Ai có thể hiến mô, tạng?

Theo dõi VGT trên

Hiến tạng khi còn sống và đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não sẽ giúp cứu các bệnh nhân không còn phương pháp điều trị nào khác.

Ai có thể hiến mô, tạng? - Hình 1

Các bác sĩ của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội) thực hiện ghép thận cho bệnh nhân từ nguồn hiến chết não – ẢNH: THẢO MY

Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia, thông tin về những điều kiện cần có đối với người hiến mô, tạng.

Ai được phép hiến tạng khi còn sống?

Đối với việc hiến tạng khi còn sống (một quả thận, một phần lá gan hoặc một lá phổi), người hiến phải bảo đảm chặt chẽ các điều kiện sau:

Về cơ bản, người hiến từ 18 tuổi trở lên, đủ năng lực hành vi dân sự, tình nguyện hiến, không trao đổi mua bán, phải đáp ứng các chỉ số y học được các cơ sở y tế chuyên ngành thăm khám, kết luận đủ điều kiện hiến tạng khi còn sống.

Tuy nhiên, chỉ áp dụng trong trường hợp hiến tạng cho người thân trong gia đình, cùng huyết thống, hoặc trường hợp đặc biệt, người hiến phải trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc vô danh, vô vụ lợi.

Ghép tim xuyên Việt: Trái tim phụ nữ đập trong lồng ngực người thợ hồ

Điều kiện hiến mô, tạng sau khi chết

Đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não là trường hợp ngành y tế khuyến khích. Theo đó, bất kỳ người nào từ đủ 18 tuổi, đủ năng lực hành vi dân sự, tự nguyện đều có thể đăng ký hiến và việc hiến tặng bất kỳ mô, tạng nào chỉ diễn ra sau khi người đăng ký hiến qua đời (chết hoặc chết não).

Như vậy, việc hiến mô, tạng sau khi chết, chết não mang lại sự sống tối đa cho nhiều người (không có nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe, tính mạng như với trường hợp hiến tạng khi còn sống) và mang lại sự sống cho người được ghép tạng từ tạng hiến.

Người hiến tạng sau khi chết, chết não có thể hiến được nhiều mô, tạng cùng lúc để cứu sống được nhiều người bệnh, như: tim, gan, thận, phổi, ruột, tụy, giác mạc, da, gân, xương, van tim, mạch máu

Để biết thêm thông tin về đăng ký hiến tạng hoặc cần tư vấn, có thể đến trực tiếp Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia (phòng 230, nhà C2, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – 40 Tràng Thi, Q.Hoàn Kiếm, Hà Nội), trong giờ hành chính từ thứ hai đến thứ sáu. Ở các tỉnh phía nam, có thể đến trực tiếp đăng ký tại Bệnh viện Chợ Rẫy.
Khi đi mang theo chứng minh nhân dân 1 ảnh thẻ (cỡ nào cũng được). Nếu không có sẵn ảnh thẻ, trung tâm sẽ chụp ảnh miễn phí cho bạn.

Ngoài ra, có thể tải đơn đăng ký hiến mô, tạng tại đây: http://vnhot.vn/tai-mau-don

Mẹ hiến thận cứu con gái suy thận giai đoạn cuối vượt qua Thần Chết

Không hạn chế độ tuổi, tình trạng sức khỏe

Đối với người đăng ký hiến mô, tạng sau khi chết, chết não, pháp luật không quy định hạn chế việc đăng ký liên quan đến độ tuổi tối đa hay một số bệnh lý, miễn là người đó đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm đăng ký, tình nguyện đều có thể đăng ký hiến mô, tạng.

Lý do, việc đăng ký hiến mới chỉ là bước đầu thể hiện tâm nguyện hiến tặng, còn việc hiến tặng được mô, tạng nào thì việc đó phải dựa trên cơ sở thực tế khi người đăng ký hiến qua đời do chết não hay chết vì tuổi già… Tại thời điểm đó, cơ sở y tế sẽ đánh giá nguồn mô, tạng nào phù hợp để có thể tiếp nhận. Vì vậy, đừng quan tâm về việc bạn quá già hay bệnh tật để có thể hiến tạng. Hiện không có quy định nào bắt buộc người đăng ký hiến mô, tạng sau khi chết, chết não phải chủ động giữ gìn, chăm sóc sức khỏe, bỏ sử dụng rượu bia, thuốc lá…

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người suy nghĩ nếu đã đăng ký hiến mô, tạng thì cần giữ gìn sức khỏe tốt để có thể thực hiện được tâm nguyện hiến mô, tạng sau khi qua đời. Ông Nguyễn Hoàng Phúc nhấn mạnh đó là một việc làm tốt. Bởi lẽ, chưa nói đến việc những mô, tạng nào của người đó có thể dùng được trong tương lai, mà bản chất việc ý thức chăm sóc, bảo vệ sức khỏe đã là rất tốt cho chính người đăng ký. Vì thế, chủ động quan tâm đến sức khỏe trước, thì việc hiến tặng mô, tạng sau này sẽ tốt cho bản thân người hiến cũng như chất lượng tạng được nhận ghép.

Thủ tục hiến mô, tạng

Nếu muốn đăng ký hiến mô, tạng sau khi chết, chết não, bạn cần tìm hiểu kỹ thông tin hoặc liên hệ Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia để được tư vấn, hướng dẫn chi tiết và nên chia sẻ tâm nguyện của mình với chính người thân trong gia đình.

Ông Phúc cũng lưu ý, dù luật pháp không quy định phải có sự đồng ý của người thân trong đơn đăng ký, nhưng nếu người thân không biết hoặc phản đối thì ai sẽ là người báo cho cơ sở y tế biết tâm nguyện hiến mô, tạng của bạn khi qua đời, để có thể giúp thực hiện tâm nguyện ấy được trọn vẹn.

2 ca ghép thận thứ 7 và thứ 8 tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa được ra viện

Sau 17 ngày ghép thận, theo dõi và điều trị, chiều 10-3, ca ghép thận thứ 7 (ca ghép thận từ người cho chết não) và ca ghép thận thứ 8 (ca ghép thận từ người cho sống) tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa được ra viện.

2 ca ghép thận thứ 7 và thứ 8 tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa được ra viện - Hình 1

Đại diện lãnh đạo Bệnh viện trao giấy ra viện cho 2 bệnh nhân.

Trước đó, ngày 22-2, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa tiếp nhận một bệnh nhân nữ, 18 tuổi, ở huyện Nga Sơn bị tai nạn giao thông nhập viện trong tình trạng nguy kịch, có khả năng chết não. Sau khi được bệnh viện vận động, gia đình đã quyết định hiến tạng của bệnh nhân. Ngay sau đó, Bệnh viện Đa khoa tỉnh phối hợp với Trung tâm ghép tạng - Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức tiến hành kiểm tra, xác định bệnh nhân đã chết não và đủ điều kiện hiến tạng nên đã tiến hành lấy tạng của bệnh nhân.

2 ca ghép thận thứ 7 và thứ 8 tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa được ra viện - Hình 2

Các Bác sĩ thăm khám cho bệnh nhân sau ghép thận.

Từ nguồn tạng hiến tặng này, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa đã thực hiện thành công ca ghép thận cho bệnh nhân nam, 48 tuổi, bị suy thận giai đoạn cuối. Đây là ca ghép thận từ người cho chết não thứ 2 được thực hiện thành công tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa. Ngoài ra, từ nguồn tạng hiến tặng này đã có 3 ca ghép tạng khác, gồm 1 ca ghép tim, 1 ca ghép gan, 1 ca ghép thận được thực hiện tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.

Ngày 24-2, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa tiếp tục thực hiện thành công ca ghép thận từ người cho sống. Người được ghép thận là bệnh nhân nam, 33 tuổi, bị suy thận giai đoạn cuối. Người cho thận là chị gái bệnh nhân, 43 tuổi.

Tại thời điểm ra viện, tình trạng sức khỏe của cả 2 bệnh nhân ổn định, các chức năng của thận ghép hoạt động tốt; bệnh nhân ăn ngủ tốt, các chỉ số sinh tồn trong giới hạn bình thường, Protein và bạch cầu nước tiểu âm tính. Sau khi ra viện, bệnh nhân sẽ được tái khám theo hẹn, được cấp thuốc và theo dõi định kỳ tại Phòng khám, tư vấn và điều trị ghép thận của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa.

Như vậy, đến nay đã có 8 ca ghép thận được thực hiện thành công tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, trong đó có 2 ca ghép thận từ người cho chết não. Sự thành công của những ghép thận trên khẳng định bước tiến mới của bệnh viện tuyến tỉnh và của ngành y tế Thanh Hóa, góp phần giúp cho người dân trong tỉnh và các tỉnh lân cận được tiếp cận với các dịch vụ y tế kỹ thuật cao ngay tại tuyến tỉnh, tạo điều kiện thuận lợi cho người bệnh giảm chi phí phẫu thuật và điều trị và giảm tải cho bệnh viện tuyến Trung ương.

Tô Hà

Theo Báo Thanh Hóa

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

CSGT dùng xe đặc chủng kịp thời đưa bé trai 2 tháng tuổi đi cấp cứuCSGT dùng xe đặc chủng kịp thời đưa bé trai 2 tháng tuổi đi cấp cứu
07:34:22 18/12/2024
Ngâm chân bằng nước gừng hằng ngày giúp cải thiện sức khỏeNgâm chân bằng nước gừng hằng ngày giúp cải thiện sức khỏe
05:53:41 19/12/2024
Ung thư đại trực tràng gia tăng ở người dưới 50 tuổiUng thư đại trực tràng gia tăng ở người dưới 50 tuổi
05:43:27 18/12/2024
5 thói quen cần tránh trong mùa lạnh để không hại xương khớp5 thói quen cần tránh trong mùa lạnh để không hại xương khớp
11:42:35 18/12/2024
Chớ dại hâm lại 3 loại đồ ăn này, nguy cơ rước độc vào ngườiChớ dại hâm lại 3 loại đồ ăn này, nguy cơ rước độc vào người
10:02:29 18/12/2024
Táo đỏ sấy có 'thần thánh' như lời đồn, ai nên hạn chế?Táo đỏ sấy có 'thần thánh' như lời đồn, ai nên hạn chế?
13:16:33 19/12/2024
Dấu hiệu cơ thể thiếu Omega-3Dấu hiệu cơ thể thiếu Omega-3
12:04:50 18/12/2024
Phẫu thuật bé trai 5 tuổi bị lưỡi câu vướng vào mắtPhẫu thuật bé trai 5 tuổi bị lưỡi câu vướng vào mắt
12:45:49 19/12/2024

Tin đang nóng

Danh tính 11 nạn nhân tử vong trong vụ cháy quán cà phêDanh tính 11 nạn nhân tử vong trong vụ cháy quán cà phê
20:22:09 19/12/2024
Vào tiệm tạp hóa hỏi mua dao rồi bất ngờ tấn công nữ chủ tiệmVào tiệm tạp hóa hỏi mua dao rồi bất ngờ tấn công nữ chủ tiệm
21:19:11 19/12/2024
Phản hồi phía Diệp Lâm Anh về màn tái ngộ chồng cũ gây "chấn động" MXHPhản hồi phía Diệp Lâm Anh về màn tái ngộ chồng cũ gây "chấn động" MXH
18:43:52 19/12/2024
Chàng trai 20 tuổi kể lại khoảnh khắc lao vào cứu hộ trong vụ cháy quán cà phêChàng trai 20 tuổi kể lại khoảnh khắc lao vào cứu hộ trong vụ cháy quán cà phê
20:15:36 19/12/2024
Việt Hương lên tiếng thông tin xích mích với Hoài LinhViệt Hương lên tiếng thông tin xích mích với Hoài Linh
21:53:18 19/12/2024
Showbiz có 1 nam ca sĩ huyền thoại "chạy" 100 show mỗi năm cứu vợ diễn viên vỡ nợ 7.000 tỷ đồngShowbiz có 1 nam ca sĩ huyền thoại "chạy" 100 show mỗi năm cứu vợ diễn viên vỡ nợ 7.000 tỷ đồng
19:49:38 19/12/2024
Chị đẹp đạp gió: Rộ tin Châu Tuyết Vân bị loại, hành động của chính chủ gây nghi ngờChị đẹp đạp gió: Rộ tin Châu Tuyết Vân bị loại, hành động của chính chủ gây nghi ngờ
19:40:22 19/12/2024
Bức ảnh "bóc trần" style hẹn hò bất ngờ của thái tử tài phiệt và siêu sao Kpop Lisa (BLACKPINK)Bức ảnh "bóc trần" style hẹn hò bất ngờ của thái tử tài phiệt và siêu sao Kpop Lisa (BLACKPINK)
18:06:28 19/12/2024

Tin mới nhất

Nhiều chị em hỏng mặt, vỡ mộng đẹp cấp tốc đón Tết

Nhiều chị em hỏng mặt, vỡ mộng đẹp cấp tốc đón Tết

22:43:56 19/12/2024
Theo bác sĩ, số lượng bệnh nhân gặp biến chứng do sử dụng các dịch vụ làm đẹp cấp tốc trong thời gian qua đã tăng gấp 2-3 lần so với bình thường.
Hà Nội: Người đàn ông thủng tim vì ngã từ tầng 3, bệnh viện "báo động đỏ"

Hà Nội: Người đàn ông thủng tim vì ngã từ tầng 3, bệnh viện "báo động đỏ"

22:41:14 19/12/2024
Nam bệnh nhân được xác định bị tổn thương tim rất nặng, đây là trường hợp cấp cứu tối khẩn cấp, nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời, tỷ lệ tử vong sẽ rất cao.
Căn bệnh hành hạ nhiều người Việt, ngày một trầm trọng vì ô nhiễm không khí

Căn bệnh hành hạ nhiều người Việt, ngày một trầm trọng vì ô nhiễm không khí

22:24:01 19/12/2024
Bác sĩ cho biết, mức độ ô nhiễm có liên quan đến sự sự trầm trọng của căn bệnh này. Nhiều trường hợp mắc bệnh bị rối loạn giấc ngủ, khó chịu, ảnh hưởng các hoạt động hàng ngày.
Chi 5 triệu đồng để được làm học sinh trong một ngày ở Nhật Bản

Chi 5 triệu đồng để được làm học sinh trong một ngày ở Nhật Bản

22:20:09 19/12/2024
Công ty Undokaiya đang mở ra dịch vụ một ngày làm học sinh tại tỉnh Chiba, Nhật Bản. Dịch vụ này đang rất thu hút sự quan tâm hứng thú của du khách nước ngoài.
Ăn những loại thực phẩm này có thể giúp bạn ngủ ngon hơn

Ăn những loại thực phẩm này có thể giúp bạn ngủ ngon hơn

15:46:39 19/12/2024
Ăn gà tây chứa tryptophan, một loại axit amin được chuyển hóa thành melatonin, giúp bạn cảm thấy buồn ngủ và ngủ ngon hơn. Do đó, bạn nên kết hợp gà tây với carbohydrate nguyên hạt để tăng cường tác dụng của nó.
Liệu pháp mới điều trị ung thư

Liệu pháp mới điều trị ung thư

15:42:06 19/12/2024
Kết quả, những con chuột được điều trị bằng liệu pháp này, các khối u đã bị tiêu diệt hoàn toàn, sống lâu hơn so với những con chuột chỉ được điều trị hóa trị hoặc quang nhiệt đơn, hoặc không điều trị.
Thời điểm dễ khiến bệnh tim trở nặng

Thời điểm dễ khiến bệnh tim trở nặng

15:39:51 19/12/2024
Nguyên nhân là thời tiết lạnh khiến mạch máu co lại, làm hẹp lòng mạch. Khi mạch máu co hẹp, huyết áp tăng lên, buộc tim phải co bóp mạnh hơn để bơm máu qua các mạch máu hẹp trong cơ thể.
5 thói quen ảnh hưởng xấu đến cột sống

5 thói quen ảnh hưởng xấu đến cột sống

15:37:47 19/12/2024
Ngồi nhiều, lười vận động, ngồi cúi khom người, ngồi xổm hay ngồi bắt chéo chân, rướn người về phía trước là nguyên nhân gây ra tình trạng thoái hóa cột sống, cong vẹo cột sống mà đôi khi ta không ngờ tới.
Suy giảm trí nhớ và cách khắc phục

Suy giảm trí nhớ và cách khắc phục

15:35:04 19/12/2024
Tình trạng làm việc quá tải trong thời gian dài sẽ khiến não bộ bị căng thẳng, có thể dẫn đến chứng suy giảm trí nhớ, tác động tiêu cực đến khả năng học hỏi, ghi nhớ.
Mẹo hay giúp quý ông cai nghiện rượu dễ dàng hơn

Mẹo hay giúp quý ông cai nghiện rượu dễ dàng hơn

15:33:09 19/12/2024
Bổ sung nhiều rau xanh, trái cây và nước lọc để làm sạch cơ thể và giảm cảm giác thèm rượu. Hãy uống nước cam, chanh hoặc nước ép rau củ để tăng khả năng thải độc.
Cảnh báo chữa bỏng bằng mẹo dân gian

Cảnh báo chữa bỏng bằng mẹo dân gian

15:28:37 19/12/2024
Qua thăm khám, các bác sĩ xác định bệnh nhi bị bỏng nước sôi độ II,III, nhiễm khuẩn. Bệnh nhi được làm sạch tổn thương, thay băng, đắp thuốc điều trị bỏng và sử dụng kháng sinh.
Thủng dạ dày vì lạm dụng thuốc giảm đau

Thủng dạ dày vì lạm dụng thuốc giảm đau

15:25:57 19/12/2024
Trước đó, cụ bà bị đau cột sống thắt lưng mạn tính nên đã tự mua thuốc về điều trị. Trong số thuốc đó có thành phần giảm đau tác dụng phụ lên dạ dày tá tràng và gây loét thủng.

Có thể bạn quan tâm

Người phụ nữ gửi tiết kiệm 3 tỷ đồng, 5 năm sau đi rút tài khoản chỉ còn 3 nghìn: Cảnh sát vào cuộc vạch trần thủ đoạn tinh vi, ngân hàng cũng không ngờ tới

Người phụ nữ gửi tiết kiệm 3 tỷ đồng, 5 năm sau đi rút tài khoản chỉ còn 3 nghìn: Cảnh sát vào cuộc vạch trần thủ đoạn tinh vi, ngân hàng cũng không ngờ tới

Netizen

23:42:53 19/12/2024
Sau 5 năm, số tiền tiết kiệm của người phụ nữ này chỉ còn vỏn vẹn 3.000 đồng. Sự thật đằng sau khiến cả ngân hàng và dư luận bất ngờ.
Diệp Lâm Anh bạc cả tóc sau khi chạm mặt chồng cũ một cách "sượng trân"

Diệp Lâm Anh bạc cả tóc sau khi chạm mặt chồng cũ một cách "sượng trân"

Nhạc việt

23:15:11 19/12/2024
Hình ảnh của Diệp Lâm Anh tại buổi họp báo MV của Trang Pháp so với sự kiện tối 18/12 là trái ngược hoàn toàn 180 độ.
Phú bà quyền lực nhất showbiz đóng phim Chị dâu: "Ca sĩ trẻ sao dám lấy cây đập lên đầu tôi"

Phú bà quyền lực nhất showbiz đóng phim Chị dâu: "Ca sĩ trẻ sao dám lấy cây đập lên đầu tôi"

Sao việt

23:09:53 19/12/2024
Dù chỉ mới ra mắt chưa lâu nhưng phim điện ảnh Chị dâu đã gây bão dư luận vì nội dung hấp dẫn, xúc động. Đảm nhận vai nữ chính, Việt Hương nhận nhiều câu hỏi từ truyền thông.
Vụ cháy 11 người chết: Hà Nội truy trách nhiệm tổ chức, cá nhân liên quan

Vụ cháy 11 người chết: Hà Nội truy trách nhiệm tổ chức, cá nhân liên quan

Pháp luật

23:07:20 19/12/2024
Hà Nội yêu cầu khẩn trương điều tra nguyên nhân vụ cháy khiến 11 người tử vong, đồng thời làm rõ và xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan.
Quyền Linh vỡ òa khi bố đơn thân chinh phục được cô giáo tiểu học

Quyền Linh vỡ òa khi bố đơn thân chinh phục được cô giáo tiểu học

Tv show

23:06:38 19/12/2024
Bố đơn thân đến Bạn muốn hẹn hò tìm hạnh phúc, được Quyền Linh mai mối cho cô giáo tiểu học có chung hoàn cảnh đổ vỡ hôn nhân.
Về quê bạn gái, tôi sững sờ khi nhìn thấy bức ảnh treo trên tường nhà

Về quê bạn gái, tôi sững sờ khi nhìn thấy bức ảnh treo trên tường nhà

Góc tâm tình

23:05:05 19/12/2024
Tôi nhìn bức ảnh gia đình Linh, ánh mắt dừng lại ở người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà. Tuy mới nhìn lần đầu, tôi vẫn có cảm giác gương mặt ấy vô cùng quen thuộc, như thể đã gặp ở đâu đó rồi.
Tìm cách giải cứu khỉ mắc bẫy "hàm của quỷ" trên núi Sơn Trà

Tìm cách giải cứu khỉ mắc bẫy "hàm của quỷ" trên núi Sơn Trà

Tin nổi bật

23:02:41 19/12/2024
Cá thể khỉ đuôi lợn bị mắc bẫy kẹp trên núi Sơn Trà (Đà Nẵng), vết thương đang có dấu hiệu thối rữa. Lực lượng chức năng gặp khó khi tiếp cận để cứu hộ.
6 lỗi thiết kế nội thất khiến nhà bạn luôn bừa bộn, luộm thuộm

6 lỗi thiết kế nội thất khiến nhà bạn luôn bừa bộn, luộm thuộm

Trắc nghiệm

23:00:17 19/12/2024
Thiết kế nội thất hợp lý, thuận tiện cho việc dọn dẹp đóng vai trò quan trọng khiến căn nhà luôn gọn gàng, sạch sẽ.
'Mufasa': Phần tiền truyện 'Vua sư tử' nặng hình thức, yếu nội dung

'Mufasa': Phần tiền truyện 'Vua sư tử' nặng hình thức, yếu nội dung

Phim âu mỹ

22:57:32 19/12/2024
Mufasa: The Lion King tạo thiện cảm với bối cảnh thiên nhiên rộng lớn cùng phần kỹ xảo vi tính mướt mắt, song khiến người xem hụt hẫng do kịch bản lan man, nhiều tình tiết bất hợp lý.
'Nữ hoàng ngoại hình' của các nhóm nhạc nữ Kpop thế hệ mới là ai?

'Nữ hoàng ngoại hình' của các nhóm nhạc nữ Kpop thế hệ mới là ai?

Sao châu á

22:54:47 19/12/2024
Trong số những nhóm nhạc nữ Kpop thuộc thế hệ thứ 5, những thần tượng sau đang cạnh tranh cho danh hiệu nữ hoàng ngoại hình .
Tên lửa Nhật Bản phát nổ ngay sau khi cất cánh

Tên lửa Nhật Bản phát nổ ngay sau khi cất cánh

Thế giới

22:52:49 19/12/2024
Tên lửa tư nhân Kairos 2 của Nhật Bản đánh dấu lần thất bại thứ 2 trong năm 2024, gây cú sốc lớn cho tham vọng chinh phục không gian của xứ sở mặt trời mọc.