Bầu cử Mỹ: Ứng viên tổng thống nhiều phiếu bầu hơn phút cuối vẫn “thua đau”

Áp đảo hoàn toàn các đối thủ về số phiếu phổ thông, nhưng đến thời khắc quyết định, một ứng viên tổng thống Mỹ đã phải “ôm hận” khi nhìn đối thủ giành chiến thắng chung cuộc.

Ứng viên tổng thống Andrew Jackson (trái) và đối thủ John Quincy Adams trong bầu cử Mỹ 1824. Ảnh: Wiki

Chỉ còn một vài ngày, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020 sẽ ngã ngũ. Ông Trump sẽ tái đắc cử hay thất bại trước đối thủ Biden, đó vẫn còn là dấu hỏi lớn. Lịch sử bầu cử Mỹ cho thấy có nhiều cuộc bầu cử kịch tính và xảy ra bất ngờ ở phút cuối. Loạt bài này sẽ tập trung khai thác những cuộc bầu cử quan trọng và kịch tính nhất lịch sử nước Mỹ. Mời độc giả đón đọc!

Trước khi bầu cử Mỹ 1824 diễn ra, nước Mỹ đã ở giai đoạn cuối của kỷ nguyên được gọi là “Cảm xúc Tốt đẹp” (Era of Good Feelings), thời kỳ mà các đảng phái chính trị còn non kém và đảng duy nhất thống trị nền chính trị Mỹ lúc ấy là đảng Dân chủ Cộng Hòa.

Cuộc bầu cử 1824 đã chấm dứt kỷ nguyên đó. Xung đột lợi ích về chủ nghĩa bảo hộ và thương mại, cũng như quan điểm chia rẽ rõ rệt về vai trò của chủ nghĩa chính phủ và vị trí của Mỹ trong thế giới rộng lớn hơn, tạo ra sự chia rẽ lâu dài. Bằng cách từ chối trao quyền lực cho người kế nhiệm được chỉ định, Tổng thống Mỹ James Monroe khi đó cho phép một chiến dịch tranh cử rộng rãi được hình thành.

Cuộc tranh đua xoay quanh 4 ứng viên tổng thống John Quincy Adams, Henry Clay, William Crawford, và Andrew Jackson. Các “trận chiến” sau đó đã thay đổi chính trị Mỹ, dẫn đến một nền văn hóa dân chủ mới.

“Bộ tứ ứng viên”

4 ứng viên tổng thống trong cuộc bầu cử Mỹ 1824: Henry Clay, John Quincy Adams, William Crawford và Andrew Jackson, theo thứ tự từ trên xuống dưới, từ trái qua phải. Ảnh: National Geographic

Vào mùa thu năm 1823, Ngoại trưởng Mỹ John Quincy Adams, Chủ tịch Hạ viện Henry Clay, Bộ trưởng Ngân khố William Crawford, và Thượng nghị sĩ Andrew Jackson là những ứng cử viên nặng ký cho cuộc đua giành ghế Tổng thống Mỹ. Mỗi ứng viên trong số này tới từ các khu vực khác nhau của đất nước.

Là con trai của một cựu Tổng thống Mỹ, một nhà ngoại giao đã kết thúc thành công cuộc chiến tranh năm 1812, một ngoại trưởng đã đàm phán các hiệp ước nhằm mở rộng lãnh thổ Mỹ, và là một nhân vật cực kỳ dày dặn kinh nghiệm, hiểu rõ mọi vấn đề mà đất nước phải đối mặt, John Quincy Adams lẽ ra phải là người có tiếng nói nhất khi tranh cử.

Tuy nhiên, mọi chuyện không hề dễ dàng với Adams. Là một nhà lập pháp, Adams tìm kiếm nhiều vị trí bầu cử nhưng ông không có khả năng thu hút cử tri. Ứng viên tới từ bang Massachusetts đã thất bại trong cuộc tranh cử đầu tiên, cho vị trí dân biểu của bang. Adams không thích kêu gọi cử tri, không cho rằng làm vậy là cần thiết và cũng không giỏi việc đó.

Andrew Jackson được xem là con bài bất ngờ trong cuộc đua. Người dân khắp nước Mỹ đều biết về câu chuyện khiến Jackson nổi tiếng. Trong một cuộc đọ súng tay đôi, ứng viên tới từ bang Tennessee dù bị bắn vào ngực nhưng vẫn giết chết đối thủ; chiến đấu bên cạnh người anh hùng Davy Crockett tiêu diệt các chiến binh Gậy Đỏ (Red Stick) tới từ bộ lạc Creek; giành lại hàng triệu km vuông cho người định cư trong các hiệp ước được áp đặt cho nhiều bộ tộc da đỏ bản địa… Báo chí ca ngợi Jackson bằng những tiểu sử hoành tráng, người ủng hộ so sánh ông với tượng đài Washington “bất tử”.

Trong những tháng đầu tiên của năm 1824, bất lợi chính trị nghiêng về William Crawford. Mùa hè năm đó, Crawford bị đột quỵ nhưng không nhiều người biết, vì có lệnh cấm các ứng viên tổng thống xuất hiện trước công chúng.

Ứng viên tới từ bang Georgia được kỳ vọng sẽ mang lại tự hào cho khu vực miền Nam. Tuy nhiên, khi Crawford một lần nữa bị đột quỵ hồi tháng 5/1824, Henry Clay vui mừng viết cho một người bạn tâm giao rằng Crawford sẽ sớm qua đời.

Các cơn đột quỵ đã khiến ứng viên tổng thống tới từ bang Georgia bị mù và suy giảm khả năng tuần hoàn tới mức ông phải đi lại với những lớp vải dày quấn quanh bàn chân lúc nào cũng lạnh cóng của mình. Tuy nhiên, Crawford không chết mà hồi phục để tiếp tục cuộc đua.

Clay được cho là một ứng viên thực sự hối hả “tranh cử’ chức tổng thống Mỹ. Ông là một người có nền tảng và thường có các bài phát biểu dài đầy ẩn ý về các chủ đề mình yêu thích.

Nhưng Clay hiểu rõ chỉ có chính sách không thì không thể thành công được. Ông cần bạn bè giúp vô hiệu hóa các đối thủ và tạo được ảnh hưởng với những người nổi tiếng.

Adams nếu không “tích cực” tranh cử thì ít nhất cũng có thể gọi là đang trụ vững. Bạn bè, những người sẽ làm bạn bè và bạn bè của đối thủ xuất hiện liên tục trước cửa nhà Adams. Cuối tháng 3/1824, Adams ghi lại trong nhật ký rằng đã đón tiếp 235 người ghé thăm trong tháng, trung bình 8 người/ngày và mất ít nhất 4 tiếng.

Kết quả gây sốc

Tới giữa tháng 10/1824, 24 bang của nước Mỹ đã sẵn sàng bắt đầu chọn tổng thống. Không ai đủ tự tin dự đoán người chiến thắng.

Khi kết quả đầu tiên được đưa tới Washington, Jackson chứng tỏ mình là ứng viên duy nhất có sức hút trên toàn quốc. Ông giành được tất cả phiếu Đại cử tri của bang Pennsylvania và New Jersey. Khi Jackson thăng hoa thì Clay và Crawford lại mờ nhạt ở khu vực phía Tây và phía Nam. Crawford chỉ giành chiến thắng ở các bang Georgia, Virginia, và Delaware. Clay cũng giành chiến thắng ở 3 bang phía Tây: Kentucky, Missouri, và Ohio. Adams thê thảm nhất khi chỉ giành chiến thắng ở bang New England.

Tuy có kết quả ban đầu thê thảm nhất, nhưng Adams lại là ứng viên có số phiếu phổ thông lớn thứ 2, với 108.740 phiếu, dưới ông lần lượt là Clay với 43.136 phiếu và Crawford với 46.618 phiếu. Người có nhiều phiếu phổ thông nhất chính là Jackson với 153.544 phiếu.

Tuy nhiên, Hiến pháp Mỹ quy định phiếu Đại cử tri mới có tính quyết định người đứng đầu nước Mỹ. Thời điểm đó, một ứng viên cần giành 131 phiếu Đại cử tri (nguyên tắc quá bán) để chính thức trở thành Tổng thống Mỹ. Sau khi tất cả phiếu được kiểm, Jackson nhận được 99 phiếu đại cử tri, John Quincy Adams nhận được 84 phiếu. Số phiếu đại cử tri còn lại lần lượt được chia cho Crawford và Clay là 41 và 37.

Dù nhận được nhiều phiếu bầu nhất, cả phiếu phổ thông lẫn phiếu đại cử tri, nhưng ứng viên Jackson lại không thể trở thành Tổng thống Mỹ trong cuộc bầu cử 1824. Ảnh: Britanica

Dù Jackson nhận được nhiều phiếu bầu nhất, cả phổ thông lẫn đại cử tri, nhưng ông không đạt được con số 131 phiếu bầu theo nguyên tắc quá bán. Vì không ai đạt được số phiếu bầu theo yêu cầu, cuộc bầu cử được chuyển tới Hạ viện Mỹ. Theo Tu chính án thứ 12 – điều chỉnh quy trình bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống, Hạ viện chọn ra 3 ứng viên dẫn đầu cho vị trí tổng thống. Như vậy, theo số phiếu đại cử tri, Clay bị loại. Nhưng cuộc đua tranh khi đó được cho là chỉ diễn ra giữa 2 vị trí dẫn đầu là Jackson và Adams. Crawford không được đánh giá cao vì tiểu sử bệnh tật của mình.

Giai đoạn tiếp theo, hiến pháp Mỹ quy định mỗi bang trong tổng số 24 bang sẽ có một phiếu bầu cho vị trí Tổng thống Mỹ, được xác định bằng một cuộc bỏ phiếu giữa các nghị sĩ của bang đó. Việc bỏ phiếu sẽ tiếp tục cho tới khi một ứng viên giành được ít nhất 13 phiếu. Điều này cho thấy một bang nhỏ bé như Rhode Island cũng có tầm quan trọng ngang bằng với bang khổng lồ như New York.

Hạ viện Mỹ tổ chức cuộc bỏ phiếu vào ngày 9/2/1825.

Nhưng mọi thứ tạo nên kịch tính đã xuất hiện từ trước đó. Dù bị loại nhưng Clay được cho là đã bí mật “bắt tay” với Adams trước khi Hạ viện bỏ phiếu. Cặp đôi này bị đồn thổi có “giao kèo” với nhau: Clay sẽ làm việc ở hậu trường để cuộc bỏ phiếu ở Hạ viện nghiêng về Adams, đổi lại, Adams đảm bảo cho Clay vị trí Ngoại trưởng trong bộ máy của mình.

Dĩ nhiên, cả Clay và Adams đều phủ nhận “bắt tay” nhau nhưng kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử khiến những lời phủ nhận này không còn giá trị. Clay tích cực vận động cho Adams, nỗ lực để biến phiếu bầu của mình được chuyển sang cho Adams.

Cuối cùng, Adams có được sự tín nhiệm ở 13 bang, Jackson và Crawford lần lượt là 7 và 4.

Khi kết quả được công bố, có nhiều tiếng la ó, huyên náo từ các phòng trong Hạ viện, tới mức Chủ tịch Hạ viện Henry Clay phải yêu cầu tất cả ra ngoài.

Người chiến thắng cuối cùng của cuộc bầu cử Mỹ 1824 là John Quincy Adams. Ảnh: Britanica

Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 1824 kết thúc trong sự bất ngờ của nhiều người. Đây cũng là cuộc bầu cử chấm dứt kỷ nguyên “Cảm xúc Tốt đẹp”. Sự bất mãn của Jackson đã thúc đẩy sự trỗi dậy của một đảng phái chính trị và hình thức tranh cử chính trị mới. Những người ủng hộ ông đã hợp lại để thành lập đảng Dân chủ. Đảng Dân chủ cổ xúy nguyên tắc chính phủ phân cấp nhưng nhỏ gọn.

Kể từ sau cuộc tranh cử Tổng thống năm 1824, Jackson có thái độ đối phó với chính quyền của Adams. Nhiều chuyên gia nhận định, chiến dịch tranh cử năm 1828 của Jackson đã bắt đầu trước cả khi Adams nhậm chức. Tập hợp lực lượng chống Tổng thống Adams, đảng Dân chủ đã quy kết tổng thống tham nhũng khi bổ nhiệm Clay làm Ngoại trưởng Mỹ. Trong cuộc bầu cử năm 1828, Jackson đánh bại Adams bằng một chiến thắng áp đảo.

Về phần Adams, ông đã giành được chức vụ mà mình hằng khao khát, nhưng cách ông giành được chức Tổng thống Mỹ lại châm ngòi cho nhiệm kỳ đầy khó khăn trước mắt.

Toàn cảnh Bầu cử Tổng thống Mỹ 1824-1825 – cuộc bầu cử định hình chính trị Mỹ hiện đại

- Tháng 1/1824: Gần cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ James Monroe, các ứng viên tổng thống hàng đầu bao gồm John Quincy Adams, Henry Clay, William Crawford, Andrew Jackson, và John Calhoun.

- Tháng 5/1824: Các ứng viên tổng thống bí mật thu hút tầm ảnh hưởng của càng nhiều “bạn bè” chính trị càng tốt. Crawford có lợi thế nhất, trong khi ứng viên tổng thống Calhoun bị loại khỏi cuộc đua.

- Tháng 12/1824: Andrew Jackson nhận được nhiều phiếu bầu nhất, nhưng không có ứng viên nào giành được số phiếu bầu yêu cầu để trở thành Tổng thống Mỹ. Hạ viện khi đó sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu với 3 ứng viên hàng đầu là: Jackson, Adams, và Crawford.

- Tháng 1/1825: Adams có thể đã đảm bảo cho Clay về một vị trí trong chính quyền mới để đổi lấy ảnh hưởng của Clay tại cuộc bỏ phiếu ở Kentucky, trong một thỏa thuận không chính thức mà Jackson gọi là “tham nhũng mặc cả”.

- Tháng 2/1825: Hạ viện bầu cho Adams 13 phiếu, Jackson 7 phiếu và Crawford 4 phiếu. Jackson thề sẽ đánh bại Adams trong cuộc bầu cử năm 1828.