Bờ vực đổ vỡ

Cuộc họp không chính thức các Bộ trưởng Ngoại giao Liên hiệp châu Âu (EU) đã kết thúc ngày 31-8 tại Thủ đô Vienna của Áo, song các bên vẫn chưa thống nhất về cách thức giải quyết khúc mắc liên quan một nội dung quan trọng là thỏa thuận hạt nhân Iran.

Tới nay, những giải pháp được EU áp dụng hầu như chưa đem lại hiệu quả, khiến dư luận lo ngại rằng EU sẽ lâm vào thế “lực bất tòng tâm” trước sức ép từ cả Mỹ và Iran.

Biếm họa của EMAD HAJJAJ

Theo thỏa thuận hạt nhân lịch sử mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) ký giữa Tehran và nhóm P5 1 (gồm Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Trung Quốc và Đức) hồi năm 2015, các lệnh trừng phạt Iran được dỡ bỏ đổi lấy việc Tehran hạn chế chương trình hạt nhân. Tuy nhiên, ngày 7-8 vừa qua, Mỹ đã áp đặt trở lại một loạt biện pháp trừng phạt đơn phương đối với Iran, sau khi Tổng thống Trump hồi tháng 5 tuyên bố Mỹ rút khỏi thỏa thuận này, cho đây là “một thỏa thuận phiến diện, không đáp ứng mục đích căn bản ngăn chặn Iran phát triển bom nguyên tử”.

Các đông thái trừng phạt của Mỹ đã khiến nền kinh tế Iran trì trệ, đồng rial của quốc gia Trung Đông này đã mất một nửa giá trị. C ảnh báo của Mỹ về việc trừng phạt các công ty nước ngoài làm ăn với Iran đã buộc một loạt công ty quốc tế, trong đó có các tập đoàn Total, Peugeot và Renault của Pháp, cũng như tập đoàn Siemens và Daimler của Đức không còn cách nào khác phải ngừng hoạt động tại Iran. Cả Air France và British Airways đều đã thông báo ngừng các chuyến bay đến Tehran từ tháng 9 tới.

Trong bối cảnh đó, để chống chọi sức ép từ Mỹ, Iran buộc phải tiếp tục tìm kiếm sự hỗ trợ từ bên ngoài, đặc biệt là EU. Tuy nhiên, vốn là đồng minh lâu năm của Mỹ nên để tránh làm “mất lòng” Washington, EU cũng đang hết sức cân nhắc về các biện pháp ủng hộ Iran. Bởi thế, trong chuyến công du tới Phần Lan ngày 31-8, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Jean-Yves Le Drian cho rằng, sau khi Mỹ rút khỏi JCPOA, Tehran cần sẵn sàng đàm phán về các kế hoạch hạt nhân trong tương lai, kho tên lửa đạn đạo của nước này, cũng như vai trò của nước Cộng hòa Hồi giáo trong cuộc xung đột tại Syria và Yemen.

Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Iran đã bác bỏ lời kêu gọi của Pháp tiến hành đàm phán thêm với Tehran về thỏa thuận hạt nhân, coi lời kêu gọi này là “ức hiếp và quá đáng”. Hãng thông tấn IRNA dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Bahram Qassemi nhấn mạnh: “Không có lý do, sự cần thiết, hay độ đáng tin để tiến hành các cuộc đàm phán về các vấn đề vốn không thể thương lượng”. Ông khẳng định rằng Pháp và các quan chức quốc tế đều biết rõ rằng chính sách về khu vực của Iran theo đuổi hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế cũng như đấu tranh chống chủ nghĩa khủng bố và cực đoan.

Tình hình liên quan JCPOA thêm căng thẳng khi Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif khẳng định, tuân thủ thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015 với các cường quốc thế giới không phải là lựa chọn duy nhất của Tehran. Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Iran không nêu rõ những lựa chọn khác đối với nước này là gì, song đây được xem là tín hiệu cho thấy Tehran cũng không dễ “buông xuôi” trước các áp lực từ bên ngoài.

Nhằm xoa dịu Iran đồng thời bảo vệ các hợp đồng kinh tế đã triển khai giữa hai bên, mới đây EU đã nhất trí cung cấp một gói hỗ trợ trị giá 18 triệu euro cho các dự án phát triển xã hội và kinh tế bền vững của Iran, một phần của gói hỗ trợ lớn trị giá 50 triệu euro. Tuy nhiên, hiện chưa rõ các nỗ lực này có hiệu quả đến đâu khi phần lớn các công ty nước ngoài đã lựa chọn từ bỏ các dự án đầu tư tại Iran do lo ngại các lệnh trừng phạt của Mỹ. Bên cạnh đó, gói trừng phạt thứ hai của Washington dự kiến sẽ có hiệu lực từ đầu tháng 11 tới, nhằm vào lĩnh vực năng lượng và dầu mỏ quan trọng của Iran, chắc chắn sẽ tác động mạnh đến nền kinh tế của quốc gia Hồi giáo này.

Bài toán khó cho EU hiện nay là làm thế nào để dung hòa các lợi ích chính trị và kinh tế, giữ vững được nguyên tắc đa phương trong chính sách quan hệ quốc tế trước xu hướng đơn cực mà nước Mỹ đang tìm mọi cách áp đặt, trên cơ sở đó mới có thể tìm ra được một giải pháp khả thi giúp thỏa thuận hạt nhân Iran tránh khỏi bờ vực đổ vỡ.

Theo nhandan