Bất ổn ở Kazakhstan – “Cơn đau đầu” của ông Putin

Những diễn biến mới căng thẳng ở Kazakhstan có thể khiến Tổng thống Nga Putin phân tâm khi đang tập trung giải quyết căng thẳng với phương Tây về vấn đề Ukraine.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (Ảnh: Reuters).

Làn sóng biểu tình đang xảy ra ở Kazakhstan có thể coi là chưa từng có tiền lệ trong hơn 30 năm qua. Bất ổn đã nhanh chóng lan rộng buộc chính phủ Kazakhstan phải ban bố tình trạng khẩn cấp và đề nghị liên quân do Nga dẫn đầu đến hỗ trợ ổn định tình hình.

Khi giới giàu có ở Kazakhstan vội vã lên máy bay để tránh xa bất ổn trong nước, người biểu tình tiếp tục đốt phá các trụ sở chính quyền ở các thành phố lớn. Các cuộc đụng độ giữa người biểu tình với lực lượng an ninh đã khiến ít nhất 13 người thiệt mạng .

Giới quan sát cho rằng, nguồn gốc sâu xa của tình trạng bất ổn hiện nay là việc người dân Kazakhstan muốn chấm dứt ảnh hưởng của cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev, một đồng minh của Nga và đã nắm quyền ở quốc gia giàu tài nguyên này, suốt 3 thập niên. Mặc dù ông Nazarbayev đã chuyển giao quyền lực cho Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev vào năm 2019, nhưng vẫn có tầm ảnh hưởng lớn đến chính trường với vai trò là Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia.

Những bất bình âm ỉ đã bùng lên khi đời sống kinh tế, xã hội bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch và quyết định của chính phủ Kazakhstan về việc tăng giá nhiên liệu mới đây có thể coi là “giọt nước tràn ly”. Để xoa dịu tình hình, Tổng thống Tokayev đã ký quyết định cách chức ông Nazarbayev, song điều đó cũng không giúp cải thiện tình hình.

Báo Daily Beast cho rằng, tình hình bất ổn hiện nay ở Kazakhstan là “cơn ác mộng” mới với Nga. Moscow từ lâu coi Kazakhstan, nền kinh tế lớn nhất khu vực Trung Á, là đồng minh chiến lược quan trọng. Kazakhstan cũng là một thành viên trong Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) do Nga đứng đầu.

Quốc gia 18 triệu dân này có tới 20% là người Nga. Ngoài ra, Nga và Kazakhstan có đường biên giới chung hơn 7.600 km, một trong những biên giới trên bộ liên tục dài nhất thế giới . Với Tổng thống Nga Vladimir Putin, những bất ổn ở biên giới phía nam của đất nước là bài toán khó, đặc biệt trong bối cảnh Nga đang tập trung giải quyết căng thẳng với phương Tây về vấn đề Ukraine.

Điều này sẽ đặt ông Putin vào tình thế phải lựa chọn giải quyết vấn đề ở phía tây hay ngăn chặn mối đe dọa ở phía nam, hay cả hai. Lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga ngày 6/1 đã tới Kazakhstan sau khi CSTO nhận lời hỗ trợ chính phủ Kazakhstan ngăn bạo loạn. Moscow hy vọng rằng, sự triển khai này sẽ nhanh chóng giúp ổn định tình hình ở Kazakhstan mà không làm ảnh hưởng đáng kể đến quy mô lực lượng của Nga ở biên giới với Ukraine. Nga được cho là liên tục tăng cường lực lượng ở biên giới với Ukraine nhằm tạo đòn bẩy trong các cuộc đàm phán an ninh với phương Tây, gây sức ép để buộc NATO giảm hiện diện quân sự ở Đông Âu.

Tuy nhiên, nếu kế hoạch không thành hiện thực, ông Putin sẽ rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan. Việc cùng lúc tập trung cho cả vấn đề Kazakhstan và Ukraine gần như là không thể. Moscow có thể phải lựa chọn giảm quy mô lực lượng ở biên giới với Ukraine, để tập trung ổn định tình hình Kazakhstan nhằm củng cố vị thế của Nga ở Trung Á.