Ấn – Trung cạnh tranh ngoại giao vaccine Covid-19

Nam Phi nhận 1 triệu liều Covishield do Ấn Độ sản xuất khi quốc gia châu Á muốn dùng ngoại giao vaccine để quảng bá hình ảnh toàn cầu.

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa cho hay số vaccine của Ấn Độ “mang theo lời hứa rằng chúng tôi có thể đảo chiều dịch bệnh này, thứ đã tàn phá và gây khó khăn cho đất nước chúng tôi cũng như toàn thế giới”.

Covishield là tên địa phương của vaccine Oxford-AstraZeneca được phát triển ở Anh và sản xuất theo giấy phép của công ty công nghệ sinh học Viện Huyết thanh Ấn Độ.

Trong bài phát biểu tối 1/2, ông Ramaphosa nói rằng Nam Phi là một trong những nước đã tiến hành các thử nghiệm lâm sàng để đánh giá hiệu quả của vaccine này. Giai đoạn đầu của đợt tiêm vaccine sẽ ưu tiên cho nhân viên y tế công và tư, trước khi tiêm chủng cho phần còn lại dân số. Ramaphosa tuyên bố Nam Phi cũng sẽ nhận thêm 500.000 liều từ Viện Serum Ấn Độ vào cuối tháng này.

Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa. Ảnh: Reuters.

Nam Phi được đảm bảo 12 triệu liều vaccine từ Covax, sáng kiến phân phối vaccine toàn cầu do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đứng đầu với khoảng 2 triệu liều được cung cấp vào tháng 3 tới. Nước này hy vọng vaccine sẽ làm giảm lây nhiễm Covid-19, đại dịch đã khiến hơn 44.000 người nước này tử vong trong số hơn 1,46 triệu ca nhiễm, tồi tệ nhất châu Phi. Tuy nhiên, ông Ramaphosa cũng cho biết dù bị tấn công bởi chủng virus mới lây lan nhanh 501Y, tỷ lệ ca nhiễm mới ở Nam Phi đang có xu hướng giảm.

Ấn Độ, nhà sản xuất vaccine lớn nhất thế giới, đang nỗ lực cung cấp vaccine cho các nước láng giềng cũng như các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình ở châu Phi. Ấn Độ cam kết tặng hoặc bán 20 triệu liều cho Nepal, Bangladesh, Sri Lanka, Afghanistan, Seychelles và Mauritius.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh châu Phi đã ký các thỏa thuận mua 270 triệu liều từ Pfizer, AstraZeneca và Johnson & Johnson. Châu Phi cũng dự kiến sẽ nhận được khoảng 400 triệu liều từ Ấn Độ và 700 triệu liều thông qua sáng kiến Covax. Các quốc gia ở châu Phi, trong đó có Morocco, Ai Cập và Seychelles, chủ yếu dùng vaccine Trung Quốc.

Lawrence Gostin, Giám đốc Viện O’Neill về Luật Y tế Quốc gia và Toàn cầu tại Đại học Georgetown, cho biết Ấn Độ, đặc biệt là Viện Huyết thanh, có khả năng trở thành nhà phân phối vaccine ra toàn thế giới, đặc biệt là những quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.

Gostin cho hay Ấn Độ và Trung Quốc mắc kẹt trong một cuộc đấu tranh địa chính trị nhiều năm nay và sự cạnh tranh ngày càng gia tăng. Trung Quốc đã có một lịch sử lâu dài trong việc tìm kiếm lợi ích chính trị, thương mại hoặc ngoại giao từ viện trợ nhân đạo. Trung Quốc đang sử dụng vaccine của mình với chiến lược tương tự.

“Tuy nhiên, Ấn Độ không có lịch sử tìm kiếm những lợi ích đặc biệt từ hoạt động hỗ trợ y tế của mình”, ông nói. “Ấn Độ từ lâu đã được coi là một đối tác hữu ích trong việc đảm bảo thuốc và vaccine giá cả phải chăng cho các nước có thu nhập thấp hơn. Tôi hy vọng điều đó sẽ tiếp tục”.

Một y tá Ấn Độ cầm lọ vaccine Covishield tại trung tâm y tế ở Mumbai hôm 16/1. Ảnh: Reuters .

Vào ngày Nam Phi nhận được vaccine Ấn Độ, Trung Quốc thông báo đã gửi một khoản tài trợ vaccine Covid-19 cho Pakistan, đối thủ của Ấn Độ. Hôm 1/2, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Bắc Kinh sẽ cung cấp viện trợ vaccine cho một số quốc gia bao gồm Brunei, Nepal, Philippines, Myanmar, Campuchia, Lào, Sri Lanka Sierra Leone, Zimbabwe và Guinea Xích đạo.

Theo Xinhua, Zimbabwe, Sierra Leone và Guinea Xích đạo sẽ là 3 quốc gia châu Phi đầu tiên nhận được vaccine do Trung Quốc viện trợ.

“Chúng tôi cũng sẽ hỗ trợ 38 quốc gia đang phát triển khác về vaccine. Chúng tôi tham gia tích cực vào Covax do WHO dẫn đầu và cung cấp vaccine thông qua nền tảng này cho các nước đang phát triển”, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân nói.

Ông cho biết vaccine do Sinopharm và Sinovac sản xuất đã được xuất khẩu sang các nước bao gồm Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Morocco, Indonesia, Thổ Nhĩ Kỳ, Brazil và Chile, nơi các nghiên cứu lâm sàng đã được tiến hành.

Akhil Bery, nhà phân tích về Nam Á tại công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group, nhận định Ấn Độ có vị trí tốt trong cuộc đua ngoại giao vaccine vì nước này đã sản xuất khoảng 60% vaccine trên thế giới.

“Cuộc đua ngoại giao vaccine giữa Ấn Độ và Trung Quốc đã có hiệu quả ở Nam Á. Ấn Độ đã tặng vaccine cho các nước láng giềng trước khi Trung Quốc làm điều này, và bây giờ Trung Quốc đang đuổi theo”, Bery nói.

Ông cho biết Ấn Độ thông báo đang tài trợ 10 triệu liều vaccine cho châu Phi và có khả năng sẽ tặng nhiều hơn nữa khi nhiều vaccine được xác định có hiệu quả. “Vì vậy chúng ta có khả năng thấy sự cạnh tranh giữa Ấn Độ -Trung Quốc sẽ mở rộng trong ngoại giao vaccine, vì cả hai đều cạnh tranh quyền lực mềm và ảnh hưởng”, ông nói.

Chuyên gia Gostin tại Đại học Georgetown cho biết hiện có 3 quốc gia là Ấn Độ, Trung Quốc và Nga đang tích cực phân phối vaccine trên toàn cầu.

“Tôi lo ngại về sự thiếu minh bạch trong các giao dịch cũng như vai trò của nó trong lợi thế quốc gia chiến lược. Tôi vẫn thích chia sẻ và phân phối toàn cầu hơn là chủ nghĩa dân tộc ích kỷ của các quốc gia có thu nhập cao. Ví dụ Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu đã tích trữ vaccine mà không cần quan tâm nhiều đến phần còn lại của thế giới”, ông nói.