Biển Đông vẫn nóng sau đại hội 18 của Trung Quốc
Hy vọng về sự yên ả ở Biển Đông khi Trung Quốc có ban lãnh đạo mới đã biến mất, bởi nước này có một loạt hành động quyêt đòi chủ quyền ở các vùng biển đảo của nước khác hoặc đang tranh chấp, kể từ sau đại hội đảng 18.
Mẫu hộ chiếu mới của Trung Quốc gây nên phản ứng của các nước láng giềng và phản ứng trong dư luận. Ảnh: Xinhua
Đầu tiên, mẫu hộ chiếu mới có in bản đồ với yêu sách 9 đoạn, còn gọi là đường lưỡi bò đã làm dấy lên sự phản đối ở một loạt quốc gia láng giềng với Trung Quốc, bao gồm Ấn Độ, Việt Nam và Philippines. Đường lưỡi bò là tuyên bố đơn phương của Trung Quốc, không dựa trên căn cứ pháp lý nào, ôm gần như trọn cả Biển Đông, chồng lên vùng lãnh thổ hoặc đặc quyền kinh tế của các nước láng giềng.
Tiếp đó Bắc Kinh cho công bố bản đồ của cái gọi là thành phố Tam sa, tiếp tục các bước đi về pháp lý và hành chính đối với các vùng không thuộc chủ quyền của Trung Quốc.
Và mới đây, cơ quan lập pháp của tỉnh Hải Nam đã ra “điều lệ sửa đổi về việc quản lý bờ biển và duyên hải”, quy định rằng lực lượng tuần duyên của họ có quyền tiếp cận, lục soát và thậm chí trục xuất các tàu bè vi phạm vùng 12 hải lý tính từ đường cơ sở của các đảo. Ngôn từ cũng như toàn bộ nội dung của bản điều lệ sửa đổi chưa được công bố rõ ràng, nhưng nó cũng phần nào cho thấy nguy cơ đổ thêm dầu vào lửa ở các khu vực đang tranh chấp. Quy định này, theo phân tích của một quan chức cấp tỉnh ở Trung Quốc, chủ yếu áp dụng cho các đảo thuộc Hoàng Sa, nơi Trung Quốc nói rằng họ đã xác định các đường cơ sở.
Tàu cá của Trung Quốc thường xuyên tụ họp thành nhóm đông và quấy rối các hoạt động bình thường của tàu Việt Nam trên thềm lục địa Việt Nam, chẳng hạn như trong vụ tàu Bình Minh 02 bị tàu Trung Quốc làm đứt cáp mới đây. Thế nhưng Bắc Kinh lại “tố ngược” rằng tàu cá của họ bị đuổi và đòi Việt Nam ngừng các hoạt động khai thác dầu khí.
Các hành động trên của Trung Quốc được thực hiện một cách có hệ thống, từ việc thành lập “Tam Sa”, rồi dựng lên bộ máy chính quyền và lập pháp, xây dựng cơ sở hạ tầng, nghiên cứu khoa học hải dương… đều nhằm một mục đích là biến vùng biển đảo mà nước khác đã tuyên bố chủ quyền thành của mình. Với các việc làm liên tiếp và dồn dập từ năm ngoái đến nay, Bắc Kinh muốn biến các sự kiện bị phản đối và trái luật quốc tế thành những sự việc bình thường.
Cũng với mục đích “biến hóa” như vậy mà năm ngoái công ty dầu khí hải dương Trung Quốc CNOOC đã mời thầu ở 9 lô dầu khí hoàn toàn nằm trên vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Đầu năm nay, Trung Quốc mời thầu dầu khí ở gần đảo Cây thuộc Hoàng Sa của Việt Nam. Bộ Ngoại giao Việt Nam chỉ ra rằng hành động đó của Trung Quốc nhằm biến khu vực hoàn toàn không có tranh chấp thành “có tranh chấp” để dễ bề lấn tới hoặc nhảy vào khai thác chung, chia sẻ tài nguyên của nhà hàng xóm.
Trên vùng thềm lục địa của Việt Nam, Trung Quốc hành xử như thể đó là vùng nước mà họ có quyên liên quan. Cụ thể là ngày 7/12, sau khi tàu cá Trung Quốc đã làm đứt cáp của tàu thăm dò Việt Nam, phát ngôn viên ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi còn yêu cầu Việt Nam ngừng “khai thác đơn phương ở vùng tranh chấp”. Yêu cầu tương tự cũng được đưa ra với Ấn Độ, bởi nước này có một công ty đang quan tâm đến các lô dầu khí nằm hoàn toàn trong vùng EEZ của Việt Nam. Cách thức này từng được Trung Quốc sử dụng năm ngoái, sau khi tàu chấp pháp của Trung Quốc cắt cáp của tàu Bình Minh 02 (tháng 5/2011) và làm hỏng cáp của tàu Viking II trong tháng sau đó.
Video tàu hải giám Trung Quôc cắt cáp Bình Minh 02
Yêu sách mà Trung Quốc đưa ra với Ấn Độ mới đây là nhằm gạt hoàn toàn các nước không có tranh chấp trực tiếp về chủ quyền ra khỏi Biển Đông. Tương tự, Bắc Kinh từng nhiều lần yêu cầu Mỹ – nước đang cố chuyển trọng tâm về châu Á và tìm cách tăng hiện diện ở Thái bình dương – tránh xa. Những việc này nhằm tạo một môi trường dễ dàng hơn cho Bắc Kinh khi muốn giải quyết tranh chấp kiểu tay đôi với từng nước kém hơn nhiều về tiềm lực quân sự và kinh tế trong ASEAN, bao gồm Brunei, Malaysia, Philippines và Việt Nam. Các nước này đều có tuyên bố chủ quyền toàn bộ hoặc một phần tại quần đảo Trường Sa, gồm hàng trăm đảo và bãi san hô án ngữ tuyến vận tải biển quan trọng hàng đầu thế giới, nơi một phần ba lưu lượng dầu và hơn 50% lượng hàng hóa trong giao thương thế giới đi qua.
Video đang HOT
Tàu cá của Trung Quôc. Ảnh: Xinhua
Trung Quốc bám chắc vào quan điểm giải quyết song phương, phản đối cách làm mà họ gọi là “quốc tế hóa” vấn đề tranh chấp Biển Đông, bất chấp thực tế rằng đây là một tranh chấp nhiều bên. Điều này được cho là một nhân tố dẫn đến bất đồng nội bộ trong các nước ASEAN ở hai kỳ hội nghị liên tiếp trong năm nay tại Phnom Penh. Campuchia, nước nhận được nhiều viện trợ của Trung Quốc trong một thập niên qua, với tư cách là chủ tịch hội nghị, đã không đồng ý với quan điểm của một số thành viên hiệp hội khi đề cập tranh chấp Biển Đông.
Hệ quả là kỳ họp hồi tháng 7 không đưa ra được tuyên bố chung, điều chưa từng có trong lịch sử 45 năm tồn tại của ASEAN, đ.e dọ.a nguyên tắc đồng thuận và gây rạ.n nứ.t rõ ràng trong khối.
Kỳ họp tháng 11 vừa rồi không hàn gắn được, mà khắc sâu thêm sự chia rẽ trong quan điểm của các thành viên hiệp hội về cách giải quyết tranh chấp Biển Đông. Khi Campuchia tuyên bố rằng ASEAN đã nhất trí “không quốc tế hóa” vấn đề Biển Đông, thì Tổng thống Philippines thẳng thừng phản đối, rằng không hề có sự nhất trí nào hết.
Giới quan sát cho rằng hai hội nghị vừa rồi chính là bài thuố.c thử sự đoàn kết trong ASEAN, và Trung Quốc hởi dạ với kết quả này.
Sau những tháng tương đối yên ả kể từ khi vụ đối đầu ở bãi Hoàng Nham/Scarbourough lắng xuống, những tháng cuối năm, Biển Đông lại trở thành chủ đề ở khắp các thủ đô từ Bắc Kinh đến Manila, Hà Nội, Phnom Penh và cả Washington. Những tháng trước đại hội 18 của đảng Cộng sản Trung Quốc, một số người lạc quan từng hy vọng rằng sau khi phải thể hiện quan điểm cứng rắn để đáp ứng dư luận trong nước, ban lãnh đạo mới của nước này sẽ thể hiện một cách ôn hòa hơn. Vì sao căng thẳng lại tiếp tục?
Thứ nhất, chiến lược dài lâu của Trung Quốc là dần dần nhưng kiên quyết sẽ làm từng bước để chiếm dần các đảo, biến các biến cố thành bình thường, biến vùng không tranh chấp thành có tranh chấp (như mời thâu dâu khí ở vùng EEZ của Viêt Nam), biến vùng tranh chấp thành của mình (như đã cho tàu đóng tại bãi cạn Scarbourough/Hoàng Nham từ tháng 4).
Thứ hai, ban lãnh đạo mới ở Bắc Kinh, trước sự lan rộng và thắng thế của tinh thần dân tộc trong dân chúng, khó có thể tỏ vẻ nhượng bộ hay yếu đi trong các tranh chấp chủ quyền, kể cả ở biển Hoa Đông, Biển Đông hay các khu vực giáp với Ấn Độ.
Thứ ba, ngoài vị trí chiến lược ở Biển Đông ra, khi các công ty càng đẩy mạnh thăm dò khai thác dầu khí, họ sẽ tìm thấy ngày càng nhiều tiềm năng ẩn sâu dưới biển ở vùng đang tranh chấp. Miếng bánh ngày càng hấp dẫn sẽ khiến quyết tâm giành nó ngày càng gia tăng.
Và thêm nữa, sự trở lại về mặt chiến lược của Mỹ đến một châu Á Thái bình dương ngày càng quan trọng về kinh tế khiến Trung Quốc có thêm lý do để nhanh chóng khẳng định thế lực ở “sân nhà”; và các bên khác có thêm động lực để mạnh mẽ hơn trong việc đòi những gì được cho là của mình. Biển Đông, vốn đã bị đán.h giá từ năm ngoái là trở thành một điểm nóng, khó có thể trở lại yên ắng trong tương lai gần.
Theo VNE
Philippines đong đưa giữa Mỹ và Trung Quốc
Nhận rõ sức mạnh kinh tế khổng lồ của Trung Quốc cũng như các nguy cơ khi thân thiết về quân sự với Mỹ, Philippines đang chủ động triển khai loạt chính sách nhằm cứu quan hệ với Bắc Kinh, tìm cách bắt tay với ban lãnh đạo mới của Trung Quốc.
Việc Tổng thống Mỹ Barack Obama một lần nữa bỏ qua Philippines trong chuyến công du các nước Đông Nam Á mới đây càng khiến Manila phải tập trung khôi phục mối quan hệ với Trung Quốc, vốn bị tổn hại nghiêm trọng sau vụ đối đầu ở bãi cạn trên Biển Đông. Chính phủ của tổng thống Aquino muốn cân bằng quan hệ với hai cường quốc, và đã làm nhiều việc theo chiều hướng hâm nóng mối quan hệ ngoại giao bị giá băng từ mùa hè vừa qua do tranh chấp chủ quyền với Bắc Kinh.
Nhìn nhận lại Trung Quốc
Tranh chấp về chủ quyền bãi đá giữa Bắc Kinh và Manila dường như là nguyên nhân dẫn đến "cuộc chiến chuối", trong đó nhiều nông dân Philippines khốn đốn vì không xuất khẩu được chuối sang Trung Quốc, do vấp phải hàng rào kỹ thuật. Ảnh: AP
Tính toán của chính phủ Tổng thống Philippines Benigno Aquino dựa trên quan điểm cho rằng một khi tranh chấp chủ quyền được kiểm soát ở ngưỡng nào đó, và lại có sự chuyển trọng tâm chiến lược về châu Á của Mỹ như một công cụ răn đe, thì Manila có thể dẫn dắt Trung Quốc vào một giải pháp hòa bình cho tranh chấp, giữ thể diện cho cả hai và tránh phải đối đầu.
Tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và Philippines từng lên đến đỉnh điểm vào hồi tháng 4 năm nay, khi cả hai bên dường như đã sẵn sàng cho một cuộc đối đầu quân sự tại khu vực bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham. Tuy nhiên, vì hai lý do dưới đây, mà sau đó, Manila đã đưa ra một giải pháp tiếp cận vấn đề thận trọng và mang tính hòa giải hơn.
Đầu tiên, Philippines nhận ra môi trường chính trị nhạy cảm của Trung Quốc, với xu thế phổ biến của chủ nghĩa dân tộc, thứ trở thành chất keo gắn kết những người Trung Quốc có các quan điểm và các mối quan tâm khác nhau.
Tác giả bài viết này là Richard Javad Heydarian, một nhà phân tích ngoại giao và chính trị quốc tế. Cuốn sách sắp ra mắt của ông mang tên: "Kinh tế học về Mùa xuân Arab: Toàn cầu hóa không thắng được thế giới đạo Hồi".
Nhờ việc theo dõi phản ứng của Trung Quốc trước Nhật Bản trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trong những tháng gần đây, Manila đã nhận ra tình thế tiến thoái lưỡng nan mà Bắc Kinh đang phải đối mặt. Bất chấp tính cấp thiết của việc tăng cường quan hệ kinh tế đối với các quốc gia láng giềng vì mục tiêu duy trì mức độ tăng trưởng, lãnh đạo Trung Quốc nhiều khả năng sẽ phải đối mặt với những phản ứng tiêu cực trong nước nếu tỏ ra thiếu kiên quyết trước các tuyên bố về lãnh thổ ở những vùng biển lân cận. Đó chính là lý do tại sao Trung Quốc cho phép người dân tổ chức các cuộc biểu tình chống Nhật khổng lồ hồi tháng 8 và 9, bất chấp các hậu quả kinh tế và ngoại giao mà nó có thể mang tới.
Thứ hai, Philippines lo lắng trước thái độ không rõ ràng của Mỹ trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ ở châu Á - Thái Bình Dương, không công khai và trực tiếp ủng hộ Philippines và Nhật Bản trong những lúc cao trào tranh chấp. Theo đán.h giá của Philippines, một nước Trung Quốc khi bị chọc giận sẽ không ngần ngại dùng vũ lực cho các tranh chấp ở Biển Đông. Mỹ không cam kết bảo vệ đồng minh Philippines vô điều kiện, càng khiến Manila thêm lo ngại viễn cảnh nói trên.
Trung Quốc trong thời gian qua đã gửi những thông điệp rõ ràng tới các đồng minh của Mỹ trong khu vực. Các tướng lĩnh có tên tuổ.i trong quân đội Trung Quốc, thông qua các tờ báo lớn, đã cho rằng một số nước đang cố gây căng thẳng Mỹ - Trung trong lúc Mỹ chuyển trọng tâm chiến lược về châu Á Thái bình dương.
Hồi đầu năm nay, tờ Global Times kêu gọi "những biện pháp trừng phạt kinh tế" đối với Philppines, vì cho rằng nước này đã khiến quan hệ Mỹ - Trung thêm phần căng thẳng. Trong khi đó, tờ Liberation Army Daily lại buộ.c tộ.i Philippines đã mượn oai của Washington để tăng trọng lượng cho mình. "Việc Mỹ hướng đông và can thiệp nhiều hơn vào những tranh chấp trên biển Hoa Nam (Biển Đông) tạo điều kiện cho Philippines tham gia những buổi tập trận chiến lược, cũng như mở rộng phạm vi ảnh hưởng để chống lại chúng ta, đẩy họ dấn thân vào một hành trình nguy hiểm", xã luận của báo quân đội viết.
Cân bằng quan hệ
Tàu hải quân Mỹ và Philippines trong một cuộc tập trận chung mùa hè năm nay, khi tình trạng bế tắc diễn ra ở bãi đá tranh chấp Hoàng Nham/Scarbourough gây căng thẳng khu vực. Ảnh: US Navy.
Từ năm 2010, quan hệ giữa Trung Quốc và Philippines bắt đầu xấu đi bởi các tranh chấp lãnh thổ liên tục diễn ra ở Biển Đông. Chiều hướng đi xuống trong quan hệ với Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh quan hệ kinh tế và ngoại giao giữa Philippines với Mỹ nở hoa, đặc biệt trong thời bà Gloria Macapagal Arroyo làm tổng thống, từ 2001 đến 2009.
Hiện tại, để tìm kiếm sự cân bằng, chính quyền Tổng thống Aquino đang cố gắng duy trì quan hệ đối tác kinh tế và tránh đối đầu trực tiếp với Trung Quốc. Tuy nhiên, song song với những nỗ lực đó, ông cũng hy vọng chúng sẽ không ảnh hưởng tới lập trường cứng rắn (hay là dân túy) của ông trong vấn đề chủ quyền lãnh thổ.
Hồi giữa tháng 10, chỉ vài tuần trước khi Tập Cận Bình nhậm chức tổng bí thư đảng Cộng sản Trung Quốc, Tổng thống Aquino, trong một cuộc họp báo với truyền thông quốc tế, đã thể hiện sự lạc quan về triển vọng khôi phục mối quan hệ song phương giữa hai nước khi tuyên bố: "Dường như mối quan hệ Philippines - Trung Quốc đang dần ấm lên. Vì muốn mọi thứ diễn ra thật chính xác, nên tôi mong rằng, các chuyển biến này sẽ xảy ra từ từ và thực sự ấm lên trong thời gian Bắc Kinh thay đổi bộ máy lãnh đạo. Do đó, chúng tôi đang duy trì một thái độ chờ đợi và theo dõi".
Nhận thức được sự phức tạp của áp lực trong nước đối với Trung Quốc, Tổng thống Aquino đề nghị Bắc Kinh linh hoạt hơn trong cách tiếp cận các tranh chấp bằng việc nhấn mạnh: "Sẽ có những áp lực trong quá trình chuyển đổi lãnh đạo. Chúng tôi hy vọng rằng các áp lực nội bộ này sẽ giảm đi sau khi sự kiện đó kết thúc. Nhờ vậy, việc đàm phán và thảo luận về các giải pháp hợp lý sẽ được diễn ra thuận lợi hơn".
Bài phát biểu của Aquino được đưa ra chỉ vài ngày trước cuộc đàm phán rất được mong đợi giữa thứ trưởng ngoại giao hai nước. Đáp lại những tuyên bố mang tính khích lệ của lãnh đạo Philippines, phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi cho biết: "Trung Quốc và Philippines là những láng giềng quan trọng của nhau. Bắc Kinh rất coi trọng quan hệ giữa Trung Quốc và Philippines, đồng thời sẵn sàng để thúc đẩy một mối quan hệ song phương lành mạnh và ổn định".
Cuộc họp tham vấn ngoại giao (FMC) lần thứ 18 ở thủ đô Manila hôm 19/10 đóng một vị trí vô cùng quan trọng, bởi nó đã chấm dứt một giai đoạn vắng bóng ngoại giao song phương giữa hai nước. Sự kiện FMC trước đó được tổ chức từ tháng giêng (chỉ 4 tháng trước khi căng thẳng tại khu vực bãi cạn Scarborough/ Hoàng Nham leo thang và khiến một lượng lớn các cuộc đối thoại song phương và sự kiện văn hóa giữa Trung Quốc - Philippines bị hủy bỏ).
Lạc quan thận trọng
Cuộc tham vấn được báo giới mệnh danh là "bất ngờ tháng 10" giữa Trung Quốc và Philippines là một thành công cho cả hai nước, vì các lý do sau.
Thứ nhất, đoàn ngoại giao Trung Quốc được dẫn đầu bởi thứ trưởng ngoại giao Phó Doanh, cựu đại sứ Trung Quốc tại Philippines (1992 - 2000), người đã rất quen thuộc với tình hình chính trị cũng như giới lãnh đạo cấp cao ở Philippines.
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Phó Doanh và Tổng thống Philippines Aquino trong cuộc gặp tháng 10 năm nay ở Manila. Ảnh: AP.
Thứ hai, bà Phó đã gặp Ngoại trưởng Philippines Albert Del Rosario, người có mối quan hệ đặc biệt căng thẳng với các nhà đàm phán Trung Quốc từ vài tháng trước. Trước đó, vào tháng 6, một b.ê bố.i ngoại giao vỡ ra ở Philippines sau khi nghị sĩ Trillanes được phát hiện đã đi "cửa sau" với Trung Quốc trong vấn đề tranh chấp bãi cạn. Nghị sĩ này t.ố cá.o ông Del Rosario không vì lợi ích quốc gia và không làm việc được với Trung Quốc.
Theo một số nhà bình luận, các nhà ngoại giao Trung Quốc thích Trillanes là đối tác đối thoại hơn, bởi họ cho rằng Del Rosario chính là kiến trúc sư cho công cuộc tái phục hồi liên minh quân sự giữa Mỹ và Philippines, thứ rõ ràng là sẽ gây ảnh hưởng tới Trung Quốc.
Việc bà Phó gặp ông Del Rosario cho thấy cơ hội cải thiện quan hệ với người đứng đầu ngành ngoại giao của Philippines, góp phần khôi phục lại các kênh đối thoại và là dấu hiệu của sự sẵn sàng đàm phán trên một cơ sở thân thiện và có tổ chức hơn.
Thứ ba, đặc phái viên Trung Quốc đã mở rộng tầm ảnh hưởng của chuyến viếng thăm bằng một cuộc gặp với các nhà lập pháp hàng đầu của Philippines, đặc biệt là Chủ tịch Thượng viện Juan Ponce Enrile, người từng mạnh mẽ chỉ trích Trillanes. Mặc dù tuyên bố rằng ông không muốn nhắc tới những vấn đề nhạy cảm trong cuộc đối thoại với thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc, Enrile vẫn miêu tả cuộc gặp giữa ông và bà Phó bằng những ngôn từ trìu mến và lạc quan nhất, cho thấy dấu hiệu của một mối quan hệ tốt đẹp giữa những lãnh đạo của hai đất nước.
"Vì là bạn, nên bà ấy đã dành cho tôi một chuyến thăm. Chúng tôi vốn là bạn từ khi bà ấy ở đây", Enrile nói sau cuộc gặp gỡ với thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc. "Bà ấy vẫn thường tới văn phòng của tôi để nói chuyện về nhiều vấn đề. Bà Phó hiểu rằng tôi đang phụng sự Philippines cũng như tôi hiểu rằng bà ấy đang phụng sự Trung Quốc."
Chưa thể biết thế hệ lãnh đạo mới của Trung Quốc dưới thời Tổng bí thư Tập Cận Bình có mềm mỏng hơn trong các tuyên bố về chủ quyền các quần đảo ở Biển Đông hay không. Nhưng có một điều dễ nhận thấy là cả hai bên, Bắc Kinh và Manila, đều muốn ngăn chặn nguy cơ đối đầu trực tiếp, ngăn đà xuống dốc trong quan hệ ngoại giao, trong khi vẫn không phải quay lưng lại quan điểm được dân chúng trong nước ủng hộ về tranh chấp biển đảo.
Đạt được sự cân bằng quả là nhiệm vụ khó khăn, bởi nó đòi hỏi không những tầm nhìn chiến lược mà còn cả may mắn. Đứng giữa hai chiều lực tác động, từ căng thẳng do tranh chấp chủ quyền trong khu vực và từ việc chuyển trọng tâm của Mỹ về châu Á, Philippines phải vật lộn để tránh bị xô đẩy hoặc sang phía Mỹ hoặc phía Trung Quốc - điều mà bất cứ nhà lãnh đạo quốc gia nào trong khu vực cũng đang muốn tránh.
Theo VNE
Mỹ, ASEAN quan ngại luật mới của cảnh sát biển Trung Quốc Mỹ và các quốc gia Đông Nam Á hôm qua bày tỏ nghi vấn và lo ngại trước đạo luật mới của Trung Quốc cho phép cảnh sát biển nước này khám xét và bắt giữ các tàu "xâm phạm lãnh hải" Trung Quốc trên Biển Đông. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Victoria Nuland. Ảnh: NBC Người phát ngôn Bộ Ngoại...