Armenia vẫn phụ thuộc năng lượng quá lớn vào Nga
Bất chấp những nỗ lực nhằm đa dạng hóa các liên minh chính trị và xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với phương Tây, nền kinh tế và năng lượng Armenia vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào Nga.
Nga sẽ giúp hiện đại hóa nhà máy điện hạt nhân của Armenia. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo mạng tin eurasianet.org mới đây, bất chấp mối quan hệ căng thẳng giữa hai nước, công ty năng lượng nguyên tử nhà nước của Nga sẽ giúp hiện đại hóa nhà máy điện hạt nhân của Armenia và có khả năng sẽ xây dựng một tổ máy mới.
Cụ thể, các đại diện phía Armenia và Nga mới đây đã ký hợp đồng hiện đại hóa và kéo dài thời gian hoạt động của Nhà máy điện hạt nhân Metsamor (NPP) của Armenia đến năm 2036.
Việc nâng cấp sẽ được thực hiện bởi Công ty Cổ phần Dịch vụ Rustatom, một công ty con của tập đoàn năng lượng hạt nhân nhà nước Rosatom của Nga, với khoản đầu tư 65 triệu USD từ Chính phủ Armenia.
Thỏa thuận này là một dấu hiệu khác cho thấy mức độ ảnh hưởng to lớn của Nga đối với cơ sở hạ tầng năng lượng và nền kinh tế của Armenia trong bối cảnh Yerevan đang nỗ lực tạo khoảng cách chính trị với Moskva.
Metsamor đóng một vai trò quan trọng trong lĩnh vực năng lượng của Armenia, đóng góp trung bình 31% sản lượng điện hàng năm của nước này.
Đây là nhà máy điện hạt nhân duy nhất ở Nam Caucasus, nằm cách Yerevan khoảng 30 km về phía Tây. Nó bao gồm hai tổ máy, Metsamor-1 và Metsamor-2, được đưa vào hoạt động lần lượt vào năm 1976 và 1980. Năm 1989, nhà máy bị đóng cửa do lo ngại về an toàn sau trận động đất kinh hoàng ở Spitak vào tháng 12/1988. Năm 1995, Tổ máy 2 được tái kích hoạt do tình trạng thiếu năng lượng ở Armenia, và kể từ đó là tổ máy hạt nhân duy nhất còn hoạt động.
Video đang HOT
Năm 2021, Rosatom đã sửa chữa, nâng cấp Tổ máy 2 của Metsamor để vận hành đến năm 2026. Việc hiện đại hóa được thực hiện theo hiệp định vay nợ giữa Armenia và Nga năm 2015.
Theo thỏa thuận mới nhất, Rosatom sẽ giúp kéo dài tuổi thọ của Tổ máy-2 cho đến năm 2036, sau đó tổ máy sẽ ngừng hoạt động.
Các hoạt động nâng cấp sẽ được tài trợ dưới hình thức “khoản vay ngân sách” do Chính phủ Armenia cung cấp cho ban quản lý nhà máy thuộc sở hữu nhà nước, sau đó sẽ ký hợp đồng với Rosatom. Trong giai đoạn đến năm 2026, Rosatom sẽ hiện đại hóa Metsamor với sự hợp tác chặt chẽ từ các chuyên gia Armenia.
Vì lò phản ứng sẽ ngừng hoạt động vào năm 2036, Chính phủ Armenia dự định xây dựng một cơ sở hạt nhân mới tại Metsamor. Các ước tính khác nhau khẳng định rằng việc xây dựng một nhà máy hoặc tổ máy điện hạt nhân mới sẽ mất 6-10 năm, điều đó có nghĩa là các công trình xây dựng phải được bắt đầu trong vài năm tới.
Có khả năng công trình xây dựng đó sẽ do Rosatom thực hiện, theo nhận xét của Phó Thủ tướng Nga Alexey Overchuk vào tháng 12 năm ngoái rằng các cuộc đàm phán đang được tiến hành liên quan đến các tổ máy điện hạt nhân mới.
Sự phụ thuộc quá lớn vào Nga
Thỏa thuận Metsamor mới diễn ra vào thời điểm phức tạp trong quan hệ Armenia-Nga. Sự xa lánh Nga gia tăng với Armenia sau khi Azerbaijan giành quyền kiểm soát khu vực tranh chấp Nagorny-Karabakh vào tháng 9 năm ngoái.
Nhưng bất chấp những nỗ lực nhằm đa dạng hóa các liên minh chính trị và xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với phương Tây, nền kinh tế Armenia vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào Nga. Nga là đối tác thương mại lớn nhất của Armenia và Armenia là thành viên của Liên minh kinh tế Á-Âu (EAEU) và Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) do Nga đứng đầu.
Và tiếp đó là sự phụ thuộc năng lượng: Nga cung cấp 87,5% lượng khí đốt của Armenia (phần còn lại đến từ Iran) và Gazprom Armenia, công ty con của tập đoàn khí đốt nhà nước Nga, sở hữu toàn bộ cơ sở hạ tầng phân phối khí đốt của Armenia. Armenia cho biết họ tạo ra 98% lượng điện cần thiết nhưng tuyên bố đó thậm chí nhằm che giấu sự phụ thuộc nhiều hơn.
Nguồn điện đó chủ yếu được tạo ra bởi các nhà máy thủy điện, nhiệt điện và từ Metsamor. Metsamor được cung cấp nhiên liệu hoàn toàn bằng uranium nhập khẩu từ Nga trong khi các nhà máy nhiệt điện phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên (phần lớn của Nga).
“Khả năng tự cung cấp của chúng tôi phụ thuộc vào các quốc gia mà chúng tôi nhập khẩu khí đốt và uranium vận hành các nhà máy nhiệt điện và điện hạt nhân. Và khi các quan chức chính phủ của chúng tôi nói về khả năng tự cung cấp của Armenia, tại sao họ lại quên nói cách chúng tôi duy trì nó?”, chuyên gia năng lượng Armen Manvelyan nói với Viện Báo cáo Chiến tranh và Hòa bình (IWPR), nhấn mạnh rằng hơn 70% điện năng của Armenia phụ thuộc vào Nga.
Trong khi đó, nhu cầu năng lượng của Armenia không ngừng tăng lên. Năm 2022, nhập khẩu khí đốt tự nhiên từ Nga của Armenia tăng 6,1% so với cùng kỳ năm trước, đạt 2,6 tỷ mét khối.
Đại sứ Iran tại Armenia, Mehdi Sobhani, gần đây đã đề cập về khả năng tăng gấp ba hoặc gấp bốn lần lượng xuất khẩu khí đốt của Tehran sang Armenia. Nhưng một động thái như vậy sẽ cần có sự đồng ý và tạo điều kiện của Nga, vì Gazprom kiểm soát đường ống dẫn khí đốt tới Iran.
Armenia đang tìm kiếm khả năng có được các lò phản ứng hạt nhân cỡ nhỏ nhỏ từ Mỹ, Pháp và Hàn Quốc như một phần trong nỗ lực đa dạng hóa lĩnh vực năng lượng của mình. Nhưng cho đến nay, tiến bộ cụ thể trong lĩnh vực này vẫn chưa rõ ràng.
Uzbekistan và Trung Quốc hợp tác khai thác uranium
Hợp tác với công ty Hạt nhân Uranium Trung Quốc là một phần trong chương trình nghị sự rộng lớn hơn của Uzbekistan nhằm trở thành nhà sản xuất uranium lớn nhất thế giới.
Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoev đề ra tham vọng sản xuất uranium của cả nước là 7.100 tấn vào năm 2030. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo mạng tin Eurasianet.org, Navoiuran, nhà sản xuất uranium thuộc sở hữu nhà nước của Uzbekistan đang đàm phán với công ty Hạt nhân Uranium Trung Quốc, cũng do nhà nước điều hành, về khả năng hợp tác cùng nhau để phát triển và khai thác các mỏ uranium.
Navoiuran cho biết trong một tuyên bố mới đây rằng các mỏ uranium đang được thăm dò - Jantuar và Madanli - đều nằm ở khu vực Navoi của Uzbekistan. Navoiuran đã hoạt động từ năm 2022, khi được tách ra từ Nhà máy luyện kim và khai thác mỏ Navoi.
Việc hợp tác với công ty Hạt nhân Uranium Trung Quốc là một phần trong chương trình nghị sự rộng lớn hơn được thúc đẩy bởi Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev, người đã ban hành nghị quyết vào tháng 7/2022 đặt mục tiêu sản xuất uranium của cả nước là 7.100 tấn vào năm 2030, tăng so với khoảng 3.500 tấn năm 2021.
Để đạt được mục tiêu đó, Chính phủ Uzbekistan đã tích cực kêu gọi các đối tác quốc tế. Vào tháng 11 năm ngoái, Văn phòng Tổng thống Uzbekistan thông báo rằng nước này đang tìm cách mở rộng quan hệ đối tác với Orano, công ty nhà nước của Pháp, công ty xử lý toàn bộ chu trình uranium từ khai thác đến sản xuất nhiên liệu. Công ty Pháp đã có mặt tại Uzbekistan từ năm 2019. Cùng năm đó, họ thành lập liên doanh mang tên Nurlikum Mining.
Văn phòng Tổng thống Uzbekistan nêu rõ trong tuyên bố vào thời điểm đó: "Chế biến chuyên sâu các nguyên liệu thô chiến lược và sản xuất các sản phẩm công nghiệp dựa trên công nghệ tiên tiến là một lĩnh vực hợp tác quan trọng".
Thông báo đó được đưa ra trùng với chuyến thăm Uzbekistan của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Trước chuyến thăm của ông Macron, các nhà phân tích năng lượng cho rằng Pháp có thể coi Uzbekistan, cũng như nước láng giềng Kazakhstan, là những nguồn thay thế uranium quan trọng mà nước này cần để duy trì hoạt động của ngành điện hạt nhân.
Bộ trưởng Địa chất và Khai thác mỏ Uzbekistan Bobir Islamov sau đó trong cùng tháng thông báo rằng Orano đã cam kết đầu tư tới 500 triệu USD vào việc khai thác uranium ở Uzbekistan. Uzbekistan hy vọng rằng Kazakhstan, hiện là nước sản xuất uranium lớn nhất thế giới, cũng có thể giúp ích cho mục tiêu của mình.
Vào cuối tháng 2 vừa qua, Aigul Kuspan, chủ tịch Ủy ban Quốc tế, Quốc phòng và An ninh tại Hạ viện Kazakhstan, cho biết Uzbekistan đã bày tỏ sự quan tâm đến việc cùng khai thác và xử lý uranium ở các khu vực dọc biên giới chung.
Chỉ vài ngày sau chuyến thăm của ông Macron, một biên bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực uranium đã được ký kết giữa công ty Hạt nhân Uranium Trung Quốc và Navoiuran bên lề Diễn đàn quốc tế lần đầu tiên về ngành công nghiệp uranium tự nhiên, được tổ chức tại Bắc Kinh.
Bên cạnh mong muốn củng cố vị thế của mình trong số các nhà sản xuất uranium lớn nhất thế giới, Uzbekistan cũng đang xem xét phương án xây dựng nhà máy điện hạt nhân của riêng mình và do đó đang thăm dò các đối tác tiềm năng, bao gồm các công ty ở Pháp và Nga.
Xuất khẩu khí đốt tự nhiên từ Nga sang Trung Quốc vượt thỏa thuận đã ký Xuất khẩu khí đốt tự nhiên từ Nga sang Trung Quốc thông qua đường ống Power of Siberia 1 sẽ vượt 22,5 tỷ mét khối (bcm) trong năm nay, vượt quá nghĩa vụ thực hiện hợp đồng đã ký là 22 bcm. Mỏ khí đốt Bovanenkovo của Nga trên bán đảo Yamal ở Bắc Cực. (Ảnh: AFP/TTXVN) Ông Alexei Miller, người đứng đầu...