Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt

Theo dõi VGT trên

Bộ tộc Dani trước đây áp dụng phương pháp ướp xác bằng cách xông khói, nay vẫn giữ xác tổ tiên để thể hiện sự tôn kính. Họ cũng có những bộ trang phục đặc biệt.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 1

Được nhà động vật học người Mỹ Richard Archbold phát hiện ra trong một chuyến thám hiểm đến New Guinea năm 1938. Dani được coi là một trong những bộ tộc hoang dã và tách biệt nhiều với thế giới. Không chỉ lạ lẫm và đặc biệt trong cách ăn ở, bộ tộc bản xứ này còn có cách ướp xác có một không hai trên thế giới: Ướp xác bằng khói. Ảnh: Tộc trưởng Eli Mabel giữ hài cốt của tổ tiên Agat Mamete Mabel, trong ngôi làng Wogi ở Wamena, phía tây Papua, một hòn đảo ở trung tâm của đất nước New Guinea.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 2

Hiện tại, bộ tộc Dani không còn áp dụng phương pháp ướp xác bằng cách xông khói nhưng họ vẫn gìn giữ một số xác ướp lâu đời như một biểu tượng thể hiện sự tôn kính với tổ tiên. Ảnh: Ướp xác bằng khói hun khiến hài cốt được gìn giữ đến hàng trăm năm.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 3

Kỳ lạ ở chỗ, dù không phải là một công nghệ ướp xác tiên tiến nhưng những xác ướp tổ tiên của người Dani được bảo quản nguyên vẹn đến hàng trăm năm. Ảnh: Bộ tộc Dani vẫn gìn giữ một số xác ướp cổ xưa để thể hiện sự tôn kính với tổ tiên của họ.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 4

Trong khi đàn ông sơn mặt, đeo xương động vật, mặc trang phục đặc biệt, đội mũ lông và bọc bộ phận sinh dục bằng một công cụ đặc biệt có tên Koteka.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 5

Phụ nữ mặc áo dệt từ sợi phong lan, choàng từ đầu xuống cổ có tên Noken.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 6

Ở cộng đồng Dani, trên khu vực cao nguyên xa xôi của phía tây Papua, những thổ dân bản xứ sống hòa mình với thiên nhiên.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 7

Video đang HOT

Trong những năm gần đây, ánh sáng văn minh đã tìm đến bộ tộc Dani khi có hàng trăm khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới đổ về để để tìm hiểu cuộc sống, phong tục của họ.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 8

Bộ tộc Dani được phát hiện trong năm 1938, trong một chuyến thám hiểm hoang dã của một nhà động vật học người Mỹ.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 9

Đây là một trong những bộ tộc hoang dã của New Guinea – đất nước mà con người ít tìm hiểu, khám phá nhất trên thế giới.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 10

Trẻ em Dani.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 11

Tháng 8 hàng năm, Dani tổ chức đánh trận giả cùng các bộ tộc láng giềng để gìn giữ truyền thống.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 12

Dàn người đánh trận giả.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 13

Người cổ vũ trận giả khá đông.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 14

Chiến thắng trong trận giả.

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 15

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 16

Bộ tộc ướp xác người chết bằng khói, mặc trang phục đặc biệt - Hình 17

Hàng trăm người kéo về khu vực này để tìm hiểu cuộc sống và xem tận mắt những màn đánh trận giả của người Dani.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG

Nhiếp ảnh gia đã cất công đi tới 34 vùng đất khác nhau trên khắp thế giới để ghi lại chân dung của các bộ lạc sống hoàn toàn tách biệt với thế giới.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 1

Theo tờ Bored Panda, cách đây nhiều năm thế giới ngưỡng mộ nhiếp ảnh gia Jimmy Nelson khi cho ra mắt cuốn sách ảnh "Trước khi họ biến mất", cho thấy khoảng 30 bộ tộc biệt lập từ khắp nơi trên thế giới. Từ Mông Cổ cho đến Indonesia, Jimmy đã dành ra nhiều tuần lễ với mỗi bộ tộc để học hỏi văn hóa và ghi lại hình ảnh của họ. Đến năm 2018, Jimmy đã công bố dự án với chủ đề tương tự có tựa đề "Tôn kính Nhân loại" ghi lại cuộc sống con người ở 34 vùng văn hóa bản địa khắp 5 châu. Trong ảnh là tộc người Hakamou'i, Ua Pou, đảo Marguesas, Polynésie thuộc Pháp.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 2

Nếu trong cuốn sách trước chủ yếu là ảnh tư liệu, lần này Jimmy quyết định thêm vào đó chi tiết về chuyến đi, bản đồ, sự thật diễn ra tại địa phương và quan điểm cá nhân... Jimmy chia sẻ: "Khi 17 tuổi, tôi bắt đầu đi, mải miết đi tới tận hôm nay. Việc đó để kết nối và tìm lại chính mình. Đó là hành trình rất riêng để cảm nhận cuộc sống và sự tồn tại của bản thân." Trong ảnh là người Dương Sóc, khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 3

Tộc Samburu, Kenya.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 4

Những vũ công đeo mặt nạ, Paro, Bhutan.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 5

Phụ nữ bộ tộc Perak, Thikse Monastery, Ladakh, Ấn Độ.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 6

Tộc người bên sông Vaioa, đảo Marquesas, Polynesia thuộc Pháp.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 7

Người bản địa trên đồi Khoyor Tolgoi, hạt Altan Tsogts Bayan Ulgii, Mông Cổ.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 8

Tộc Huli Wigmen bên thác Ambua, thung lũng Tari, Papua New Guinea.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 9

Tarangire, Rift Escarpment, Tanzania.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 10

Ni Vanuatu Men Rah, đảo Lava.

Ảnh cực hiếm về những bộ tộc hoang dã, hoàn toàn biệt lập với TG - Hình 11

Ganges, Haridwar, Ấn Độ.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Người nông dân đi mò ốc nhặt được cây gỗ có mùi thơm lạ, hóa ra là 'thần mộc' trị giá 400 tỷ đồngNgười nông dân đi mò ốc nhặt được cây gỗ có mùi thơm lạ, hóa ra là 'thần mộc' trị giá 400 tỷ đồng
17:35:33 16/01/2025
Bức ảnh gây choáng: Hàng trăm triệu người chen chúc tắm rửa, uống nước từ một dòng sôngBức ảnh gây choáng: Hàng trăm triệu người chen chúc tắm rửa, uống nước từ một dòng sông
13:48:02 15/01/2025
Giải mã hiện tượng lạ: Vì sao cơm không thể nấu chín ở độ cao 5.000 m?Giải mã hiện tượng lạ: Vì sao cơm không thể nấu chín ở độ cao 5.000 m?
13:46:22 15/01/2025
Hình ảnh Los Angeles được phủ hồng giữa thảm họa 'bão lửa'Hình ảnh Los Angeles được phủ hồng giữa thảm họa 'bão lửa'
13:54:20 16/01/2025
Chiêm ngưỡng vẻ đẹp của các loài ốc biển trên thế giớiChiêm ngưỡng vẻ đẹp của các loài ốc biển trên thế giới
07:49:53 17/01/2025
Bí ẩn loài cá sấu quý hiếm nhất thế giới, đôi mắt xanh như pha lê, vảy trắng, có giá 'trên trời'Bí ẩn loài cá sấu quý hiếm nhất thế giới, đôi mắt xanh như pha lê, vảy trắng, có giá 'trên trời'
17:40:45 16/01/2025
Loài rùa quý hiếm của Việt Nam, nằm trong top nguy cấp nhất thế giớiLoài rùa quý hiếm của Việt Nam, nằm trong top nguy cấp nhất thế giới
13:54:18 16/01/2025
Sốc: Người tiền sử thiết kế bản đồ 3D từ 13.000 năm trướcSốc: Người tiền sử thiết kế bản đồ 3D từ 13.000 năm trước
07:49:44 17/01/2025

Tin đang nóng

Cặp đôi diễn viên Vbiz để lộ "tín vật định tình" giữa nghi vấn đang hẹn hò?Cặp đôi diễn viên Vbiz để lộ "tín vật định tình" giữa nghi vấn đang hẹn hò?
06:50:21 17/01/2025
Sốc: Thủ môn 16 tuổi qua đời thương tâm sau khi dùng cả thân người cản phá phạt đềnSốc: Thủ môn 16 tuổi qua đời thương tâm sau khi dùng cả thân người cản phá phạt đền
08:18:21 17/01/2025
Chu Thanh Huyền "mỏ hỗn" với mẹ Quang Hải, bị mẹ chồng chỉnh đốn ngay trên livestreamChu Thanh Huyền "mỏ hỗn" với mẹ Quang Hải, bị mẹ chồng chỉnh đốn ngay trên livestream
08:01:51 17/01/2025
Á hậu Phương Nhi: Tôi bị thu hút bởi người có ý chí cầu tiến và tham vọngÁ hậu Phương Nhi: Tôi bị thu hút bởi người có ý chí cầu tiến và tham vọng
06:53:46 17/01/2025
Hàng triệu người cầu mong Triệu Lộ Tư đừng khoẻ lại, chuyện gì đây?Hàng triệu người cầu mong Triệu Lộ Tư đừng khoẻ lại, chuyện gì đây?
08:09:58 17/01/2025
Từ vị giám đốc thành bảo vệ sau vụ oan sai gần 1 thập kỷTừ vị giám đốc thành bảo vệ sau vụ oan sai gần 1 thập kỷ
07:49:32 17/01/2025
Công an TPHCM: Phạt người vượt đèn nhường đường xe cứu thương là saiCông an TPHCM: Phạt người vượt đèn nhường đường xe cứu thương là sai
08:02:50 17/01/2025
Gặp gỡ anh chàng Việt Nam đánh pickleball 10 tiếng/ngày, khiến cộng đồng mạng thích thú với phong cách chơi có 1-0-2Gặp gỡ anh chàng Việt Nam đánh pickleball 10 tiếng/ngày, khiến cộng đồng mạng thích thú với phong cách chơi có 1-0-2
08:02:04 17/01/2025

Tin mới nhất

Số phận nghiệt ngã khi loạt xe Maybach, G63 phải chở rơm, cày ruộng lúc dịp Tết: Biết lý do tất cả xin thua

Số phận nghiệt ngã khi loạt xe Maybach, G63 phải chở rơm, cày ruộng lúc dịp Tết: Biết lý do tất cả xin thua

13:05:31 17/01/2025
Mới đây, trên mạng xã hội Douyin (tương tự TikTok ở Việt Nam) xôn xao clip ghi lại cảnh một chiếc G63 đi cày ruộng thay trâu. Điều này khiến ai nấy bật cười, và tò mò: lý do nào để gia đình này lấy chiếc xe hơi tiền tỷ đi làm đồng vậy?
Điểm tên những loài chim cắt nổi tiếng trên thế giới

Điểm tên những loài chim cắt nổi tiếng trên thế giới

07:49:50 17/01/2025
Các loài họ Cắt (Falconidae) gồm những loài chim kích cỡ không lớn nhưng có tốc độ và kỹ năng săn mồi vô địch trong thế giới loài chim
Bí ẩn cuộc đời và cái chết của những ngôi sao khổng lồ trong vũ trụ

Bí ẩn cuộc đời và cái chết của những ngôi sao khổng lồ trong vũ trụ

08:36:36 15/01/2025
Trải qua sự kiện siêu tân tinh là một trong những cách mà một ngôi sao kết thúc cuộc đời của nó, nhưng trên thực tế vẫn có những cách khác để một ngôi sao kết thúc cuộc đời của mình.
Vì sao bạch tuộc bị mù màu nhưng lại là bậc thầy về ngụy trang, thay đổi màu sắc cơ thể?

Vì sao bạch tuộc bị mù màu nhưng lại là bậc thầy về ngụy trang, thay đổi màu sắc cơ thể?

08:29:20 15/01/2025
Bạch tuộc không chỉ là một sinh vật thông minh mà còn sở hữu những khả năng độc đáo vượt xa hiểu biết của con người.
Người đàn ông sốc khi nhận hóa đơn tiền điện hơn 618 tỷ đồng

Người đàn ông sốc khi nhận hóa đơn tiền điện hơn 618 tỷ đồng

08:27:58 15/01/2025
ẤN ĐỘ - Người đàn ông đã bị sốc khi nhận được hóa đơn tiền điện lên tới hơn 2,1 tỷ Rupee (hơn 618 tỷ đồng) cho tháng 12/2024.
Nhà khoa học cho rằng hậu duệ tiếp quản Trái Đất từ con người đang nằm trong thực đơn nhà hàng hải sản

Nhà khoa học cho rằng hậu duệ tiếp quản Trái Đất từ con người đang nằm trong thực đơn nhà hàng hải sản

10:03:02 14/01/2025
Tuyệt chủng là một lẽ tự nhiên và vẫn đang diễn ra trên Trái Đất, ngay từ khi sự sống bắt đầu hình thành. Nhìn vào những hóa thạch còn sót lại từ thuở ban sơ đến nay, các nhà khoa học đã ghi nhận tổng cộng 5 cuộc đại tuyệt chủng lớn tro...
Loại gỗ có màu đen đắt đỏ nhất thế giới đang bị 'đe dọa': Giá hơn 2 tỷ 1 tấm, có khả năng chống cháy

Loại gỗ có màu đen đắt đỏ nhất thế giới đang bị 'đe dọa': Giá hơn 2 tỷ 1 tấm, có khả năng chống cháy

09:09:52 14/01/2025
Đây là 1 trong những loại gỗ có giá đắt đỏ nhất trên thế giới, cứng nhất, dày đặc nhất máy móc cũng khó phá hỏng, là loài cây có khả năng chống cháy có giá hơn 300 triệu đồng/m3, 60 năm mới 1 cây trưởng thành.
Gỗ quý hiếm của Việt Nam có tên trong Sách Đỏ giá 250 triệu/m2, được đồn chữa được bệnh ung thư

Gỗ quý hiếm của Việt Nam có tên trong Sách Đỏ giá 250 triệu/m2, được đồn chữa được bệnh ung thư

00:42:34 14/01/2025
Vì tin đồn chữa được bệnh ung thư mà loại gỗ quý hiếm này suýt bị đẩy đến mức tuyệt chủng. Đó là gỗ thủy tùng hay còn gọi là cây thông nước, có tên khoa học là Glyptostrobus pensilis, là loại thực vật duy nhất còn tồn tại thuộc chi Glyp...
Phát hiện kho báu quý giá tại công trường xây dựng

Phát hiện kho báu quý giá tại công trường xây dựng

00:42:29 14/01/2025
Các nhà khảo cổ học ở Anh đã khai quật được một kho báu gồm 321 đồng bạc còn nguyên vẹn tại công trường xây dựng một nhà máy điện hạt nhân.
Người đàn ông bị 'sinh vật bí ẩn' tấn công kéo xuống nước khi đi bơi ở biển

Người đàn ông bị 'sinh vật bí ẩn' tấn công kéo xuống nước khi đi bơi ở biển

00:42:21 14/01/2025
Trong lúc đang bơi một cách thư giãn trên biển người mẫu Federico Cola đã bất ngờ bị kéo xuống nước bởi một lực mạnh từ một sinh vật bí ẩn .
Phát hiện cấu trúc 9.000 năm tuổi, cổ hơn Stonehenge dưới đáy hồ Michigan

Phát hiện cấu trúc 9.000 năm tuổi, cổ hơn Stonehenge dưới đáy hồ Michigan

20:52:15 13/01/2025
Tiến sĩ Mark Holley, giáo sư khảo cổ học dưới nước của Đại học Tây Bắc Michigan, đã công bố khám phá về một cấu trúc cổ xưa bên dưới Vịnh Grand Traverse thuộc hồ Michigan (Mỹ), theo trang The Brighter Side of News hôm 11.1.
Cận cảnh ranh giới ngày và đêm tối vĩnh cửu của sao Thủy

Cận cảnh ranh giới ngày và đêm tối vĩnh cửu của sao Thủy

20:37:08 13/01/2025
Tàu vũ trụ kép BepiColombo do châu Âu và Nhật Bản liên danh phát triển và vận hành đã truyền về những hình ảnh chụp khoảng cách gần với hành tinh trong cùng của hệ mặt trời là sao Thủy.

Có thể bạn quan tâm

Lệnh ngừng bắn Israel - Hamas: Cú hích xoay chuyển cục diện Trung Đông?

Lệnh ngừng bắn Israel - Hamas: Cú hích xoay chuyển cục diện Trung Đông?

Thế giới

13:17:00 17/01/2025
Tình hình Trung Đông có chuyển biến quan trọng khi quá trình đàm phán ở Qatar về một lệnh ngừng bắn mới giữa Israel và Hamas đã đạt được thành công.
Lý giải sức hút của cụ ông ở Thái Nguyên chơi Tóp Tóp hút triệu view cho các cháu "hít khói"

Lý giải sức hút của cụ ông ở Thái Nguyên chơi Tóp Tóp hút triệu view cho các cháu "hít khói"

Netizen

13:11:03 17/01/2025
Trong những năm gần đây, việc bỗng dưng nổi tiếng, trở thành idol cõi mạng chỉ sau một đêm đã không còn xa lạ với cư dân mạng. Trường hợp phủ sóng MXH mới nhất thuộc về cụ ông đến từ Thái Nguyên.
Sai lầm ngày Tết là mang tặng 5 loại hoa này: Chắc chắn bị chê EQ thấp!

Sai lầm ngày Tết là mang tặng 5 loại hoa này: Chắc chắn bị chê EQ thấp!

Sáng tạo

12:32:07 17/01/2025
Khi tặng hoa trong dịp đầu xuân năm mới, bạn không nên chọn những loài hoa kém may mắn hoặc có ý nghĩa không tốt đẹp, vì sẽ dễ làm phật lòng người nhận, đồng thời bản thân còn bị đánh giá là thiếu tinh tế
Nhan sắc gây chú ý của vợ Hồ Tấn Tài qua cam thường, sau nhiều lần thẩm mỹ gương mặt thế nào?

Nhan sắc gây chú ý của vợ Hồ Tấn Tài qua cam thường, sau nhiều lần thẩm mỹ gương mặt thế nào?

Sao thể thao

12:26:55 17/01/2025
Hậu vệ Hồ Tấn Tài gặp chấn thương trong trận bán kết của đội tuyển Việt Nam tại AFF Cup 2024. Sau giải đấu, Tấn Tài được thực hiện phẫu thuật chấn thương dây chằng tại TP.HCM.
Game Tam Quốc mới lộ tình tiết gây sốc, nam chính có thể "thân mật" với mọi nhân vật, kể cả Trương Phi

Game Tam Quốc mới lộ tình tiết gây sốc, nam chính có thể "thân mật" với mọi nhân vật, kể cả Trương Phi

Mọt game

12:26:51 17/01/2025
Chắc chắn, Dynasty Warriors Origins đang là chủ đề hot nhất của ngày hôm nay khi 17/1 cũng là thời điểm mà tựa game Tam Quốc này được ra mắt trên Steam.
Màn comeback của IVE không như trông đợi

Màn comeback của IVE không như trông đợi

Nhạc quốc tế

12:11:01 17/01/2025
Kể từ lần trở lại với HEYA, IVE đã mất vía Perfect All-Kill, thành tích nhạc số nội địa ổn định, nhưng không còn bùng nổ như 2 năm 2022 - 2023.
Dispatch mở bát 2025: Tiểu tam trơ trẽn nhất showbiz mang thai con ngoài giá thú với đạo diễn U70 sau 10 năm ngoại tình

Dispatch mở bát 2025: Tiểu tam trơ trẽn nhất showbiz mang thai con ngoài giá thú với đạo diễn U70 sau 10 năm ngoại tình

Sao châu á

12:07:05 17/01/2025
Sau 1 thập kỷ bên nhau bất chấp mọi lời gièm pha, Kim Min Hee và đạo diễn Hong Sang Soo - cặp tình nhân bị ghét nhất showbiz Hàn được tiết lộ đã có tin vui.
Thêm một món ăn quen thuộc ở Việt Nam khiến cầu thủ Xuân Son khen không ngớt lời

Thêm một món ăn quen thuộc ở Việt Nam khiến cầu thủ Xuân Son khen không ngớt lời

Ẩm thực

11:14:54 17/01/2025
Ngoài món bánh chuối chiên, món cá kho thịt ba chỉ là một trong những món ăn đậm chất Việt mà cầu thủ Nguyễn Xuân Son đặc biệt yêu thích.
Cựu Chủ tịch tỉnh Bình Thuận Lê Tiến Phương hầu tòa

Cựu Chủ tịch tỉnh Bình Thuận Lê Tiến Phương hầu tòa

Pháp luật

11:06:06 17/01/2025
Ngày 17/1, Tòa án nhân dân TP Hà Nội mở phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử bị cáo Lê Tiến Phương, cựu Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận và 16 đồng phạm về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.
Tình tin đồn của Rosé (BLACKPINK) lộ loạt ảnh gây sốc: Hút cần sa, hôn đồng tính?

Tình tin đồn của Rosé (BLACKPINK) lộ loạt ảnh gây sốc: Hút cần sa, hôn đồng tính?

Sao âu mỹ

10:49:07 17/01/2025
Sáng 16/1, tờ Kbizoom đưa tin, nam diễn viên người Mỹ vừa bị khui loạt khoảnh khắc gây sốc ngày trước, khiến cộng đồng mạng tranh luận nảy lửa.
"Mẫu nhí" 5 tuổi gây ấn tượng trên sàn catwalk, được ví như búp bê

"Mẫu nhí" 5 tuổi gây ấn tượng trên sàn catwalk, được ví như búp bê

Thời trang

09:42:22 17/01/2025
Cô bé Đỗ Nhã Tâm (5 tuổi) gây ấn tượng khi xuất hiện trên sàn catwalk, được khen không thua kém người mẫu chuyên nghiệp.