“Bắt mạch” quan hệ Mỹ-Trung qua phi vụ “vũ khí cho Đài Loan”

Mỹ quyết định nâng cấp, chứ không bán máy bay chiến đấu tối tân cho Đài Loan, là đã “xuống thang” với Trung Quốc? Trung Quốc đã phản ứng giận dữ trước thỏa thuận Mỹ-Đài, nhưng Bắc Kinh có thể không đưa ra các biện pháp trả đũa Mỹ?

Đã “bùng nổ” nhiều phân tích về quan hệ Trung – Mỹ qua phi vụ liên quan đến Đài Loan lần này.

Các máy bay chiến đấu F-16 của Đài Loan trong một cuộc trình diễn năm 2007.

Tại sao Mỹ không bán F-16 thế hệ mới cho Đài Loan?

Hôm 21/09/2011, bộ Quốc phòng Mỹ đã chính thức thông báo Quốc hội là Lầu năm góc chấp thuận giúp Đài Loan hiện đại hóa 146 máy bay F16 A/B. Dự án này, trị giá 5,8 tỷ USD, còn bao gồm cả việc cung cấp các thiết bị mới, hỗ trợ về hậu cần và đào tạo.

Trước đó, nhiều dân biểu Mỹ đã ủng hộ việc bán máy bay tiêm kích mới F16 C/D cho Đài Loan. Do Trung Quốc kịch liệt chống lại dự án này, lo ngại quan hệ song phương lại rơi vào một cuộc khủng hoảng kéo dài, bộ Quốc phòng Mỹ lựa chọn giải pháp trung gian, không bán máy bay loại mới mà chỉ giúp hiện đại hóa máy bay loại cũ.

Các quan chức Mỹ nói máy bay chiến đấu F-16 A/B sẽ được trang bị thêm để chúng đạt các tiêu chuẩn tương tự như mô hình tiên tiến C/D. Đây là loại máy bay chiến đấu mà Đài Loan đã làm đủ cách vận động để mua cho được 66 chiếc. Giờ đây, họ đã thất bại, mặc dù chiều 21/4, người đứng đầu cơ quan Quốc Phòng Đài Loan cho là “vụ mua bán này đang bị tạm ngừng, chứ không bị hủy bỏ”.

“Giải pháp thay thế đề nghị nâng cấp đội máy bay chiến đấu F-16 đời cũ do Mỹ sản xuất, phần chủ yếu trong một kế hoạch buôn vũ khí trọn gói tốn kém 5,85 tỉ USD, đã được chấp thuận như một giải pháp ngắn hạn”, một quan chức quốc phòng Đài Loan nói.

Một giới chức cao cấp của Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết việc nâng cấp đội máy bay chiến đấu phản lực F-16 của Đài Loan sẽ giúp cho các máy bay chiến đấu này có được chất lượng ở mức của loại máy bay chiến đấu tiên tiến hơn mà Đài Loan muốn mua.

Nhưng nhiều nhà phân tích nói rằng quyết định phê duyệt nâng cấp – chứ không phải là cung cấp các máy bay chiến đấu tiên tiến hơn – được đưa ra để xoa dịu Bắc Kinh, nước đã có các cảnh báo rằng quan hệ Mỹ-Trung sẽ bị ảnh hưởng nếu vụ mua bán này được thực hiện.

Nhiều đồng minh ở khu vực Đông Á nhìn nhận sự kiện này như “bằng chứng cho thấy là quyền lực của Trung Quốc đã gây ảnh hưởng lớn trong quyết định này”.

Bộ Trưởng Quốc Phòng Philippines Voltaire Gazmin nói: “Trung Quốc là một yếu tố mà người Mỹ không thể gạt qua một bên được. Giờ đây, Trung Quốc là một tay chơi đáng nể trên trường quốc tế rồi”.

Ngay trong nội bộ nước Mỹ, đã có nhiều chỉ trích cho là “Mỹ xem trọng quan hệ đối tác với Bắc Kinh hơn an toàn của các đồng minh trong khu vực”. Thượng Nghị Sĩ Cộng Hòa John Cornyn, mô tả quyết định mới của Mỹ “như một cái tát vào mặt đồng minh lâu đời”.

Ở khu vực, như tại Hàn Quốc, một số học giả cho rằng “Washington sợ bị bể nồi cơm kinh tế khi bán một số máy bay cho Đài Loan”.

Quyết định của Washington nay sẽ được chuyển sang cho Quốc hội phê duyệt.

“Bói” phản ứng của Trung Quốc

Trung Quốc đã phản ứng giận dữ trước thỏa thuận của Mỹ nâng cấp hạm đội máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất đã cũ kỹ của Đài Loan. Nhưng có thể đó không phải là phản ứng duy nhất.

Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Trương Chí Quân tuyên bố hợp đồng trị giá 5,85 tỉ USD “sẽ không tránh khỏi làm suy yếu mối quan hệ song phương”, bao gồm hợp tác quân sự và an ninh giữa hai quốc gia.

Có phân tích cho rằng ngoài việc biểu thị phản ứng mạnh mẽ, Bắc Kinh khó có thể không đi xa hơn và sẽ không đưa ra các biện pháp trả đũa Mỹ.

Trung Quốc vốn luôn có phản ứng mạnh mẽ trước các hợp tác quân sự của Mỹ với Đài Loan. Năm ngoái, khi Mỹ bán tên lửa và các trang thiết bị khác cho Đài Loan, Trung Quốc đã đình chỉ các hoạt động trao đổi quân sự với Mỹ.

Nhưng liệu Bắc Kinh có làm gì để chứng tỏ sự bất bình này hay không, thì vẫn còn chưa rõ.

Dù vậy, nhiều ý kiến hơn cho rằng ít có khả năng quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington lại xấu đi đến mức làm gián đoạn quan hệ quân sự song phương như hồi tháng 1/2010, sau khi Washington bán vũ khí cho Đài Bắc.

Ông Jean Pierre Cabestan, thuộc Đại học dòng Tên ở Hồng Kông, khẳng định: “Có thể giới quân sự sẽ có những biện pháp để đối phó tốt hơn với loại máy bay F-16 được cải tiến, nhưng họ sẽ không đình chỉ quan hệ quân sự với Mỹ như đã làm trước đây”.

Mặt khác, vẫn theo chuyên gia này, thì vào tháng 1/2012, Đài Loan có bầu cử tổng thống. Trung Quốc ủng hộ tổng thống mãn nhiệm Mã Anh Cửu thuộc Quốc Dân đảng. Yếu tố này cũng sẽ buộc Bắc Kinh phải phản ứng có chừng mực.

Để làm dịu bầu không khí, cơ quan phụ trách hợp tác quốc phòng và an ninh của Lầu Năm góc trấn an rằng việc hỗ trợ Đài Loan trong đào tạo và hậu cần “sẽ không làm thay đổi cân bằng quân sự trong vùng”.

Năm 1979, Quốc hội lưỡng viện Mỹ đã thông qua một đạo luật quy định là Mỹ phải cung cấp vũ khí phòng thủ cho Đài Loan, bất chấp sự phản đối của Trung Quốc.

Theo Dân Trí