Ảnh hưởng của việc xây dựng đường bộ đến bảo tồn loài hổ trên thế giới

Trung tâm Con người và Thiên nhiên (Việt Nam) vừa giới thiệu tài liệu ‘Nghiên cứu mới về ảnh hưởng của việc xây dựng đường bộ đến bảo tồn hổ’, được các nhà sinh thái học thuộc Đại học Michigan (Mỹ) công bố đăng trên tạp chí Science Advance.

Nghiên cứu khẳng định: Mạng lưới đường bộ đang mở rộng trên toàn thế giới với tốc độ chưa từng có. Mặc dù các con đường có thể tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế và cải thiện phúc lợi của con người, nhưng chúng cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quần thể động vật hoang dã, làm trầm trọng thêm sự phân mảnh môi trường sống của chúng.

Đánh giá mạng lưới đường bộ trong phạm vi 1.165.000 km2 thuộc 13 quốc gia châu Á cho thấy, có tới 134.000 km đường đã được xây dựng xuyên qua môi trường sống của hổ khiến quần thể loài này và con mồi giảm tới 20%. Đặc biệt, sẽ có gần 24.000 km đường mới được tiếp tục xây dựng trong các khu sinh cảnh của hổ vào năm 2050, thông qua các dự án cơ sở hạ tầng lớn như Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Hổ trong vườn bách thú Alipore ở Kolkata, Ấn Độ, ngày 29/7/2019. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Nghiên cứu do các nhà sinh thái học thuộc Đại học Michigan phụ trách đã xem xét các bộ dữ liệu và dự báo đường bộ toàn cầu về cơ sở hạ tầng cần xây mới để tính mật độ đường, khoảng cách đến con đường gần nhất và sự phong phú của loài trên phạm vi 1.165.000 km2 ở châu Á. Hiện chỉ còn lại 4.000 cá thể hổ trong tự nhiên, hầu hết sống ở Nam Á – nơi áp lực phát triển và dân số đang tăng nhanh.

Hầu hết các nghiên cứu “sinh thái đường sá” trước đây về hổ đã tập trung vào các mô hình địa phương hóa, về thiết kế đường liên quan đến tỷ lệ tử vong hoặc hành vi của loài động vật hoang dã này. Nghiên cứu mới thì ước tính tác động của con đường đến động vật hoang dã ở quy mô rộng. Đây là nghiên cứu đầu tiên bao gồm các chỉ số cơ bản về mối đe dọa từ các con đường hiện tại, tương lai trong sinh cảnh của hổ.

Các nhà khoa học phát hiện ra rằng, 43% hoạt động chăn nuôi diễn ra trong vòng 5 km từ một con đường. Có 57% diện tích đất trong sinh cảnh được bảo vệ của hổ cũng nằm trong phạm vi này. Ngoài ra, mật độ xây dựng đường ở những khu vực không có bất kỳ sự bảo vệ động vật hoang dã nào cao hơn 34% so với các khu bảo tồn, cho thấy rõ các nỗ lực bảo tồn hợp pháp là rất quan trọng để cứu hổ, con mồi và sinh cảnh của chúng.

Những cá thể hổ còn lại trên thế giới tập trung ở một số quần thể nguồn tại những khu vực đã được xác nhận, có sự hiện diện và bằng chứng sinh sản của hổ. Ngay cả việc xây dựng đường sá với số lượng không nhiều cũng có thể gây ra tác động lớn đến sự phục hồi của hổ bằng cách cô lập vĩnh viễn quần thể hổ, tạo ra các “đảo” hổ.

Bảo vệ hổ là một ưu tiên bảo tồn toàn cầu, ví dụ như sáng kiến quốc tế TX2 với mục tiêu tăng gấp đôi số lượng hổ toàn cầu trong khoảng thời gian từ 2010 đến 2022. Hổ được coi là một loài cần được bảo tồn hàng đầu, một loài động vật có sức lôi cuốn mang tính biểu tượng và là điểm tập hợp để khuyến khích nhận thức và hành động bảo tồn.

“Nghiên cứu này mở ra cánh cửa xây dựng quan hệ đối tác ở quy mô khu vực, để giảm thiểu tốt hơn tác động từ những con đường hiện có và phát triển các thiết kế đường sá xanh hơn cho phát triển cơ sở hạ tầng ở thế kỷ tới”, Adam Ford, nhà sinh thái học động vật hoang dã thuộc Đại học British Columbia, cho biết.

Nhà sinh thái học Neil Carter, Đại học Michigan kiêm tác giả chính của “Nghiên cứu mới về ảnh hưởng của việc xây dựng đường đến bảo tồn hổ”, chia sẻ: “Hổ phải đối mặt với một mối đe dọa phổ biến và ngày càng tăng từ các mạng lưới đường bộ trên hầu hết phạm vi 13 quốc gia mà chúng sống. Môi trường inh cảnh của hổ đã giảm 40% kể từ năm 2006, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì các khu vực không có đường bộ cũng như nói không với sự mở rộng đường sá ở những nơi hổ vẫn còn tồn tại trước khi quá muộn”.