BIDV khuyến nghị quy tắc “ai hưởng lợi, người đó trả nợ” với dự án dùng vốn nợ công
Trung tâm nghiên cứu BIDV vừa công bố Báo cáo đ.ánh giá thực trạng nợ công tại Việt Nam giai đoạn 2011-2015 và đề xuất cho giai đoạn 2016-2020.
Ảnh Internet
Nợ công, rủi ro và thách thức
Theo các Tổ chức quốc tế và trong nước, khả năng vỡ nợ của Việt Nam hiện nay là khá thấp, tuy nhiên, trên thực tế, nợ công vẫn đang là vấn đề cập bách. Cụ thể, chỉ tiêu nợ phải trả (nợ gốc và lãi) có nguy cơ tiến sát vượt ngưỡng cảnh báo. Theo Bộ Tài chính, trong giai đoạn, nghĩa vụ trả nợ nước ngoài trung dài hạn/thu ngân sách nhà nước đã tăng lên 22,3% (ngưỡng an toàn 25%).
Nghĩa vụ trả nợ tăng nhanh trong khi nguồn trả nợ công không bền vững. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chỉ tiêu nghĩa vụ trả nợ/thu ngân sách tăng lên 38% vào năm 2014 và 45% năm 2015; hệ quả là, tình trạng vay để trả nợ gốc ngày càng tăng, lên đến 80.000 tỷ năm 2014 và 150.000 tỷ năm 2015. Tuy nhiên, khả năng gia tăng thu ngân sách/GDP giảm mạnh, cụ thể năm 2011 là 25,9% xuống 22,1% năm 2015 và dự kiến tiếp tục giảm.
Tác động tiêu cực của nợ công với nền kinh tế, các khoản lãi và một phần nợ gốc phải trả trong ngắn hạn đang ngày càng tăng cao, gây sức ép lên cân bằng ngân sách. Do đó, Chính phủ đang phải liên tục phát hành trái phiêu chính phủ để bù đắp thâm hụt ngân sách. Hệ quả là, quy mô nợ công tăng theo tần suất và quy mô phát hành trái phiêu chính phủ. Ngoài ra, lãi suất bị đẩy đi lên cao, gây ra khó khăn cho doanh nghiệp, từ đó làm giảm nguồn thu của ngân sách để thanh toán các khoản vay.
Trong khi đó, việc sử dụng nợ công còn bất cập như hiệu quả sử dụng không cao. Theo WB, hệ số đầu tư tăng trưởng (ICOR) của Việt Nam trong giai đoạn 2001 – 2005 là 4,88; giai đoạn 2006 – 2010 lên đến 6,96 và sau 5 năm, vẫn ở mức 6,92 vào giai đoạn 2011 – 2014, chỉ đứng sau Ấn Độ là 7,31 tại Châu Á.
“Một phần đáng kể của nợ công được sử dụng để trả nợ thay cho đầu tư phát triển. Tỷ lệ trả nợ trong kỳ/dư nợ vay của Chính phủ và khoản vay được Chính phủ bảo lãnh ở mức khoảng 14,2% năm 2014 (số liệu mới nhất được Bộ Tài chính công bố) và lên đến 16% năm 2015 theo ước tính của WB. Việc dành đến 14%-16% dư nợ công trong kỳ để trả nợ gây hạn chế đến đầu tư phát triển và chi để tăng năng suất lao động, giáo dục, y tế và các lĩnh vực thiết yếu khác”, các chuyên gia kinh tế của BIDV nhận định.
Video đang HOT
BIDV cho rằng, cơ cấu chi ngân sách không bền vững, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nợ công, trong giai đoạn, chi ngân sách chủ yếu là chi thường xuyên với mức tăng trưởng là 18,44%/năm. Ngược lại, chi đầu tư phát triển có xu hướng giảm, nhất là từ năm 2013 đến nay, chỉ ở mức 4,8%/năm. Đặc biệt, công tác quản lý nợ công có bước tiến nhưng vẫn còn hạn chế do việc phân bổ mang tính chủ quan, dàn trải, hiệu quả thấp, số liệu thống kê không thống nhất, thiếu tính kịp thời, đặc biệt, việc quản lý ODA vẫn còn khá phức tạp.
Báo cáo cũng chỉ ra những thách thức đối với nợ công Việt Nam thời gian tới. Cụ thể, cơ cấu thu chi ngân sách tiếp tục tạo ra nhiều áp lực tăng nợ công. Về thu ngân sách, sự sụt giảm của tỷ lệ thu ngân sách/GDP dẫn tới thâm hụt ngân sách, qua đó làm gia tăng nợ công. Về chi ngân sách, nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng khoảng 10-12% GDP/năm giai đoạn 2015- 2020 vượt xa khả năng của ngân sách nhà nước.
Bên cạnh đó, yêu cầu tăng trưởng kinh tế gây áp lực nên nợ công. Mục tiêu tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2016-2020 đã được xác định ở mức 6,5-7%/năm, mức khá tham vọng trong bối cảnh hiện nay. Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc và Trung Quốc, để Việt Nam đạt được mức tăng năng suất lao động mục tiêu 5% như Bộ Kế hoạch và Đầu tư khuyến nghị, cần lượng vốn đầu tư rất lớn, có thể cao hơn mức 32-34% GDP theo kế hoạch phát triển xã hội (2016 – 2020) và cần những cải cách thể chế quyết liệt.
Một thách thức khác là nợ ưu đãi nước ngoài sẽ giảm dẫn tới yêu cầu về các nguồn thay thế. Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ sớm “tốt nghiệp” ODA. Theo đó, Việt Nam giảm dần vốn ODA ưu đãi sau khi đạt đỉnh vào 2009; giảm nguồn vốn viện trợ không hoàn lại và ưu đãi, thay vào đó là các kênh tín dụng mới có các điều kiện cho vay kém ưu đãi hơn; chuyển từ hợp tác giữa các Chính phủ sang hợp tác giữa các đối tác của hai quốc gia.
4 giải pháp tăng cường quản lý nợ công
Đối với việc nâng cao năng lực quản lý nợ công, trước tiên cần hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nợ công trên cơ sở xem xét thành lập Ủy ban giám sát và kiểm soát nợ công trực thuộc Quốc hội.
Bộ Tài chính cần đưa ra văn bản hướng dẫn thi hành Luật về nợ công, quản trị rõ ràng; Xây dựng hệ thống quốc gia về khai báo các khoản vay; Trong thẩm quyền được giao, Bộ Tài chính tự ra quyết định về ngân sách nhà nước, phê duyệt các khoản vay và đầu tư trên cơ sở tham khảo ý kiến của các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp đã được Ủy ban giám sát và kiểm soát nợ công chấp thuận.
Đổi mới trong quản lý vốn vay nước ngoài, hoàn thiện các công cụ quản lý trên cơ sở tuân thủ nguyên tắc tín dụng, chỉ vay nợ khi có dự án hiệu quả và nguồn trả nợ rõ ràng, có tính đến các kịch bản rủi ro có thể xảy ra để đảm bảo khả năng thanh toán của Chính phủ. Tiến tới áp dụng quy tắc “ai hưởng lợi, người đó trả nợ” nhằm nâng cao trách nhiệm sử dụng và bảo vệ nguồn thu từ chủ dự án dùng vốn nợ công (kinh nghiệm của Trung Quốc). Tư nhân hóa các dự án công trên cơ sở đấu thầu công khai, cạnh tranh về giá cả và chất lượng và gắn với trách nhiệm cá nhân.
Về nâng cao hiệu quả sử dụng nợ công và đầu tư công, Bộ Tài chính đầu mối xây dựng, hoàn thiện trình Chính phủ phương án tái cơ cấu nợ công; phối hợp cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất các phương án tăng cường phát hành trái phiếu chính phủ 10-15 năm nhằm tăng tính chủ động trong trả nợ; đổi mới cơ chế cho vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ, mở rộng đối tượng cho vay đến doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng; và tăng cường trách nhiệm của người vay lại; nghiên cứu cơ chế huy động vốn vay OCR/IBRD. Gắn tái cơ cấu đầu tư công với tái cơ cấu ngân sách nhà nước, ngành tài chính-ngân hàng, các doanh nghiệp và nền kinh tế.
Đặc biệt, tăng cường kỷ luật ngân sách nhà nước và phối hợp chính sách cũng như phát triển nội lực của nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng…
Nhuệ Mẫn
Theo_Tin Nhanh Chứng Khoán
Ngàn tỷ nợ công cấp xã: Ôm cục nợ ngồi chờ...giải cứu?
Nhiều địa phương muốn ngay và luôn có các công trình hiện hữu, dẫn đến áp lực chi tiêu cho ngân sách, ngay cả sức dân cũng không chịu đựng nổi.
Chắc chắn tăng nợ công
Báo cáo giám sát về việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới công bố mới đây cho thấy, nợ đọng xây dựng nông thôn mới của 35/41 tỉnh thành đã lên tới 8.600 tỷ đồng, thậm chí có ý kiến cho rằng nếu thống kê hết các tỉnh trên toàn quốc, khoản nợ này phải hơn 10.000 tỷ đồng.
Đ.ánh giá về số t.iền nợ đọng này, PGS.TS Hoàng Thúy Nguyệt, Trưởng Bộ môn Quản lý Tài chính công, Khoa Tài chính công, Học viện Tài chính cho rằng, đối với vấn đề nợ đầu tư cho xây dựng nông thôn mới phải phân định được trong 8.600 tỷ này nguồn từ ngân sách nhà nước cam kết cho công trình đó là bao nhiêu; nguồn từ dân đóng góp là bao nhiêu và nguồn từ doanh nghiệp bao nhiêu.
Xây dựng đường nông thôn tại xã Đạo Đức, huyện Vị Xuyên, Hà Giang.
"Chúng ta chỉ việc tính phần ngân sách nhà nước cam kết đóng góp mà thôi, lúc ấy nó mới chuyển thành nợ công. Ví dụ, một hộ dân hứa để xây dựng con đường này thì sẽ đóng góp 100.000 đồng, cả xã đó được chừng vài ba tỷ đồng. Thế nhưng do một số lý do mà hộ dân đó lại không đóng góp, số nợ ấy không tạo thành nợ công. Nhưng nếu ngân sách nhà nước cam kết chi cho công trình đó khoảng 20% giá trị công trình mà khi công trình đó làm xong rồi Nhà nước lại không trả 20% đó cho nhà thầu, lúc ấy nó sẽ tạo thành nợ công", PGS.TS Hoàng Thúy Nguyệt chỉ rõ.
Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu bày tỏ quan điểm, nếu đây là nợ của chính quyền địa phương thì bắt buộc phải cộng vào nợ công của quốc gia.
"Nợ công không thể nào loại trừ nợ của địa phương. Ngay cả những khoản nợ được chính phủ, chính quyền địa phương bảo lãnh cũng phải tính vào nợ quốc gia", ông nhấn mạnh.
Cả hai vị chuyên gia đều cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn tới số t.iền nợ đọng "khủng" ở xã, mà trong đó một phần là do nhiều địa phương vung tay quá trán, quá tập trung vào đầu tư kết cấu hạ tầng mà chưa chú trọng phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp.
Nợ từ đâu ra
TS Nguyễn Trí Hiếu chỉ ra rằng, nguyên nhân dẫn tới con số nợ đọng lớn ở xã trước hết là do việc không kiểm soát chặt chẽ đầu tư công, nợ đọng đó đi từ những đầu tư trường học, bệnh viện, đường sá... Ngoài ra, quy trình đấu thầu còn nhiều vấn đề dẫn tới những vướng víu, lợi ích nhóm, tham nhũng trong đó.
"Trên nguyên tắc vay thì phải trả, nhưng có những dự án không sinh lời, thiếu hiệu quả, không có nguồn thu nhập, chẳng hạn xây dựng một bệnh viện rồi bệnh viện đó bỏ hoang hoặc hoạt động không hiệu quả dẫn tới không có nguồn thu nhập để trả nợ, nợ đó thành nợ đọng. Đây là điều rất nguy hiểm! Nợ đọng cứ tăng thì dân chúng hiện tại và những thế hệ sau phải gánh nợ đó. Mặt khác, nhiều tài sản hữu hình lại không sinh ra sản phẩm cho xã hội, gây lãng phí rất lớn", ông Hiếu chỉ rõ.
Vị chuyên gia cũng chỉ ra một nguyên tắc của đầu tư công, đó là phải có danh mục ưu tiên đầu tư, cái nào làm trước, cái nào làm sau, tùy theo ưu tiên đó mà có nguồn vốn dự trù và phân bổ sử dụng vốn cho phù hợp. Ngược lại, nếu cứ bạ đâu làm đó, thấy cái nào cần thì phải làm ngay cuối cùng không có hiệu quả, đẩy nợ công của Việt Nam cứ chồng chất lên.
Về vấn đề này, theo PGS.TS Hoàng Thúy Nguyệt, "Có 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới, cơ sở hạ tầng chỉ là một trong 19 tiêu chí ấy. Thông thường, chính quyền các địa phương muốn ngay và luôn có các công trình hiện hữu, ví dụ đường sá, công trình thủy lợi, nhà trẻ... đều chưa có nên họ quá quan tâm vào những cái hữu hình ấy. Từ đó, chính quyền địa phương đưa ra một chương trình trong đó vận động bà con, doanh nghiệp đóng góp và ngân sách nhà nước đóng góp một phần. Nhưng cũng bởi muốn ngay và luôn, không chia rõ thành các lộ trình từng năm nên rất dễ gây áp lực chi tiêu cho ngân sách dẫn đến nợ công, ngay cả sức dân cũng không thể chịu đựng nổi áp lực này.
Xây dựng nông thôn mới, nếu đúng chủ trương của Nhà nước, thì rất toàn diện, đầy đủ tất cả các chỉ tiêu trong đó có chỉ tiêu phát triển sản xuất. Nhưng sự nóng vội có được các tài sản hữu hình hơn là đầu tư vào nguồn lực con người như nâng cao năng lực sản xuất của họ đã khiến nợ đọng ở địa phương tăng lên. Nói cách khác, nhiều địa phương có phần nào hiểu méo mó về chủ trương xây dựng nông thôn mới".
Theo_Báo Đất Việt
Hoạt động đầu tư của các DN trong và ngoài nước sẽ đem lại hiệu quả thiết thực, tạo động lực thúc đẩy phát triển Thủ đô. Ngày 4/6, Thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị "Hà Nội 2016 - Hợp tác đầu tư và phát triển" theo tinh thần Nghị quyết số 19 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2016-2017, định hướng đến năm 2020. Thay mặt lãnh...
