5 câu hỏi lớn trước thềm trận chiến “sinh tử” tại Syria

Cuộc chiến tại Syria có thể sắp bước vào giai đoạn kết thúc khi lực lượng chính phủ Syria với sự hậu thuẫn của Nga đã “lên dây cót” cho cuộc tấn công toàn lực nhằm vào Idlib – thành trì cuối cùng của phiến quân tại Syria.

Vì sao Idlib quan trọng?

Các lực lượng phiến quân và thánh chiến kiểm soát Idlib từ năm 2015 (Ảnh: AFP)

Tỉnh Idlib là thành trì cuối cùng của các nhóm phiến quân và thánh chiến – những lực lượng đã tìm cách lật đổ chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad suốt 7 năm qua.

Theo Liên Hợp Quốc, Idlib là quê hương của 2,9 triệu người, trong đó có 1 triệu trẻ em. Hơn một nửa dân thường ở Idlib là người dân bỏ trốn hoặc được sơ tán từ các vùng từng bị phiến quân chiếm đóng trước đây ở Syria.

Idlib cũng là tỉnh giáp biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ về phía bắc và nằm giữa các đường cao tốc chính ở phía nam, chạy từ Aleppo tới Hama và thủ đô Damascus, còn ở phía tây giáp với thành phố Latakia ven biển Địa Trung Hải.

Nếu quân đội chính phủ Syria giành lại Idlib, các phiến quân sẽ chỉ còn kiểm soát một vài khu vực ít ỏi nằm rải rác trên lãnh thổ Syria và đây được xem là thất bại sau cùng của lực lượng phiến quân.

Ai đang kiểm soát Idlib?

Bản đồ khu vực Idlib tại Syri (Ảnh: BBC)

Idlib không bị kiểm soát bởi một nhóm riêng lẻ mà bởi nhiều phe phái khác nhau với số lượng tay súng ước tính khoảng 30.000 người.

Lực lượng hiện chiếm ưu thế tại Idlib là Hayat Tahrir al-Sham (HTS) – một liên minh thánh chiến có liên hệ với tổ chức khủng bố quốc tế al-Qaeda.

HTS hiện kiểm soát những khu vực trọng yếu rải khắp Idlib, bao gồm thủ phủ của tỉnh và cửa khẩu biên giới Bab al-Hawa giao với Thổ Nhĩ Kỳ. Liên Hợp Quốc coi HTS là một tổ chức khủng bố với khoảng 10.000 tay súng ở Idlib, trong đó có nhiều tay súng nước ngoài.

Ngoài HTS, Mặt trận Giải phóng Dân tộc (NLF) do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn là liên minh mạnh thứ hai Idlib. Liên minh này mới được thành lập bởi các phe phái phiến quân muốn đối trọng với HTS. NLF bao gồm các nhóm Hồi giáo cực đoan Ahrar al-Sham và Lữ đoàn Nour al-Din al-Zinki cùng các nhóm khác chiến đấu dưới ngọn cờ Quân đội Syria Tự do.

Vì sao quân đội Syria chuẩn bị tấn công Idlib?

Thủ lĩnh Hayat Tahrir al-Sham từ chối lời kêu gọi giải tán và tuyên bố tiếp tục chiến đấu ở Idlib (Ảnh: AFP)

Cuộc xung đột tại Syria đang diễn biến theo chiều hướng thuận lợi cho lực lượng chính quyền Tổng thống Assad. Các cuộc không kích của Nga – quốc gia hậu thuẫn cho chính quyền Syria, sự hỗ trợ từ hàng nghìn tay súng do Iran, một đồng minh lớn của chính quyền Syria, hậu thuẫn đã giúp quân đội Syria đẩy lùi phiến quân tại nhiều khu vực.

Vào ngày 30/8, Ngoại trưởng Syria Walid Muallem tuyên bố ưu tiên của chính quyền Syria hiện nay là “giải phóng” Idlib. Ông Walid cho biết chính quyền Syria muốn tránh thương vong xảy ra với dân thường và giành lại quyền kiểm soát vùng lãnh thổ này thông qua “các thỏa thuận hòa giải”. Tuy nhiên, quân đội chính phủ cũng quyết tâm đánh bại HTS dù cho phải hy sinh tới mức nào. Trong khi đó, Nga cũng tuyên bố chính quyền Syria có quyền “diệt trừ mối đe dọa khủng bố trên lãnh thổ của mình”.

Thổ Nhĩ Kỳ hiện vẫn duy trì lực lượng tại Idlib để giám sát một thỏa thuận hòa giải trước đó nhằm giảm bớt giao tranh tại tỉnh này. Thổ Nhĩ Kỳ được cho là đã đàm phán với Nga trong một nỗ lực nhằm tránh một cuộc tấn công trên diện rộng.

Hiện có hơn 3 triệu người tị nạn Syria đang sống tại Thổ Nhĩ Kỳ. Nước này lo ngại rằng một cuộc chiến lớn xảy ra tại Idlib có thể dẫn đến làn sóng tị nạn mới tràn qua biên giới sang Thổ Nhĩ Kỳ.

Chuyện gì sẽ xảy ra với dân thường Idlib?

Thổ Nhĩ Kỳ đóng cửa biên giới ngăn dòng người tị nạn từ Syria tràn sang (Ảnh: Reuters)

Một chiến dịch quân sự quy mô lớn diễn ra tại Idlib có thể dẫn đến những hậu quả thảm khốc tại tỉnh này. Hàng trăm nghìn người đã phải sống trong những điều kiện khủng khiếp tại những khu vực đông đúc – nơi thiếu thốn các dịch vụ cơ bản.

Một quan chức nhân quyền cấp cao của Liên Hợp Quốc từng cảnh báo một cuộc tấn công nhằm vào Idlib có thể sẽ gây ra thảm họa nhân đạo ở quy mô khủng khiếp chưa từng có. Liên Hợp Quốc ước tính khoảng 800.000 người sẽ bị mất nhà cửa và số người cần cứu trợ có thể sẽ tăng lên đáng kể. Hiện chưa rõ những người bị mất nhà cửa như vậy sẽ đi đâu vì Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng cửa biên giới.

Có thể ngăn một cuộc tấn công vào Idlib không?

Idlib đối mặt với nguy cơ khủng hoảng nhân đạo nếu xung đột nổ ra (Ảnh: AFP)

Đặc phái viên của Liên Hợp Quốc tại Syria Staffan de Mistura đã kêu gọi Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ không nên vội vã lao vào cuộc chiến tại Idlib.

Ông Mistura đã đề xuất hai phương án, bao gồm kéo dài thời gian để tiến hành thêm các cuộc đàm phán nhằm tìm kiếm một giải pháp chính trị, hoặc “cho phép và tạo điều kiện để thiết lập một hành lang nhân đạo giúp dân thường tạm thời sơ tán tới khu vực an toàn hơn”, trong đó chủ yếu là các khu vực nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền Syria.

Thổ Nhĩ Kỳ muốn Nga và Syria tạm dừng chiến dịch tấn công vào Idlib. Lãnh đạo 3 nước dự kiến sẽ gặp nhau tại Iran vào ngày 7/9 để thảo luận về vấn đề này.

Là nước hậu thuẫn cho phe nổi dậy chống Tổng thống Assad, Mỹ tuyên bố những hành động cứng rắn trước đây của chính quyền Syria là bằng chứng cho thấy Damascus không đáng tin cậy trong việc bảo vệ dân thường và Washington đã kêu gọi Nga có động thái can thiệp.

Lực lượng Nga đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cho lực lượng chính quyền Syria (Ảnh: AFP)

Theo Almasdar News, các máy bay chiến đấu Syria sáng nay 4/9 đã xuất kích từ căn cứ ở hai tỉnh Homs và Latakia để ném bom vào mục tiêu ở khu vực phía tây Idlib. Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria cho biết đây là đợt không kích đầu tiên của không quân Syria do Nga hậu thuẫn nhằm vào Idlib sau hơn 20 ngày gián đoạn. Theo giới quan sát, đợt không kích mới nhất này có thể là dấu hiệu cho thấy cuộc tổng tấn công của quân đội chính phủ Syria nhằm vào Idlib sắp bắt đầu trong vài ngày tới.

Trong khi đó, các nguồn tin địa phương cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã điều một đoàn xe quân sự lớn gồm các xe tăng tới khu vực phía tây của Idlib nhằm bảo vệ các nhóm vũ trang do nước này hậu thuẫn trước sức ép tấn công từ lực lượng chính quyền Syria.

Thành Đạt

Theo Dantri/BBC