ASEAN muốn Mỹ làm đối trọng cân bằng chiến lược ở Biển Đông
Cuộc diễn tập hàng hải chung ASEAN-Mỹ được cho là nhằm vào Trung Quốc ở cấp chiến lược, chứ không phải trực tiếp ở góc độ tập trận và vũ khí.
Loạt diễn tập hàng hải 2019 này được giới quan sát nhận định là gửi đi tín hiệu về quan ngại chung của các bên tham gia trước các căng thẳng ở Biển Đông.
Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (bìa trái) và người đồng cấp Mỹ Mike Pompeo tại một sự kiện của ASEAN ở Thái Lan năm 2019. (Ảnh: Reuters)
ASEAN cần Mỹ như tiên đoán của ông Lý Quang Diệu?
Liên quan đến tương lai cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc ở châu Á, cố Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu lập luận rằng có một sự đồng thuận rộng rãi về chuyện sự hiện diện của Mỹ ở khu vực cần phải được duy trì, và rằng riêng việc Mỹ có mặt ở đây đã tạo ra sự khác biệt, tạo ra hòa bình và ổn định cho khu vực.
Là một lãnh đạo có đầu óc thực tế và sáng suốt, ông Lý nhìn nhận công thức này là thích hợp nhất trong trường hợp tranh chấp Biển Đông, bởi lẽ “ Trung Quốc sẽ không để cho một tòa án quốc tế nào đứng ra phân giải các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông“. Nhận định này của ông Lý cuối cùng tỏ ra là ứng nghiệm khi Trung Quốc đã dứt khoát chối bỏ phán quyết của tòa Trọng tài Quốc tế tại La Hay hồi năm 2016.
Đối với nhà lãnh đạo Singapore này, giải pháp tốt nhất cho tình trạng thách thức luật pháp quốc tế là để “ sức mạnh quân sự Mỹ tiếp tục hiện diện ở châu Á- Thái Bình Dương” nhằm bảo đảm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển được tuân thủ. Nói cách khác, ông Lý Quang Diệu thấy luật quốc tế có hiệu lực chừng nào được bảo đảm bằng sức mạnh hải quân của Mỹ.
Cuộc diễn tập hàng hải Mỹ-ASEAN diễn ra trong bối cảnh này vào tháng 9/2019. Cuộc tập trận kéo dài trong 5 ngày này diễn ra trên một vùng biển rộng, trải dài từ vịnh Bangkok tới Mũi Cà Mau.
Định hướng chiến lược của các cuộc diễn tập như thế này là Biển Đông. Cả Mỹ và ASEAN đều tỏ dấu hiệu muốn kiềm chế tham vọng vô lý của Trung Quốc trên biển.
Đáng lưu ý, một năm trước đó, ASEAN tổ chức một cuộc tập trận tương tự với Trung Quốc. Như vậy, ở đây có sự chủ động của ASEAN trong việc hợp tác linh hoạt để hạn chế sự thái quá của cường quốc mới nổi chứ không hẳn là việc Mỹ tập hợp các nước nhỏ hơn để đối phó với Trung Quốc.
Tránh đối đầu trực diện
Về mặt chính thức, cuộc diễn tập hàng hải ASEAN-Mỹ được tổ chức yên lặng ở mức có thể, nhằm tạo ra giá trị biểu tượng lớn mà không gây ra sự khiêu khích nào.
Video đang HOT
Cả hai bên đều nhất quyết khẳng định rằng cuộc diễn tập này không nhằm vào bất cứ nước cụ thể nào (ám chỉ Trung Quốc) mà chỉ hỗ trợ cho ngoại giao quân sự cũng như tăng cường khả năng phối hợp trước các mối nguy phi truyền thống.
Cuộc diễn tập do hải quân Thái Lan và Lầu Năm Góc giám sát. Tư lệnh hải quân Thái Lan chỉ rõ rằng các cuộc diễn tập nhằm “ huấn luyện các hải quân khu vực trong việc trợ giúp nhân đạo và giảm nhẹ thiên tai“, còn phía Mỹ nói rằng họ giúp tăng cường hiểu biết về cách hợp tác trong ứng phó với các mối đ.e dọ.a an ninh chung.
Các nước ASEAN triển khai tàu hải quân (Singapore, Philippines, Thái Lan, Myanmar) và tàu tuần tra bờ biển (Brunei), còn Indonesia và Malaysia gửi quan sát viên.
Về phần mình, hải quân Mỹ triển khai tàu khu trục tên lửa dẫn đường Wayne E. Meyer, chiến hạm Montgomery, 3 trực thăng MH-60, và một máy bay tuần tra P-8 Poseidon.
Nội dung công khai của cuộc diễn tập không có gì là tập trận tác chiến khiến Trung Quốc hay một đối thủ khác của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương phải lo ngại.
Đáp lại cuộc “tiến công quyến rũ” của hải quân Trung Quốc
Trong một báo cáo Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mới nhất, Lầu Năm Góc chỉ rõ ra rằng họ đang “ưu tiên các mối quan hệ mới” với Đông Nam Á, tập trung vào “ các đối tác chính“, mà theo Mỹ là “ nằm ở vị trí trung tâm trong các nỗ lực của họ để bảo đảm hòa bình và thịnh vượng trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương“.
Mặc dù các nước ASEAN chủ chốt như Malaysia, Indonesia, Singapore… không phải là đồng minh chính thức của Mỹ, họ đều nhất trí về “ tầm nhìn của khu vực về một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở, và tập trung vào duy trì hòa bình, ổn định và phát triển kinh tế thịnh vượng trong vùng“.
Cuộc diễn tập hàng hải năm nay cũng là để đáp lại hoạt động ngoại giao hải quân chủ động của Trung Quốc trong các năm gần đây. Kể từ năm 2018, Trung Quốc đã thực hiện 2 cuộc tập trận hải quân lớn hoặc với toàn khối ASEAN hoặc với các nước ASEAN chủ chốt.
Đầu tiên vào tháng 8/2018, hải quân Trung Quốc tập trận mô phỏng với các nước trong khu vực ở căn cứ hải quân Changi của Singapore. Các tháng sau đó, Trung Quốc đăng cai cuộc diễn tập hàng hải Trung Quốc-ASEAN ở Trạm Giang, Quảng Đông. Háo hức phô diễn sức mạnh quân sự của mình, hải quân Trung Quốc khi đó đã triển khai các loại tàu tiên tiến như khu trục hạm đa tên lửa Quảng Châu và tàu hộ vệ lớp 054A loại Huangshan.
Chỉ vài tháng trước cuộc diễn tập Mỹ-ASEAN, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á thực hiện cuộc diễn tập hàng hải chung 2019 ở Thanh Đảo, nơi tư lệnh hải quân Trung Quốc tự hào tuyên bố rằng đây là một phần trong tầm nhìn của Trung Quốc về “xây dựng cộng đồng hàng hải chung tương lai” với các nước nhỏ hơn.
Thế nhưng ngoại giao hải quân chủ động của Trung Quốc lại luôn song hành với hoạt động quân sự hóa hùng hổ của nước này ở Biển Đông, từ đó lại gây quan ngại cho các nước láng giềng cũng như Mỹ.
VOV/NATIONAL INTEREST
Theo VTC
Thực chất cơ chế tham vấn biển song phương Malaysia-Trung Quốc
Malaysia khẳng định cơ chế tham vấn hàng hải song phương với Trung Quốc không phải là nền tảng để thảo luận về các yêu sách ở Biển Đông.
Khẳng định vai trò của ASEAN trong vấn đề Biển Đông
Thông báo gần đây liên quan đến cơ chế tham vấn song phương giữa Trung Quốc và Malaysia về các vấn đề hàng hải làm nảy sinh những câu hỏi xung quanh vấn đề Biển Đông - nơi cả hai nước đều có các yêu sách chồng chéo.
Ngoại trưởng Trung Quốc và Ngoại trưởng Malaysia gặp gỡ báo chí ở Bắc Kinh hôm 12/9.
Trong cuộc gặp mới đây giữa Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia Saifuddin Abdullah Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị, quan chức Trung Quốc đã công bố về một nền tảng mới để đối thoại và hợp tác về vấn đề hàng hải.
Ông Saifuddin cho biết, cơ chế này sẽ được Bộ Ngoại giao của hai nước chỉ đạo thực hiện. Malaysia và Trung Quốc là 2 nước vốn có quan hệ thương mại chặt chẽ và hai bên cũng kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao trong năm nay.
Mặc dù vậy, theo nguồn tin thân cận với các cuộc đàm phán, phía Malaysia khẳng định cơ chế song phương trong kế hoạch không phải là nền tảng để thảo luận về các yêu sách lãnh thổ và hàng hải ở Biển Đông. Malaysia vẫn nhất quán quan điểm cho rằng, thông qua ASEAN mới là con đường duy nhất để giải quyết bất kỳ tranh chấp nào ở Biển Đông. Cơ chế này không nên bị đán.h đồng thành các cuộc đàm phán song phương về Biển Đông.
Tuần trước, Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad đã công bố một khung hướng dẫn mới đối với chính sách đối ngoại của nước này, nhấn mạnh rằng chính phủ sẽ tiếp tục lập trường không liên kết với các cường quốc và tuyên bố kế hoạch đi đầu trong việc thúc đẩy hợp tác trong thế giới Hồi giáo.
Cụ thể liên quan đến tranh chấp ở Biển Đông, tài liệu khung gồm 80 trang này cho biết, Thủ tướng Mahathir đã đề xuất phi quân sự hóa tuyến đường hàng hải đang có tranh chấp gay gắt này và biến nó thành một khu vực hòa bình hữu nghị và thịnh vượng.
Về cơ bản, Biển Đông phải là một vùng biển hợp tác, kết nối và xây dựng cộng đồng, không phải là nơi đối đầu hay xung đột. Điều này phù hợp với tinh thần của Tuyên bố về Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN). Malaysia sẽ tích cực thúc đẩy tầm nhìn này ở ASEAN, tài liệu khung cho biết.
Tuyên bố về Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN) khẳng định quyết tâm giữ khu vực trung lập, không chịu bất kỳ sự can thiệp nào của các cường quốc bên ngoài đã được Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Singapore ký kết vào năm 1971.
Với sức mạnh của Hải quân, Mỹ đã liên tục thách thức các yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc ở Biển Đông thông qua việc Washington thường xuyên tiến hành các hoạt động tự do hàng hải và hàng không ở vùng biển này, đi kèm với đó là cam kết giữ cho Biển Đông luôn tự do và rộng mở.
Còn nhớ, hồi năm 2016, Philippines cũng đã ký kết một cơ chế tham vấn song phương về Biển Đông với Trung Quốc sau khi Tổng thống Rodrigo Duterte nhậm chức. Hai nước đã thảo luận về các thỏa thuận thăm dò chung trong vùng biển có tranh chấp mặc dù không có bất kỳ thông tin cụ thể nào được công bố.
Cẩn trọng với "chiêu" đàm phán của Trung Quốc
Ông Gregory Poling, Giám đốc Chương trình sáng kiến Minh bạch Hàng hải (AMTI) thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Mỹ cho biết, cho đến nay, Trung Quốc phản đối hầu hết các yêu sách chủ quyền hàng hải của Malaysia. Bắc Kinh ngang nhiên khẳng định yêu sách phi lý của họ trải dài tới 2.000km từ lục địa, đến cả các vùng biển ở gần Malaysia, Việt Nam và Philippines.
Joseph Liow Chin Yong tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam tại Singapore nhận định, dù Trung Quốc vẫn thường xuyên bác bỏ bất kỳ yêu sách nào của các nước khác có xung đột với lợi ích của họ nhưng cái cách Bắc Kinh đưa ra phản ứng đã có những thay đổi trong những năm qua.
Ông Liow lưu ý, dù các thỏa thuận giữa Trung Quốc và Malaysia về vấn đề Biển Đông ổn định hơn nhiều so với giữa Trung Quốc và các nước khác có liên quan. "Tuy nhiên, các tàu Trung Quốc đang ngày càng tuần tra xa hơn về phía Nam. Họ đã xuất hiện ngoài khơi bờ biển phía Đông của Malaysia và thậm trí Petronas (công ty dầu khí quốc gia Malaysia) còn phải bày tỏ quan ngại về hoạt động của tàu Trung Quốc ở khu vực lân cận các giàn khoan ngoài khơi của Petronas".
Trung Quốc từ trước cho đến nay vẫn muốn tranh chấp ở Biển Đông chỉ có thể được giải quyết thông qua các cuộc thảo luận song phương riêng biệt giữa họ và từng bên có yêu sách chủ quyền ở Biển Đông. Các cuộc đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) vẫn đang được xúc tiến nhưng COC được thiết kế để giảm căng thẳng chứ không phải để giải quyết tranh chấp, học giả cao cấp thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore và là chuyên gia địa chính trị về Biển Đông, cho biết.
Theo các chuyên gia, cơ chế này thường chủ yếu liên quan đến việc tạo ra sự tiến bộ trong nhận thức, giống như trong cái gọi là "cơ chế tham vấn song phương" của Philippines, trong khi trên thực tế lại "không cho thấy nhiều tiến triển thực sự".
"Cho đến thời điểm này này, COC chủ yếu tập trung vào những tiến triển mang đến những lợi ích về chính trị cho cả hai phía (Trung Quốc và Philippines-ND). Tuy nhiên, trên thực tế, Trung Quốc không hề nhượng bộ chút nào trong những yêu sách chủ quyền của nước này so với thời điểm ông Duterte nhậm chức và điều tương tự cũng đang xảy ra ở Malaysia trong bối cảnh các tàu Hải cảnh Trung Quốc liên tục có những hành vi đ.e dọ.a đến hoạt động khai thác dầu và khí đốt của Malaysia", ông Poling nhận định.
Cùng quan điểm cho rằng, các bên cần phải hướng tới xây dựng COC thực chất và hiệu quả, chuyên gia Liow cảnh báo, nếu cơ chế này không thực sự chạm đến vấn đề cốt lõi hiện nay ở Biển Đông, nó sẽ vẫn chỉ là một cơ chế tham vấn để thảo luận về những vấn đề không phù hợp.
VOV/SCMP
Theo VTC
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị Trung Quốc tôn trọng quyền, lợi ích của Việt Nam ở Biển Đông Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị Trung Quốc tôn trọng quyền và lợi ích chính đáng của Việt Nam, không để tiếp diễn tình hình phức tạp trên biển. Nhân dịp tới Quảng Tây tham dự lễ khai mạc Hội chợ và Hội nghị thượng đỉnh thương mại - đầu tư Trung Quốc - ASEAN (CAEXPO và CABIS) lần thứ 16...