Bẫy tử thần trong ‘chung cư ma’ Đài Loan

Chung cư Thành Trung Thành ở Cao Hùng cao 13 tầng, một nửa bỏ hoang đầy rác rưởi, nửa còn lại là những căn hộ cũ kỹ, được rào chắn như lô cốt.

“Tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài sống ở đây”, Huang Chin-chih, 58 tuổi, một cư dân tại tòa chung cư Thành Trung Thành bị hỏa hoạn thiêu rụi hôm 14/10 tại thành phố Cao Hùng, đảo Đài Loan, buồn bã nói.

Huang, một phụ nữ làm nghề giúp việc, đã nghe không ít câu chuyện đáng lo ngại về tòa “ chung cư ma” này và bà cũng không háo hức khi chuyển đến. Bà đã nghe về các băng đảng, những người vô gia cư và gái mại dâm ở đây. Bà nhìn thấy những bợm rượu loạng choạng dọc những hành lang tối tăm ngoài căn hộ, trong khi rác chất đống nơi cầu thang.

Hôm 15/10, ba tháng sau khi chuyển nhà, Huang lần đầu tiên cảm thấy biết ơn vì không nằm trong số những người thiệt mạng khi ngọn lửa nhấn chìm tòa chung cư 13 tầng ở thành phố cảng Cao Hùng, phía nam Đài Loan, nơi bà đang sống. Vụ hỏa hoạn khiến 46 người chết và hàng chục người bị thương. Đây là vụ cháy chung cư chết chóc nhất hòn đảo trong hơn hai thập kỷ qua.

Mặt ngoài cháy đen của tòa chung cư Thành Trung Thành ở Cao Hùng, Đài Loan, sau vụ hỏa hoạn hôm 14/10. Ảnh: Reuters.

“Tôi sợ tòa nhà ma này nhưng tôi không còn lựa chọn nào khác”, bà nói. “Tôi chỉ cảm thấy may mắn vì không ở đây vào đêm 14/10″.

Khi nỗ lực tìm kiếm, cứu hộ đã hoàn tất, các công tố viên giờ đây bắt tay vào điều tra nguyên nhân vụ cháy, khởi phát từ khu thương mại ở tầng một tòa nhà rồi nhanh chóng bốc lên các tầng cao hơn. Họ chưa loại trừ khả năng cố ý phóng hỏa. Một đôi nam nữ đã bị các công tố viên thẩm vấn do bị nghi ngờ gây ra vụ cháy.

Con số thương vong cao sau vụ hỏa hoạn cũng đặt ra những câu hỏi lớn về tiêu chuẩn an toàn lỏng lẻo tại các tòa chung cư cũ của hòn đảo.

Thành Trung Thành chỉ là một trong rất nhiều chung cư cũ kỹ của Đài Loan đã rơi vào tình trạng hư hỏng nghiêm trọng do công tác quản lý, giám sát yếu kém. Giới chức địa phương hôm qua cho biết đã xác định thêm được 34 tòa nhà cũ “có nguy cơ cao” khác trong thành phố và sẽ tiến hành thanh tra về vi phạm an toàn cũng như phòng chống cháy nổ.

Vụ hỏa hoạn cũng làm bật lên tình trạng thiếu hỗ trợ đối với những người nghèo và người cao tuổi Đài Loan đang khát nhà ở và thường không có lựa chọn nào ngoài việc chấp nhận sống trong những tòa nhà cũ đầy “bẫy tử thần” này.

Giá nhà ở tăng vọt ở các thành phố Đài Loan cùng với tốc độ già hóa dân số nhanh càng khiến vấn đề trở nên trầm trọng hơn trong những năm gần đây.

Với những người từng sống và làm việc trong tòa chung cư Thành Trung Thành, hỏa hoạn là một thảm họa chực chờ xảy ra.

“Căn chung cư này là khối u của Cao Hùng”, Hong Xian-kai nói bên ngoài những gì còn sót lại của cửa hàng đồ cổ mà ông đã mở suốt 30 năm qua ở tầng trệt tòa nhà. “Không ai quản lý nó và cũng không ai quan tâm đến nó”.

Thành Trung Thành được xây dựng từ những năm 1980, nằm bên bờ sông ở quận Diêm Thành, thành phố Cao Hùng. Tòa nhà được chia làm hai phần, từ tầng một tới tầng 7 là tổ hợp thương mại, dịch vụ, các tầng phía trên là khu căn hộ.

Nửa dưới của tòa nhà từng là một tổ hợp kinh doanh hoành tráng với một phòng tiệc khổng lồ, một rạp hát cùng hàng loạt cửa hàng. Nhưng trải qua thời gian, khi hoạt động kinh tế, chính trị của Cao Hùng chuyển hướng về cuối phía đông thành phố, tòa chung cư này và khu dân cư lân cận từ từ xuống cấp.

Khi Covid-19 bùng phát, các cơ sở kinh doanh bị đóng cửa hoặc phá sản, toàn bộ nửa dưới của Thành Trung Thành biến thành “khu nhà ma” không ai qua lại. Các nhà hàng, rạp hát bỏ hoang với vô số nội thất, rác rưởi chất đống bên trong, xuống cấp theo thời gian. Giới chức Cao Hùng nhận định những đống rác này chính là tác nhân khiến ngọn lửa lan nhanh và cản trở nỗ lực cứu hộ.

Khu căn hộ phía trên dần trở thành nơi trú ngụ của những người mãn hạn tù và gái mại dâm, tiếp sau đó là người nghèo, người cao tuổi và người khuyết tật.

Với Huang, căn hộ một phòng ngủ trên tầng 8 của tòa chung cư là một trong những lựa chọn ít ỏi mà bà có. Bà chỉ phải trả tiền thuê nhà hơn 100 USD/tháng, bằng khoảng 1/3 lương tháng.

Khoảng ba năm trước, Cherry Chiu, 46 tuổi, cũng thuê căn hộ một phòng ngủ tại tòa chung cư này. Cơ sở vật chất rất tồi tàn nhưng đó là tất cả những gì Liu có thể chi trả với công việc nhân viên tư vấn bảo hiểm bán thời gian của mình.

Như hầu hết các cư dân khác của nhà tòa, Chiu và mẹ, đang ngủ khi ngọn lửa bốc lên vào khoảng 3h sáng. Sau khi tỉnh dậy vì mùi khói, cô nhìn thấy lực lượng cứu hỏa đang nỗ lực trong tuyệt vọng để dập tắt đám cháy rừng rực ở các tầng dưới. Qua cửa trước căn hộ, cô nghe thấy tiếng kêu cứu thảm thiết từ những người hàng xóm.

Sử dụng đèn flash trên điện thoại di động, Chiu điên cuồng ra hiệu cho một lính cứu hỏa ở bên ngoài, người đã điều khiển thang cứu hộ đến cửa sổ căn hộ của cô. Bằng tất cả sức lực mình có, Chiu bế người mẹ đã 85 tuổi lên và chuyển cho lính cứu hỏa trước khi trèo vào thang.

Nhân viên cứu hỏa phun vòi rồng dập tắt đám cháy tòa chung cơ 13 tầng ở Cao Hùng, Đài Loan, hôm 13/10. Ảnh: Sở Cứu hỏa Cao Hùng.

“Chúng tôi đã đứng trước cửa tử”, Chiu nói, miệng ho liên tục khi nhớ lại trải nghiệm kinh hoàng. Giới chức cho biết hầu hết những người thiệt mạng đều sống trong các căn hộ thuê chật chội nằm từ tầng 7 đến tầng 11 của tòa nhà. Họ chết chủ yếu vì ngạt khói.

Giới chức Đài Loan từ lâu đã nhận thức được các vấn đề về kết cấu và an toàn xung quanh vô số tòa nhà chung cư cũ của hòn đảo. Năm 1999, khi một trận động đất xảy ra tại Đài Loan khiến 2.415 người chết, rất nhiều người đổ lỗi cho việc xây dựng kém chất lượng khiến con số thương vong cao.

Theo Wang Jieh-jiuh, giáo sư quy hoạch đô thị tại Đại học Minh Truyền ở Đài Bắc, sau trận động đất, giới chức hòn đảo đã điều chỉnh quy chuẩn xây dựng và tái phát triển các khu vực đô thị, nhưng các tòa nhà cũ được xây theo hướng dẫn an toàn lỗi thời bị bỏ qua.

Trong vụ hỏa hoạn hôm 14/10, vật liệu xây dựng ở các tầng thấp của tòa nhà không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn cháy nổ và góp phần khiến ngọn lửa bùng lên nhanh hơn, Lee Ching-hsiu, lãnh đạo cơ quan cứu hỏa của thành phố, cho hay.

Một lính cứu hỏa tham gia chữa cháy cho biết kết cấu nhà trong tòa chung cư rất phức tạp. Mỗi tầng có tới hơn 30 hộ sinh sống, mỗi hộ lại lắp một loại cửa chống trộm khác nhau, ban công cũng được làm “chuồng cọp”, khiến các căn hộ giống như những lô cốt kiên cố.

Để phá cửa một căn hộ, lính cứu hỏa phải mất tới 10 phút. Nhiệt độ tăng cao trong tòa nhà càng khiến công tác cứu hộ khó khăn hơn. Lính cứu hỏa kể rằng sau khi mất nhiều thời gian phá cửa một căn hộ, họ phát hiện chủ nhà đã chết vì ngạt khói ngay cạnh cửa, vẻ mặt hoảng loạn.

Cơ quan nội vụ Đài Loan tuyên bố sẽ thắt chặt luật yêu cầu những tòa nhà cũ phải có ban quản lý để giám sát an toàn. Suốt nhiều năm, tòa chung cư Thành Trung Thành ở Cao Hùng không có ban quản lý. Chỉ gần đây, cư dân chung cư mới lập ra nhóm xử lý một số vấn đề tồn tại như đường ống bị rò rỉ, dây cáp điện bị hở và tường nứt.

Tuy nhiên, tình trạng quản lý và giám sát yếu kém vẫn tiếp diễn. Phó thị trưởng Cao Hùng Lin Chin-rong cho biết giới chức cứu hỏa và cảnh sát đã kiểm tra tòa chung cư cháy 4 lần từ năm 2019. Tuy nhiên, Hong, chủ cửa hàng đồ cổ ở tầng trệt tòa nhà, nói ông không hay biết gì về bất kỳ cuộc kiểm tra nào như vậy.

“Thiết bị an toàn cháy nổ? Ở đâu?”, ông đặt câu hỏi. “Đây là một tòa nhà nguy hiểm”.

Vụ cháy cũng bộc lộ những vấn đề sâu xa hơn, như việc thiếu hỗ trợ cho dân số vốn đang già đi nhanh chóng của Đài Loan. Tuổi trung bình của những nạn nhân thiệt mạng trong hỏa hoạn là 62.

Một cư dân sống sót sau vụ cháy chung cư được lực lượng cứu hộ và nhân viên y tế chăm sóc. Ảnh: AFP.

Vấn đề nhà giá rẻ cho người cao tuổi trở nên đặc biệt cấp thiết và càng trở nên trầm trọng hơn do sự phân biệt đối xử từ các chủ nhà. Họ thường không muốn cho các cư dân lớn tuổi thuê, những người được coi là gánh nặng vì sức khỏe kém.

Theo Chen Liang-Chun, giáo sư trợ giảng về quy hoạch đô thị tại Đại học Đài Loan, vụ hỏa hoạn đã bộc lộ rất nhiều vấn đề tồn tại phía sau nó.

“Ở Đài Loan, mọi chuyện luôn diễn ra như vậy”, Chan nói. “Hiểm họa tự nhiên có thể xảy ra bất cứ lúc nào nhưng những yếu tố do con người đã biến hiểm họa thành thảm họa”.

Cháy chung cư Đài Loan, 46 người chết Cặp đôi bị thẩm vấn sau vụ cháy chung cư Đài Loan