Bệnh nhân “siêu lây nhiễm” thực sự là gì và mối nguy họ mang lại khi dịch virus corona Covid-19 đang lây lan?

Có những trường hợp người nhiễm không lây cho bất kỳ ai. Và có cả những trường hợp “siêu lây nhiễm” – những bệnh nhân có xu hướng khiến dịch bệnh lây lan cho nhiều người hơn so với bình thường.

Xét một cách khoa học, trung bình một người khi nhiễm virus – kể cả các virus cũ hay virus corona chủng mới (Covid-19) – có thể lây ra khoảng 2 – 3 người.

Nhưng đó là con số trung bình! Có những trường hợp người nhiễm không lây cho bất kỳ ai. Và có cả những trường hợp ’siêu lây nhiễm’ – những bệnh nhân có xu hướng khiến dịch bệnh lây lan cho nhiều người hơn thế.

Một ví dụ điển hình của siêu lây nhiễm là ở một doanh nhân người Anh. Người này đã nhiễm virus tại Singapore buổi tọa đàm doanh nhân tại khách sạn Grand Hyatt, rồi lây cho 11 người khác trên đường trở về. Hay mới đây nhất là tại Hàn Quốc, bệnh nhân thứ 31 – một phụ nữ 61 tuổi đã lây nhiễm cho ít nhất 23 người cùng dự buổi lễ tại nhà thờ ở thành phố Daegu.

23 cũng chưa phải con số cuối cùng, vì theo các nhà chức trách dự đoán, số người nhiễm từ bệnh nhân này rơi vào khoảng 40 người, chưa kể bà còn tiếp xúc với 166 người khác, và buổi lễ hôm đó có tận 1000 người tham dự.

Đến đây, liệu bạn có tò mò chính xác thì những bệnh nhân ’siêu lây nhiễm’ là gì? Và liệu đây có phải là mối lo ngại trong cuộc chiến chống lại sự lây lan từ virus corona Covid-19 của các nước?

‘Siêu lây nhiễm’ thực sự là gì?

Theo giáo sư Tikki Pangestu từ Trường Y Lee Kuan của Singapore, ’siêu lây nhiễm’ nhằm ám chỉ những trường hợp bệnh nhân nhiễm bệnh lại di chuyển đi nhiều nơi, khiến virus lan rộng đến nhiều người ở các địa điểm khác nhau. Trên thực tế, các dịch bệnh bùng nổ trong quá khứ cũng đều xuất hiện những trường hợp ’siêu lây nhiễm’, kể cả SARS và MERS.

Leong Hoe Nam – chuyên gia bệnh truyền nhiễm từ Trung tâm Mount Elizabeth Novena (Singapore) bổ sung, một bệnh nhân cần lây nhiễm cho ít nhất 5 – 10 người khác mới có thể xem là một dạng ’siêu lây nhiễm’.

Nhưng dẫu vậy, các chuyên gia cho biết thông tin về các trường hợp như thế thực chất vẫn còn quá ít. Bởi vậy, khoa học hiện vẫn chưa thể lý giải vì sao một số bệnh nhân có thể trở thành ’siêu lây nhiễm’, trong khi số khác thì không. Ngoài ra, giáo sư Pangestu cũng nhấn mạnh rằng con số 2 – 3 người là ước tính trung bình, dựa trên các dữ liệu thu thập được đến thời điểm hiện tại.

‘Thực sự rất khó để xác định số ca lây nhiễm bắt nguồn từ một người, nhất là khi tình hình thay đổi mỗi ngày,’ – Pangestu chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn.

‘Có thể có trường hợp 1 người lây cho 100 người, nhưng cũng có thể 10 người chẳng lây cho bất kỳ ai.’

Hình ảnh kiểm tra thân nhiệt tại Malaysia

Nguồn gốc của các ’siêu lây nhiễm’ và liệu họ có thể khiến mầm bệnh lan nhanh hơn?

Thực ra, không có câu trả lời nào chắc chắn về việc các bệnh nhân ’siêu lây nhiễm’ là nguồn lây lan virus nhanh và hiệu quả hơn người thường. Dẫu vậy, một số chuyên gia về bệnh truyền nhiễm cũng đặt ra được một vài giả thuyết cho câu chuyện này.

Ooi Eng Eong, giám đốc Chương trình Bệnh truyền nhiễm tại Trường y Duke-NUS (Singapore), mọi chuyện có khi đơn giản chỉ nằm ở việc người bệnh có giao tiếp xã hội nhiều hay không.

Kiểm tra thân nhiệt nơi công cộng tại Bangkok

‘Chẳng hạn, họ vô tình lấy tay che miệng khi ho rồi chưa rửa mà đã bắt tay người khác, hoặc ăn chung bàn thôi… đó là cách virus lây lan,’ – Eong cho biết.

Một khả năng khác được chuyên gia Leong chia sẻ, là tồn tại những người bản thân chứa lượng virus lớn hơn số còn lại do hệ miễn dịch quá kém. Họ có khả năng giải phóng lượng virus lớn hơn qua các chất dịch trong cơ thể. Ngoài ra, một số người với tính lịch sự không cao (ho hoặc hắt hơi không che miệng tại nơi công cộng) cũng có thể khiến nhiều người khác mắc bệnh.

Dẫu vậy, tất cả vẫn chỉ là giả thuyết. Theo Ooi, dù có nhiều yếu tố sinh học trong câu chuyện này, nhưng khoa học khó mà có câu trả lời chính xác trong một sớm một chiều.

‘Chúng ta vẫn chưa hoàn toàn hiểu về virus mới, và tôi không nghĩ khoa học sẽ sớm làm được, bởi số lượng các bệnh nhân như vậy là rất nhỏ,’ – Ooi chia sẻ. ‘ Khi số lượng là quá nhỏ, chúng ta không thể biết đây là ngẫu nhiên, hay có tồn tại những con người như vậy thật.

Trả lời cho câu hỏi liệu các trường hợp ’siêu lây nhiễm’ có dễ xuất hiện khi virus lan ra biên giới nước khác, Pangetsu cho rằng hiện tại không có bằng chứng khoa học nào ủng hộ quan điểm này. ‘Siêu lây nhiễm’ dễ xảy ra hơn ở những chốn đông người, và những đối tượng dễ trở thành ’siêu lây nhiễm’ thường là người già, trẻ nhỏ, hoặc những ai đang mắc bệnh nặng khiến hệ miễn dịch suy yếu.

‘Sự tồn tại của các bệnh nhân siêu lây nhiễm là đáng lo ngại, nhưng cũng cần hiểu rằng đây vốn là hiện tượng bình thường trong các dịch bệnh,’ – Hsu Li Yang, giám đốc chương trình truyền nhiễm tại ĐH Quốc gia Singapore.

‘Về tổng quan, không nên phân biệt đối xử với những người siêu nhiễm. Đa số các trường hợp đó không phải lỗi của họ.’

Nhân viên nhà tang lễ tại Vũ Hán di chuyển thi thể người nhiễm virus Covid-19 (Ảnh: AP)

Các bệnh nhân ’siêu lây nhiễm’ khiến quá trình kiểm soát dịch bệnh thay đổi?

Về cơ bản thì có! Việc một nguồn bệnh có khả năng lây lan nhanh xuất hiện sẽ đòi hỏi phản ứng hết sức nhanh chóng. Trong hầu hết các trường hợp, cách hiệu quả nhất để chặn đứng hiện tượng siêu nhiễm là phải đảm bảo người tiếp xúc bị cách ly nhanh chóng.

Leong cho biết, cách tốt nhất để xác định tồn tại trường hợp siêu lây nhiễm là phải đảm bảo tính chính xác khi theo dõi dữ liệu. ‘Theo dõi càng chính xác bao nhiêu, khả năng kiểm soát dịch bệnh sẽ nhanh chóng bấy nhiêu.’

*Tình hình dịch bệnh tại Trung Quốc đang có chuyển biến phức tạp. Theo dõi thêm tại đây.

Theo Ooi, dù là siêu lây nhiễm hay không, các biện pháp phòng ngừa đối với từng cá nhân thì vẫn như vậy. Ông cho biết tất cả mọi người nên tập thói quen giữ vệ sinh tốt – rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang, và đặc biệt là không chạm tay lên mặt sau khi sờ vào những bề mặt nơi công cộng. Ngoài ra, các trường hợp thấy triệu chứng bị cúm thông thường: đau họng, sổ mũi, sốt… cần hạn chế ra ngoài.

Tham khảo: SCMP

Theo J.D/Trí thức trẻ (Tổ Quốc)