Bài 1: Trẻ em dễ bị dụ dỗ qua app hẹn hò

Những đứa trẻ khi nhận kết quả dương tính HIV đã bị sốc, hoang mang với con đường phía trước; nhiều gia đình không tin con mình còn nhỏ đã mắc căn bệnh thế kỷ nên từ chối giám hộ để con được xét nghiệm và điều trị thuốc kháng virus.

Ở lứa tuổi 14-15 các em phải làm gì khi nhận bản án “tử hình” bởi chỉ một vài lần quan hệ tình dục đồng giới không an toàn… Trong 5 tháng đầu năm 2024, Việt Nam ghi nhận 3.521 trường hợp nhiễm HIV mới, trong đó 84,4% là nam giới và lây qua quan hệ tình dục không an toàn, chủ yếu ở lứa tuổi 15-29. Ngoài 2 thành phố lớn là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, HIV tăng đáng báo động ở các tỉnh Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Nhóm MSM (nam quan hệ tình dục đồng giới) là nhóm chiếm tỷ lệ cao nhất trong số mới phát hiện hằng năm (trên 40%), được cảnh báo sẽ là nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam hiện nay.

Nước mắt hối hận

Trong chuyến công tác tại An Giang, chúng tôi được biết, đây là tỉnh đứng thứ 5 trên toàn quốc về số ca mắc HIV mới, hiện có 7.700 người nhiễm HIV đang sống trong cộng đồng. Báo động là tỷ lệ lây nhiễm HIV mới qua quan hệ tình dục đang trẻ hóa, người nhỏ tuổi nhất mới 14.

15 tuổi, cậu bé N.H.K (TP Long Xuyên, tỉnh An Giang) rụt rè tìm đến Phòng khám và điều trị ngoại trú dành cho bệnh nhân HIV/AIDS (OPC) – Trung tâm Y tế TP Long Xuyên, tỉnh An Giang để lấy thuốc ARV (thuốc kháng HIV ức chế sự nhân lên của virus). Điều khiến chúng tôi bất ngờ là cậu bé phát hiện nhiễm HIV cách đây 1 năm, khi mới 14 tuổi.

Điều dưỡng Trần Thị Bé Ba, Phòng khám OPC, Trung tâm Y tế TP Long Xuyên cho biết: “Khi đến với chúng tôi, cậu bé đã cầm trên tay kết quả khẳng định dương tính HIV. Mới đầu, tinh thần cậu bé còn hoảng loạn, không chia sẻ và mất phương hướng. Sau khi được bác sĩ động viên, tư vấn, cháu đã dần bình tĩnh chấp nhận sự thật và tiếp nhận điều trị”.

Bác sĩ tại Phòng khám OPC – Trung tâm Y tế TP Long Xuyên (An Giang) tư vấn cho bạn trẻ về thuốc PrEP.

Theo chia sẻ của K, bố mẹ mất sớm, em được người thân nuôi dưỡng. Cuộc sống khốn khó đã khiến K bỏ học lên TP Hồ Chí Minh làm thuê, sau đó qua app hẹn hò bị nhiều người MSM lớn tuổi dụ dỗ quan hệ tình dục. Mỗi lần quan hệ, họ cho tiền, cho quà, dần dà cậu bé ngày một lún sâu.

Sau nhiều lần quan hệ không an toàn, K lo mình mắc căn bệnh thế kỷ và lên mạng tìm kiếm thông tin. Tại đây, cậu gặp được một đồng đẳng viên và nhờ hỗ trợ. Cậu bé được tư vấn làm test nhanh HIV có phản ứng, sau đó được hướng dẫn đi xét nghiệm khẳng định. Mang tia hy vọng đến bệnh viện, nhưng cậu bé vẫn không tránh được sự nghiệt ngã của số mệnh với kết quả xét nghiệm cậu đã nhiễm HIV.

“Em rất hoảng loạn, rất lo sợ, nghĩ mình sắp chết. Anh đồng đẳng khuyên em về quê để điều trị thuốc ARV theo BHYT. Anh ấy bảo nếu uống thuốc đều đặn, em vẫn khỏe mạnh và sống như người bình thường”, K chia sẻ.

Theo điều dưỡng Bé Ba, K là trường hợp nhỏ tuổi nhất nhiễm HIV tại TP Long Xuyên. Ở TP Long Xuyên, 40% người nhiễm HIV là MSM. Một năm qua, K đến tái khám đúng hẹn, sức khỏe ổn định. Mỗi lần đến lấy thuốc, cậu bé đều chia sẻ lo lắng, muốn lên TP Hồ Chí Minh tìm việc làm lo cho cuộc sống. “Chúng tôi dặn khi lên trên đó báo trước để các cô chuyển tiếp điều trị BHYT. Cháu còn quá nhỏ tuổi để tự mưu sinh. Chúng tôi chỉ biết động viên cháu dù ở đâu phải duy trì điều trị để bảo đảm sức khỏe”, điều dưỡng Bé Ba chia sẻ.

Quen nhiều bạn tình qua app hẹn hò, cậu bé V.T.L (16 tuổi, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp) liên lạc với anh Đặng Huỳnh Đăng, Trưởng nhóm CBO – Trưởng ban điều hành doanh nghiệp tư nhân 66 LOTUS (TP Cao Lãnh, Đồng Tháp) để xét nghiệm nhanh HIV. L tâm sự, ba mẹ đi làm ăn xa, từ nhỏ em sống với chú và bà nội, ít nhận được sự quan tâm. Từ khi 15 tuổi, L đã lên các app hẹn hò, qua đó cậu bé quen biết với nhiều người lớn tuổi MSM. Sau mỗi lần quan hệ tình dục, họ cho cậu bé tiền, khi thì 50.000, lúc thì 100.000. Do từ nhỏ thiếu sự quan tâm và tình thương, mỗi khi nhận được tiền, cậu bé cho rằng đây là sự quan tâm và yêu thương nên ngày một lún sâu. Tất cả những lần quan hệ em và bạn tình đều không sử dụng bao cao su. Khi được hỏi tại sao, L ngây thơ cho rằng “vì em tin người ta”.

Không ngoài dự đoán, L đã nhiễm HIV. “Bạn tình của cậu bé rất nhiều, từ công nhân đến nhân viên văn phòng và cậu không nhớ hết, nên em không truy được nguồn lây”, CBO Huỳnh Đăng chia sẻ.

Nhiễm HIV tăng mạnh trong cộng đồng MSM

Theo Cục Phòng chống HIV/AIDS, trong 5 tháng đầu năm 2024, số người nhiễm HIV ở Việt Nam được phát hiện tập trung chủ yếu ở khu vực phía Nam và các TP lớn. Đặc biệt, Đông Nam Bộ và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long chiếm tới hơn 71% số người nhiễm mới phát hiện. Trong số người mới phát hiện ở khu vực này có tới 81% là lây truyền qua đường tình dục, đối tượng MSM chiếm 52% và nhóm trẻ tuổi 15-29 chiếm tới 44,4%, nhóm 30-39 cũng chiếm tỷ lệ lớn tới 30,2%.

Theo anh Đặng Huỳnh Đăng, TP Cao Lãnh và Sa Đéc (Đồng Tháp) có các chợ tình hoạt động nhưng số lượng ít so với cách đây 5 năm nay. Các MSM chủ yếu hẹn hò trên app và mạng xã hội. Học sinh, sinh viên tham gia vào các app hẹn hò và tìm đến chợ tình ngày một nhiều. Nhiều bạn trẻ khi biết mình có HIV đã suy sụp tinh thần, có người còn tìm đến cái chết, hoặc biến mất một thời gian. Hầu hết người trẻ nhiễm HIV có ba mẹ đi làm xa, ly thân, ly hôn; hoặc hoàn cảnh khó khăn, ở với ông bà, cô chú, thiếu đi tình thương và sự quan tâm. Phần lớn họ quan hệ với nhiều bạn tình lớn tuổi hơn, họ rủ đi ăn, đi chơi và cho tiền. Nhiều bạn nhỏ chưa bộc lộ giới tính, nhưng do bị dụ dỗ nên đã sớm sa ngã và trượt dài.

Ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, Đồng bằng sông Cửu Long trở thành điểm nóng HIV của cả nước do đây là khu vực tập trung nhiều sự giao thương về kinh tế và du lịch, nên số lượng dân đổ về để làm ăn, sinh sống, du lịch cao, từ đó kéo theo sự gia tăng lây nhiễm dịch HIV. Theo một số CDC ở phía Nam, “tảng băng chìm” còn tiềm ẩn ở cộng đồng nếu không có sự giám sát và đưa vào xét nghiệm, điều trị ARV và dự phòng phơi nhiễm PrEP.

BSCKI Vương Thế Linh, Trưởng khoa HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Bình Dương lo lắng: “Bình Dương phát hiện ca nhiễm HIV nhỏ tuổi nhất chỉ 14, lây nhiễm qua bán dâm đồng giới. Chúng tôi không biết các em có bao nhiều bạn tình là người lớn hay trẻ vị thành niên. Nếu không được xét nghiệm và điều trị, các em sẽ lây cho F1, F2… và con số này sẽ nhân lên rất nhiều”.

Nguyên nhân gia tăng giới trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên nhiễm HIV ở khu vục phía Nam là do nguy cơ lây nhiễm HIV khó kiểm soát trong nhóm MSM do nhóm này di biến động thường xuyên, không thích sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, khó tiếp cận để tư vấn, cũng như đưa vào điều trị dự phòng… Tại An Giang, số ca nhiễm HIV là người MSM chiếm 40% tổng số ca mắc; so với 5 năm trước đã tăng gấp hơn 8 lần.

Phó Giám đốc CDC An Giang – BS Dương Anh Linh cho biết – theo dữ liệu giám sát phát hiện giai đoạn 2020-2023, dịch HIV tại An Giang có xu hướng tăng trở lại và tăng nhanh trong nhóm nam giới trẻ tuổi từ 15-30, đặc biệt là nhóm MSM trẻ. Nhưng tỉnh chưa tiếp cận tuyên truyền được vào trường học và khu công nghiệp. Đây thực sự là hồi chuông cảnh báo về việc cần phải thay đổi chiến lược can thiệp truyền thông và thay đổi hành vi cho nhóm đối tượng trẻ.

Tương tự, Đồng Tháp cũng chưa tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS vào được các trường THPT và THCS. Vì vậy, lứa tuổi học sinh ở đây kiến thức về phòng chống HIV/AIDS còn rất yếu, dẫn đến các em dễ bị dụ dỗ, lôi kéo, sa ngã và lây nhiễm HIV. Điều này khiến các cán bộ làm công tác phòng chống HIV rất trăn trở, lo lắng và tới đây phải có kiến nghị, giải pháp để đẩy mạnh truyền thông tới các đối tượng này.