Brazil: Ông Jair Bolsonaro đối mặt án tù

Cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro bị cáo buộc đóng vai trò chủ chốt trong âm mưu gây binh biến lật ngược kết quả thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022 trước đối thủ là ông Luiz Inacio Lula da Silva.

Theo báo chí Brazil, một cuộc điều tra của cảnh sát liên bang nước này đã vạc.h trầ.n cái gọi là “âm mưu giế.t ngườ.i nhằm phá hủy hệ thống dân chủ của đất nước bằng một cuộc đảo chính quân sự” trong đó cựu Tổng thống Bolsonaro bị cáo buộc đã đóng vai trò chủ mưu. Ông Bolsonaro đã nhiều lần phủ nhận việc tham gia vào nỗ lực lật ngược kết quả cuộc bầu cử tổng thống năm 2022.

Cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro.

Tuy nhiên, một báo cáo dài 884 trang của cảnh sát liên bang công bố vào ngày 26/11 đã cáo buộc cựu Tổng thống đóng vai trò chính trong việc lập kế hoạch và tổ chức âm mưu đảo chính và cố gắng thuyết phục các thành viên cấp cao nhất của quân đội tham gia. Một số thành viên cấp cao của lực lượng vũ trang được cho là đã đồng ý, bao gồm cả chỉ huy hải quân, Đô đốc Almir Garnier Santos và chỉ huy các hoạt động trên bộ của quân đội, tướng Estevam Theophilo.

Báo cáo của cảnh sát mô tả cựu Bộ trưởng Quốc phòng, tướng Walter Braga Netto, là một trong những “kiến trúc sư” chính của âm mưu này, mặc dù ông đã phủ nhận việc từng thảo luận về một cuộc đảo chính. Cảnh sát cho biết ông Bolsonaro cuối cùng đã rút lui khỏi âm mưu kéo dài ba năm này sau khi những người đứng đầu quân đội và không quân là tướng Marco Antônio Freire Gomes và tướng Carlos de Almeida Baptista Júnior từ chối ủng hộ.

“Chúng ta đã suýt có một cuộc đảo chính – đó là một cuộc đảo chính của những kẻ điên rồ”, nhà bình luận chính trị Octavio Guedes nhận định về âm mưu được cho là bao gồm các kế hoạch bắt giữ hoặc á.m sá.t các nhà lãnh đạo cấp cao, kể cả ông Lula Da Silva trước khi chiếm giữ các đài truyền hình và phát thanh để tuyên bố quân đội tiếp quản.

Một tài liệu viết tay được phát hiện trong cuộc đột kích vào trụ sở đảng chính trị của ông Bolsonaro đã phác thảo một “chiến dịch” gồm sáu giai đoạn nhằm sử dụng quân đội để ngăn chặn quá trình chuyển giao quyền lực và hủy bỏ kết quả cuộc bầu cử năm 2022. Văn bản kết thúc bằng cái gọi là “trạng thái chính trị mong muốn” của chiến dịch: ngăn chặn Lula bước vào Dinh Tổng thống để nhậm chức.

“Làm sao họ có thể nghĩ rằng thế giới sẽ chấp nhận điều này” – ông Guedes đặt câu hỏi. Ông này tin rằng áp lực từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đóng một vai trò quan trọng trong việc các chỉ huy quân sự từ chối tham gia nhằm làm thất bại âm mưu đảo chính này.

Khi các chi tiết về âm mưu đảo chính hụt xuất hiện, những người Brazil ủng hộ dân chủ đã ăn mừng vì hệ thống tư pháp của đất nước họ dường như đang siết vòng vây quanh ông Bolsonaro. “Thần tượng” của ông Bolsonaro, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump, vẫn chưa phải chịu trách nhiệm về những tội danh bị nghi ngờ, bao gồm cả việc kích động những người ủng hộ ông xông vào Điện Capitol tháng 1/2021 nhằm lật ngược thất bại của ông trong cuộc bầu cử năm 2020.

Báo cáo của cảnh sát liên bang tuyên bố rằng câu trả lời của Brazil cho vụ tấ.n côn.g Điện Capitol chính là cuộc bạo loạn cánh hữu ngày 8/1/2023 tại Brasília, khi quốc hội và Dinh Tổng thống bị lục soát, và đó là một phần của âm mưu lâu dài nhằm giúp ông Bolsonaro bám giữ quyền lực. Cảnh sát tuyên bố những kẻ chủ mưu hy vọng cảnh hỗn loạn sau lễ nhậm chức của ông Lula Da Siva ở Brasília có thể tạo ra “sự kiện kích hoạt” – một sự bùng phát của tình trạng hỗn loạn sẽ biện minh cho sự can thiệp của quân đội.

Tuy nhiên, cuối cùng, lực lượng an ninh đã kiềm chế được tình hình bất ổn và chính quyền của ông Lula Da Silva đã tái kiểm soát đất nước. Gần hai năm sau, ông Lula Da Silva vẫn tại vị trong khi các phương tiện truyền thông đưa tin rằng ông Bolsonaro, 69 tuổ.i, có thể phải đối mặt với án tù hàng thập kỷ nếu bị kết tội là tham gia âm mưu tội phạm nhằm phá hoại nền dân chủ của Brazil.

Phát biểu với các phóng viên tại Brasília vào ngày 26/11, ông Bolsonaro thừa nhận rằng ông có thể bị bắt nhưng tuyên bố ông là nạ.n nhâ.n của sự đàn áp chính trị và gọi những cáo buộc chống lại ông là “điên rồ”.

Các đồng minh của ông Lula Da Silva đã sử dụng các cáo buộc của cảnh sát để thúc đẩy phe cánh hữu phản đối lệnh ân xá cho hàng trăm người tham gia vào cuộc bạo loạn ngày 8/1 – và thậm chí có thể là cả chính ông Bolsonaro. “Chúng ta đang đối phó với những người rất nguy hiểm… không thể có lệnh ân xá”, Gleisi Hoffmann, Chủ tịch đảng Công nhân (PT) của ông Lula Da Silva, nói với kênh truyền hình CNN Brasil. Đề cập đến âm mưu bị cáo buộc nhằm giế.t Lula, Hoffmann nói thêm: “Điều này không thể chấp nhận được”.

Ông Guedes cho biết vẫn chưa rõ liệu ông Bolsonaro có phải vào tù hay không, lưu ý rằng: “Lịch sử Brazil là lịch sử của sự miễn trừ, không phải của sự trừng phạt. Đó là lịch sử chính trị đầy rẫy những bước ngoặt bất ngờ”. Ông nhớ lại cách ông Lula Da Silva dường như đã “chết” và bị chôn vùi về mặt chính trị khi ông bị bỏ tù vì tội tham nhũng vào năm 2018, nhưng sau đó đã dàn dựng một sự trở lại ngoạn mục để đán.h bại ông Bolsonaro vào năm 2022.