩm tuyên bố bị cáo không phạm tội thì vụ án mới kết thúc. Vụ án của ông Trần Văn Thêm cũng phải tuân theo thủ tục như vậy.
Trước đây khi bắt được hun.g th.ủ thực sự của vụ án đó, đáng lẽ ra tòa án tối cao phải tuyên hủy bản án của ông Thêm để giao hồ sơ cho cơ quan điều tra đình chỉ nhưng không hiểu lý do gì mà các cơ quan tố tụng không thực hiện thủ tục này. Họ cho rằng "tạm tha" ông Thêm vì vấn đề sức khỏe, sau đó không thực hiện lại các thủ tục tố tụng để kết thúc vụ án là việc làm tắc trách, vô trách nhiệm của người có thẩm quyền trong vụ án này. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng oan kéo dài của ông Thêm khi đã đủ điều kiện minh oan. Có lẽ ông Thêm cũng không có sự tư vấn chính xác, không kêu cứu hiệu quả sau khi được thả ra nên sự việc mới để kéo dài đáng báo động đến thế.
Theo quy định tại Điều 107 Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành thì một trong những căn cứ không khởi tố vụ án hình sự là căn cứ không có sự việc phạm tội. Cũng theo quy định tại Điều 164 Bộ luật tố tụng hình sự thì khi không có sự việc phạm tội, cơ quan điều tra sẽ ra quyết định đình chỉ điều tra.
Về bồi thường trách nhiệm Nhà nước, vụ án này có khác gì vụ án của ông Nguyễn Thanh Chấn, ông Huỳnh Văn Nén, thưa luật sư?
Luật sư Đặng Văn Cường: Điều 47, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước quy định, thiệt hại do tổn thất về tinh thần trong trường hợp bị tù giam được tính: Mỗi ngày tù giam oan được bồi thường 3 ngày lương tối thiểu (theo mức lương tối thiểu của Nhà nước quy định tại thời điểm bồi thường).
Mức lương tối thiểu hiện nay là 1.210.000 đồng. Còn thiệt hại do thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút, khi bị bắt cụ Thêm đang là lao động tự do.
Theo Điều 46 của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, trường hợp cá nhân có thu nhập không ổn định và không có cơ sở xác định cụ thể hoặc thu nhập có tính chất thời vụ thì việc bồi thường thu nhập sẽ dựa vào mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại tại địa phương.
Trường hợp không xác định được thu nhập trung bình thì tiề.n bồi thường được xác định theo mức lương tối thiểu chung đối với cơ quan nhà nước tại thời điểm giải quyết bồi thường.
Ngoài ra, sau khi được minh oan, ông Thêm có thể yêu cầu bồi thường do việc bị giảm sút sức khỏe của mình vì phải ngồi tù oan, những khoản chi phí đi lại cũng như thuê luật sư trong quá trình kêu oan...
Cảm ơn luật sư!
Theo Hồng Chuyên (Infonet)
Bồi thường án oan sai: Chậm vì qua nhiều nấc trung gian Đó là nhận định của Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng tại cuộc họp báo thường kỳ quý II - 2016 của bộ này vào chiều 7.7. Theo đán.h giá của lãnh đạo Bộ Tư pháp, một trong những điểm mới của dự án Luật TNBTCNN là "Cải cách mạnh mẽ trình tự thủ tục giải quyết bồi thường oan sai...