An ninh Lebanon cảnh báo vụ nổ ‘hủy diệt’ Beirut trước hai tuần
Giới chức an ninh gửi thư cảnh báo Tổng thống và Thủ tướng Lebanon về hậu quả từ số amoni nitrat trữ tại cảng Beirut hai tuần trước vụ nổ.
Các quan chức an ninh Lebanon, những người lo ngại về 2.750 tấn amoni nitrat lưu trữ tại cảng Beirut, hồi giữa tháng 7 đã gửi thư tới hai lãnh đạo đất nước, cảnh báo số hóa chất trên “có thể hủy diệt” thủ đô nếu phát nổ.
Bức thư tóm tắt kết quả của một cuộc điều tra tư pháp hồi tháng 1 về số vật liệu dễ nổ được lưu tại cảng Beirut, một quan chức an ninh cấp cao Beirut hôm 11/8 cho biết. Hai tuần sau khi bức thư được gửi, số amoni nitrat này phát nổ hôm 4/8, giết chết ít nhất 220 người, làm bị thương hơn 7.000 người và khiến khoảng 300.000 người mất nhà cửa.
“Số vật liệu này có nguy cơ bị sử dụng để tấn công khủng bố nếu bị đánh cắp”, một quan chức an ninh viết trong thư. “Tôi đã cảnh báo họ nó có thể hủy diệt Beirut nếu phát nổ”.
Cảng Beirut bị thổi tung sau vụ nổ hôm 4/8. Ảnh: AP.
Một đại diện của Thủ tướng Lebanon Hassan Diab cho biết chính phủ đã hành động ngay sau khi nhận thư cảnh báo.
“Nội các nhận được hồ sơ cảnh báo 14 ngày trước khi vụ nổ xảy ra và hành động trong vài ngày sau đó”, đại diện của Thủ tướng Diab cho hay. “Các chính quyền trước đây được cảnh báo hơn 6 năm mà không làm gì cả”.
Diab và nội các do ông lãnh đạo đã từ chức hồi đầu tuần. Trong khi đó, Tổng thống Michel Aoun cho hay tuần trước ông mới biết về số amoni nitrat tại cảng Beirut và đã yêu cầu các cơ quan an ninh và quân đội lưu ý vấn đề này.
“Cơ quan an ninh nhà nước nói với tôi nó rất nguy hiểm. Tôi không chịu trách nhiệm về số vật liệu này. Tôi thậm chí còn không biết nó lưu trữ ở đâu và nó nguy hiểm như thế nào”, Aoun nói. “Tôi không có thẩm quyền giải quyết trực tiếp với cảng. Nhà nước có hệ thống phân quyền và tất cả những người biết về nó đáng lẽ phải có nghĩa vụ thực thi những điều cần thiết”.
Nhà kho bốc cháy, bắn ra nhiều chớp lửa như pháo hoa trước khi phát nổ. Video : Imad Khalil
Cuộc điều tra mở ra hồi tháng 1 được cho là tập trung vào nhà kho chứa số amoni nitrat được tịch thu từ một con tàu gắn cờ Moldova thuộc sở hữu của một doanh nhân Nga cập cảng hồi tháng 12/2013.
Tổng công tố viên Oweidat, khi kết thúc điều tra, “đã lập tức ra lệnh” đảm bảo an toàn và sửa chữa lại nhà kho, theo lời một quan chức an ninh khác. Hỏa hoạn do công nhân hàn xì tại công trường được cho là nguyên nhân gây cháy nổ.
“Số pháo hoa cất trong kho bắt cháy và gây ra hỏa hoạn lớn trong một giờ sau đó, lan sang nơi lưu trữ amoni nitrat, loại hóa chất sẽ nổ khi nhiệt độ vượt quá 210 độ C”, quan chức này cho biết. “Do một mặt nhà kho hướng ra biển nên tác động của vụ nổ được giảm bớt. Nếu không, cả thành phố Beirut sẽ bị phá hủy. Tất cả vấn đề đều do sự cẩu thả, thiếu trách nhiệm, lưu kho kém và đánh giá sai lầm”.
Quan chức cảng Beirut nói trữ amoni nitrat theo lệnh của tòa
Tổng giám đốc cảng Beirut nói rằng họ lưu trữ amoni nitrat từ 6 năm trước theo lệnh của tòa và đã vài lần yêu cầu tìm cách xử lý.
Tổng giám đốc cảng Hassan Koraytem ngày 5/8 nói với đài truyền hình địa phương OTV rằng họ biết amoni nitrat rất nguy hiểm nhưng mức độ tàn phá của nó vượt sức tưởng tượng.
2.750 tấn amoni nitrat được tàu Rhosus treo cờ Moldova chở từ Gruzia tới Mozambique vào năm 2014, nhưng bị bỏ lại khi con tàu gặp sự cố động cơ lúc cập cảng Beirut. Số amoni nitrat trên tàu được chuyển tới lưu trữ trong nhà kho ở cảng Beirut suốt 6 năm qua mà không được áp dụng các biện pháp an toàn cần thiết. Koraytem cho biết hóa chất được đưa vào kho theo lệnh của tòa án.
Cảnh tượng đổ nát sau vụ nổ tại cảng ở Beirut ngày 4/8. Ảnh: Reuters.
Koraytem và lãnh đạo Tổng cục Hải quan Lebanon Badri Daher nói rằng họ đã vài lần gửi thư đến cơ quan tư pháp để yêu cầu loại bỏ hợp chất này khỏi cảng nhưng không được đáp ứng. "Chúng tôi yêu cầu tái xuất khẩu chúng nhưng điều đó không được thực hiện. Vì sao lại vậy? Chúng tôi để vấn đề này cho các chuyên gia và những người liên quan xác định lý do", Badri Daher nói.
Hai tài liệu Reuters đã xem cho thấy hải quan Lebanon đã yêu cầu cơ quan tư pháp vào năm 2016 và 2017 ra lệnh cho cơ quan hàng hải có liên quan tái xuất khẩu hoặc phê duyệt việc bán amoni nitrat để đảm bảo an toàn cho cảng. Một tài liệu cho thấy họ cũng gửi yêu cầu tương tự năm 2014 và 2015.
Ít nhất 135 người thiệt mạng và 5.000 bị thương sau vụ nổ kho chứa 2.750 tấn amoni nitrat tại cảng ở Beirut ngày 4/8. Với sức công phá ngang 240 tấn TNT, nó tàn phá hơn nửa thành phố, gây thiệt hại ước tính lên đến 5 tỷ USD.
Vụ nổ "như bom nguyên tử" ở Lebanon. Video: CNN.
Amoni nitrat thường được dùng làm phân bón, nhưng có thể trở thành chất nổ mạnh nếu lẫn tạp chất hoặc được trộn với nhiên liệu dễ cháy. Hợp chất này từng được dùng trong hàng loạt cuộc tấn công khủng bố, trong đó có vụ đánh bom làm 168 người chết tại thành phố Oklahoma của Mỹ. Tuy nhiên, quan chức Lebanon và Mỹ đều bác bỏ khả năng đây là một vụ tấn công.
Khả năng gây nổ khiến nhiều nước đặt ra những quy định chặt chẽ về lưu trữ và xử lý amoni nitrat. "Nó thường được bảo quản trong môi trường được kiểm soát liên tục và điều chỉnh theo thể tích để hạn chế nguy cơ phát nổ", Brent Kaiser, nhà sinh học ở Đại học Sydney của Australia, cho hay.
Chuyên gia Pháp nói còn hóa chất nguy hiểm ở cảng Beirut Các chuyên gia Pháp đang xử lý hiện trường vụ nổ cảng Beirut cho biết ít nhất 20 container hóa chất tiềm ẩn nguy hiểm vẫn còn ở cảng. Trung úy Anthony, một chuyên gia hóa học người Pháp đang làm việc tại hiện trường vụ nổ cảng Beirut, hôm 10/8 cho biết một số container đã bị thủng trong vụ nổ tuần...