‘Bối cảnh khẩn cấp’, đằng sau ồn ào tạm dừng xuất khẩu gạo

Lương Bằng17:44 24/07/2020

Bộ Công Thương vừa có tổng hợp thông tin liên quan đến công tác quản lý Nhà nước về xuất khẩu gạo thời gian qua. Trong đó, đã giải thích rõ hơn câu chuyện tạm dừng xuất khẩu gạo ồn ào hồi đầu năm.

Bối cảnh khẩn cấp, lo thiếu gạo

Đó là cụm từ được Bộ Công Thương sử dụng trong văn bản khi đề cập đến việc tạm dừng xuất khẩu gạo từ cuối tháng 3 (đến tháng 5 việc xuất khẩu gạo trở lại bình thường).

Theo Bộ Công Thương, 2 tháng đầu năm xuất khẩu tăng tới 31,7% so với cùng kỳ 2019. Đến ngày 15/3, xuất khẩu đạt 1,3 triệu tấn, tăng 370.000 tấn so với cuối tháng 2/2020. Như vậy bình quân mỗi ngày trong 15 ngày đầu tháng 3, xuất khẩu khoảng 25.000 tấn.

“Nếu xuất khẩu vẫn giữ nguyên tốc độ như 15 ngày đầu tháng 3, quý I/2020 sẽ xuất khẩu gần 1,7 triệu tấn, tăng gần 21% so với cùng kỳ năm 2019. Quý II có thể đạt trên 2 triệu tấn. Tổng cộng 6 tháng đầu năm có thể sẽ xuất khẩu trên 3,7 triệu tấn, lớn hơn nhiều so với lượng gạo hàng hóa có thể dành cho xuất khẩu là 3 triệu tấn”, Bộ Công Thương cho biết.

Bộ Công Thương lo thiếu gạo nên đã phải đề nghị tạm dừng xuất khẩu.

Cùng với giá gạo liên tục tăng cao, diễn biến dịch bệnh Covid-19 và tâm lý người dân, Bộ Công Thương nhận định “khả năng thiếu gạo cho tiêu dùng trong nước là có thể xảy ra”.

Vì thế, ngày 23/3, Bộ Công Thương đã có văn bản mời lãnh đạo Bộ NN-PTNT, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo tham dự cuộc họp bàn về điều hành xuất khẩu gạo trong bối cảnh dịch bệnh. Tuy nhiên, cuộc họp phải hoãn sau khi có Thông báo 121 của Văn phòng Chính phủ (thông báo việc tạm dừng xuất khẩu gạo).

Diễn biến việc tạm dừng xuất khẩu gạo đã trở thành vấn đề nóng đã được báo chí đề cập khá nhiều. (xem diễn biến chi tiết tại đây).

Nhắc đến việc điều hành hạn ngạch xuất khẩu gạo 400.000 tấn và những lùm xùm sau đó, Bộ Công Thương cho rằng: Tất cả các phương thức điều hành hạn ngạch đều có mặt thuận và mặt không thuận. Trong bối cảnh phải áp dụng hạn ngạch để bảo đảm tuyệt đối an ninh lương thực, theo Bộ này, là tương đối công bằng, có tính công khai, minh bạch, dễ thực hiện, dễ giám sát, khó phát sinh các rủi ro về đạo đức cũng như tham nhũng, lợi ích nhóm,…

Video đang HOT

Bộ Công Thương cũng nhìn nhận thực tế nguyên tắc quản lý hạn ngạch xuất khẩu 400.000 tấn là “cơ chế lần đầu tiên áp dụng” khi thực hiện thủ tục hải quan điện tử tại cơ quan hải quan, cho nên Bộ Tài chính và Bộ Công Thương “còn có chỗ phối hợp chưa được đồng bộ”. Vấn đề này sau đó cũng đã được phối hợp chặt chẽ, kịp thời hơn.

Thời điểm này không còn lo thiếu gạo. Ảnh: Lương Bằng

Tiếp tục cho xuất khẩu gạo vì không lo thiếu

Nói về lý do tiếp tục xuất khẩu gạo sau thời gian tạm dừng và cấp hạn ngạch, Bộ Công Thương cho biết đến cuối tháng 4/2020, các yếu tố quan trọng nhất dẫn đến quyết định giãn tiến độ xuất khẩu gạo vào cuối tháng 3 đã có sự thay đổi đáng kể theo hướng tốt lên.

Báo cáo kết quả sản xuất gạo 6 tháng đầu năm và kế hoạch 6 tháng cuối năm, Bộ Công Thương cho hay dự kiến sản lượng lúa năm 2020 đạt hơn 7,4 triệu ha. Sản lượng thóc dự kiến đạt 43,4 triệu tấn năm 2020. Con số này sẽ bảo đảm cung ứng đầy đủ nhu cầu lúa gạo trong nước và một phần cho xuất khẩu.

Cụ thể công tác phòng chống dịch Covid-19 đạt kết quả tích cực; nới lỏng việc giãn cách xã hội; nguồn cung hàng thiết yếu trong nước đảm bảo; tâm lý người dân ổn định trở lại; vụ Đông Xuân tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ đã ổn định và thu hoạch thuận lợi; vụ Đông Xuân tại khu vực Duyên Hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên được mùa,… Lượng hạo hàng hóa có thể xuất khẩu là khoảng 3,2 triệu tấn (tính cả lượng gạo “gối đầu” từ năm trước chuyển qua).

Theo Bộ Công Thương, với lượng gạo có thể xuất khẩu là 3,2 triệu tấn, trừ đi con số xuất khẩu của 4 tháng đầu năm, lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu từ đầu tháng 5 tới giữa tháng 6 là khoảng 1,3 triệu tấn. Con số này chưa tính lượng gạo hàng hóa được bổ sung từ thu hoạch sớm tại một số vùng trong nửa cuối tháng 5, dự kiến khoảng 100.000 ha.

Qua theo dõi của Bộ Công Thương, trong vòng 5 năm trở lại đây, Việt Nam chưa khi nào xuất khẩu được 700.000 tấn gạo/tháng.

“Như vậy, kể cả trong trường hợp tháng 5 xuất khẩu được 700.000 tấn, vẫn còn tồn ít nhất 600.000 tấn trong nửa đầu tháng 6, trước khi được bổ sung nguồn cung từ vụ Hè Thu thu hoạch rộ. Đây là điểm khác biệt cơ bản về cung – cầu gạo so với thời điểm cuối tháng 3/2020″, Bộ Công Thương nhận định.

Vì thế, từ ngày 1/5, Thủ tướng đồng ý với đề xuất của Bộ Công Thương cho phép xuất khẩu gạo trở lại bình thường.

Về công tác dự trữ gạo, thóc, báo cáo của Bộ Tài chính cho biết: Năm 2020 Thủ tướng giao Bộ Tài chính mua 190.000 tấn gạo dự trữ và 80.000 tấn thóc. Sau khi đấu thầu, các cục dự trữ chỉ ký được hợp đồng 7.700 tấn, còn lại hơn 182.000 tấn không ký được và phải đấu thầu lại. Doanh nghiệp từ chối ký hợp đồng cấp gạo dự trữ là bởi giá gạo tăng mạnh từ thời điểm các nhà thầu tham gia dự thầu đến thời điểm có thông báo kết quả trúng thầu.
Kết quả đấu thầu lại hơn 182.000 tấn gạo, có hơn 151.000 tấn đã phê duyệt kết quả trúng thầu và đã ký hợp đồng; hơn 31.000 tấn không có nhà thầu trúng thầu.

Những bất thường sau khi nối lại xuất khẩu gạo

Sau nửa tháng dừng, gạo Việt Nam được nối lại xuất khẩu nhưng phát sinh bất thường từ cả cách hành xử của cơ quan quản lý lẫn doanh nghiệp.

Ngày 24/3, hải quan dừng thông quan các lô hàng gạo xuất khẩu, sau chỉ đạo của Thủ tướng để đảm bảo an ninh lương thực trong đại dịch. Nửa tháng sau, Chính phủ cho phép nối lại xuất khẩu với hạn ngạch 400.000 tấn gạo trong tháng 4 từ 11/4.

Cả ngày 11/4 (thứ bảy), nhiều doanh nghiệp gạo đã cắt cử nhân viên túc trực để mở tờ khai nhưng hệ thống của hải quan chưa mở. Nhưng ngày 12/4 (chủ nhật), hải quan bất ngờ cho đăng ký tờ khai lúc 0h sáng để xuất khẩu mà không hề có thông báo trước với các doanh nghiệp. Chỉ 3 tiếng sau đó, hệ thống lập tức đóng và thông báo đã đủ hạn ngạch xuất khẩu 400.000 tấn.

Do đó, nhiều doanh nghiệp cho biết họ không kịp trở tay để đăng ký. Trong số này có không ít doanh nghiệp còn đang tồn số hàng lớn nằm tại các cảng khá lâu do không kịp xuất khẩu trước ngày 24/3 (khi Việt Nam đột ngột dừng xuất khẩu gạo). Mỗi ngày doanh nghiệp phải mất thêm nhiều chi phí như lưu kho bãi, lãi suất ngân hàng, phạt đền bù hợp đồng cho các đối tác nước ngoài...

Giải thích sau đó, Tổng cục trưởng Hải quan Nguyễn Văn Cẩn đã khẳng định hệ thống thông quan điện tử hoàn toàn tự động, không có sự can thiệp chủ quan của con người. Hệ thống thông quan điện tử của Hải quan mở cho các doanh nghiệp đăng ký tờ khai từ 0h ngày 12/4. Đến 6h15, hệ thống tự dừng lại sau khi trừ lùi đủ hạn ngạch.

Tuy nhiên, cơ quan này vẫn chưa giải thích rõ tại sao mở hệ thống khai thông tin "mà không thông báo công khai cho các doanh nghiệp", nhất là trong bối cảnh hạn ngạch xuất khẩu gạo bị hạn chế chỉ 400.000 tấn.

Nông dân xã Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ thu hoạch lúa vụ Đông Xuân đầu tháng 3/2020. Ảnh: Thanh Trần.

Ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An đề nghị huỷ toàn bộ tờ khai từ 11/4 đến nay. Ông đề xuất cho các doanh nghiệp khai tiếp những lô đang khai dở và thông quan hết số gạo đã nằm trên cảng, dự kiến không vượt 250.000 tấn. Đồng thời, hải quan cho khai mới với số lượng không hạn chế, chứ không dừng ở 400.000 tấn rồi "đóng cổng thông tin".

"Ví dụ cho khai tự do đến 2 triệu tấn. Tờ nào khai trước thì xuất trước, đến khi thông quan đạt mốc 400.000 tấn thì dừng xuất khẩu", ông nói.

Đồng quan điểm, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) kiến nghị trước mắt, cho giải toả toàn bộ lượng gạo đã sẵn sàng tại cảng, cho khai tiếp những đơn hàng còn đang khai dở và thông quan số lượng gạo tại cảng sớm nhất có thể. Hiệp hội kiến nghị Tổng cục Hải quan tạo điều kiện phân luồng xanh và luồng vàng để thông quan nhanh chóng, thay vì luồng đỏ.

Về hạn ngạch xuất khẩu 400.000 tấn, VFA cũng yêu huỷ toàn bộ tờ khai nếu phát hiện khai khống số lượng, số container, số seal, không xuất trình được hàng hoá khi kiểm tra. VFA cũng yêu cầu hải quan phải công khai minh bạch về thời gian mở hệ thống, có văn bản cụ thể để các Cục hải quan địa phương, Chi cục hải quan cửa khẩu và thương nhân biết.

Ngược lại, Tổng cục Hải quan phản ánh nhiều doanh nghiệp "xù" hợp đồng cung cấp gạo dự trữ quốc gia sau khi thấy giá xuất khẩu gạo và nhu cầu thế giới tăng cao.

Ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Giám sát quản lý (Tổng cục Hải quan) cho biết có dấu hiệu bất thường sau khi rà soát danh sách các doanh nghiệp đăng ký tờ khai xuất khẩu gạo theo hạn ngạch 400.000 tấn trong tháng này. Theo đó, 4 đơn vị đã trúng thầu dự trữ quốc gia mặt hàng gạo với Tổng cục Dự trữ Nhà nước nhưng lại không đến ký hợp đồng hoặc từ chối ký. Đến khi hải quan cho mở tờ khai xuất khẩu, các doanh nghiệp này lại đăng ký đến hàng nghìn tấn gạo. "Điều này gây nguy cơ không đảm bảo an ninh lương thực", ông Tuấn nói.

Theo ông Tuấn, Tổng công ty Lương thực miền Bắc trúng thầu 4.500 tấn, hiện tại chưa ký hợp đồng, nhưng lại đăng ký 8 tờ khai xuất khẩu với số lượng 7.200 tấn. Công ty TNHH Phát Tài trúng 17.940 tấn, đăng ký 5 tờ khai xuất khẩu hơn 13.000 tấn. Hai công ty Mỹ Tường và Thuận Minh trúng thầu, chưa ký hợp đồng với Tổng cục Dự trữ Nhà nước nhưng cũng đều đăng ký xuất hơn 10.000 tấn gạo.

Dẫn Nghị định 107 về kinh doanh xuất khẩu gạo, doanh nghiệp phải dự trữ lưu thông tối thiểu 5% tổng lượng xuất khẩu trong 6 tháng trước đó, đại diện hải quan cho rằng các doanh nghiệp trên chưa đảm bảo quy định này. Tuy nhiên, hiện chưa có chế tài buộc phải ký hợp đồng đã trúng thầu với dự trữ quốc gia mới được xuất khẩu.

Sau những bất đồng, đại diện cơ quan hải quan, ông Nguyễn Văn Cẩn cũng nói đã kiến nghị Chính phủ và Bộ Công Thương xem xét cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo đấu thầu hạn ngạch. Nói thêm về phương án này, ông Âu Anh Tuấn cho biết, thay vì phân bổ hạn ngạch hàng tháng, có thể đấu giá hạn ngạch như mặt hàng đường mà Bộ Công Thương đang thực hiện.

Theo ông Tuấn, việc đấu giá dựa trên nguyên tắc doanh nghiệp tham gia đáp ứng điều kiện xuất khẩu theo quy định tại Nghị định 107. Đồng thời, doanh nghiệp phải thực hiện hợp đồng cung ứng gạo cho dự trữ quốc gia và phải ký hợp đồng với một siêu thị để cam kết đảm bảo dự trữ lưu thông tối thiểu 5% tổng lượng hàng hóa xuất khẩu trong 6 tháng trước.

"Đáp ứng các quy định này, doanh nghiệp mới được tham gia vào đấu giá hạn ngạch. Như vậy, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn. Sau khi có hạn ngạch, sẽ ký hợp đồng và đăng ký tờ khai xuất khẩu", ông Tuấn nói.

Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng vừa yêu cầu Bộ Công Thương báo cáo rõ việc thực hiện điều hành xuất khẩu gạo tháng 4, còn Bộ Tài chính báo cáo về trách nhiệm quản lý, kiểm soát số lượng gạo được phép xuất khẩu và mua dự trữ 190.000 tấn gạo, 80.000 tấn thóc theo kế hoạch Thủ tướng giao.

Anh Tú

Bộ Công Thương đề xuất cho xuất khẩu gạo trở lại Bộ Công Thương đề xuất Thủ tướng cho phép tiếp tục xuất khẩu gạo trong thời gian tới, nhưng kiểm soát chặt số lượng xuất khẩu theo từng tháng, trước mắt là tháng 4 và tháng 5. Bộ Công Thương vừa có báo cáo gửi Thủ tướng kết quả rà soát, đánh giá về tình hình sản xuất, tồn kho gạo trong nước,...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

TP.HCM: Xôn xao clip nhóm người ngang nhiên chặn xe kiểm tra giấy tờ06:11

Đột ngột chuyển sai hướng, ô tô gây tai nạn liên hoàn ở Đắk Lắk00:50

Tiktoker qua Singapore gặp mẹ Bắp, để lọt 1 thứ sốc chưa nói trên livestream?03:36

TP.HCM: Bảo vệ phố đi bộ Nguyễn Huệ bị người dắt chó đánh trọng thương09:39

Thót tim cảnh nhấc xe bán tải cứu bé trai bị kẹt dưới gầm00:25

Văn Toàn 'ghé sát' môi Hoà Minzy, cảnh tượng sau đó khiến 700 nghìn người sốc03:04

Vụ vạch tài sản mẹ Bắp: đội pháp lý vào cuộc, vỡ lẽ 1 thứ không ai dám lên tiếng03:08

Nam thanh niên đánh tới tấp người đàn ông sau va chạm giao thông09:49

Sở Y tế Đắk Lắk điều tra kẹo rau củ Quang Linh quảng cáo, kết quả bất ngờ?03:30

Vụ bắt gian ở Bắc Ninh: Chồng 'cay cú' vì 3 món lạ vợ chưa tẩu tán cùng 'baby3'04:09

Tài xế ô tô bật đèn xi nhan, suýt gây tai nạn trên cao tốc TPHCM - Dầu Giây00:27

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Bắc Giang: Hai cháu bé đuối nước thương tâm

12:32:48 11/03/2025

Anh L đã hô hoán hàng xóm cùng gia đình xuống ao vớt các cháu và đưa đi bệnh viện để cấp cứu. Tuy nhiên, do không phát hiện, cấp cứu kịp thời nên hai cháu nhỏ đã tử vong.

Điều tra nguyên nhân gây hỏa hoạn ở xưởng sơn kèm nhiều tiếng nổ lớn

12:25:09 11/03/2025

Sau khoảng 2 giờ đồng hồ nỗ lực dập lửa, đám cháy cơ bản được khống chế. Vụ cháy không thiệt hại về người nhưng nhiều tài sản, nguyên vật liệu bên trong xưởng sơn rộng hơn 500m2 bị cháy rụi hoàn toàn, ước tính thiệt hại hàng trăm triệu ...

Cấp cứu một ngư dân bị cá biển có độc đâm vào chân tại Trường Sa

09:53:48 11/03/2025

Cùng ngày, cán bộ, chiến sỹ đảo Trường Sa đã kịp thời hướng dẫn, hỗ trợ hơn 100 tàu cá với trên 800 ngư dân của các tỉnh miền Trung vào âu tàu trú tránh biển động, đảm bảo an toàn.

Người chăn cừu tử vong, nghi bị điện giật

22:25:35 10/03/2025

Người dân địa phương phát hiện người đàn ông làm nghề chăn cừu nghi bị điện giật tử vong, nên nhanh chóng báo cơ quan chức năng.

2 xe máy va vào nhau bốc cháy, 2 người tử vong

22:17:21 10/03/2025

Vụ va chạm mạnh khiến 2 chiếc xe máy bốc cháy dữ dội, một người tử vong tại chỗ, một người bị thương nặng và tử vong sau đó.

Xe trung chuyển va chạm xe máy làm 1 người chết

22:01:08 10/03/2025

Xe ô tô trung chuyển khách của nhà xe Hồng Sơn (Phú Yên) chạy đi sửa chữa thì xảy ra va chạm với xe máy khiến 1 người chết và 1 người bị thương nặng.

Điều tra vụ hai người đuối nước tử vong ở Củ Chi

21:50:47 10/03/2025

Ngày 10.3, lãnh đạo UBND xã Phước Hiệp (H.Củ Chi, TP.HCM) xác nhận, các đơn vị chức năng Công an TP.HCM đang điều tra làm rõ vụ đuối nước xảy ra trên địa bàn khiến 2 người tử vong.

Phát hiện thi thể 1 phụ nữ trong rẫy mía sau 3 tháng mất tích

12:43:55 10/03/2025

Theo thông tin ban đầu, khoảng 16 giờ ngày 9-3, trong lúc chặt mía tại thôn 5, xã Ea Sar, người dân tá hỏa khi phát hiện thi thể một phụ nữ đã phân hủy trong rẫy mía, nên trình báo cơ quan chức năng.

Tìm thấy thi thể nam sinh mất tích khi tắm biển

12:34:06 10/03/2025

Ngay sau khi nhận được tin báo, lực lượng cứu hộ và các cơ quan chức năng đã khẩn trương tìm kiếm. Tuy nhiên, điều kiện thời tiết xấu đã gây nhiều khó khăn cho công tác tìm kiếm, cứu hộ.

Ba xe máy đâm nhau trên quốc lộ 21, một người tử vong

12:17:53 10/03/2025

Sau khi va chạm, mô tô biển số 90B2-341.3x đổ trượt về phía trước và va chạm với mô tô biển số 90F7-333x do anh Phạm Văn Mạnh (SN 1980, trú tại Liêm Chính, Phủ Lý) điều khiển, đi theo chiều Phủ Lý - Nam Định.

Quảng Nam: Thêm một học sinh huyện miền núi tử vong chưa rõ nguyên nhân

09:07:49 10/03/2025

Thời gian gần đây, huyện Nam Trà My liên tiếp ghi nhận nhiều trường hợp trẻ em có triệu chứng sốt phát ban nghi do sởi. Từ sau Tết, ngành Y tế Quảng Nam liên tục chỉ đạo, lập đoàn tăng cường vận động, triển khai các biện pháp ngăn chặn.

Những tỉnh chưa từng sáp nhập từ khi thành lập tới nay

21:59:05 09/03/2025

Trung Kỳ gồm 11 tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận và phủ Thừa Thiên.